Kültürel Mirasın Anlambilimi

Yıl 2020, Cilt: 16 Sayı: 126, 5 - 17, 24.06.2020

Kubilay Aktulum

Öz

Olga Galatanu’nun kuramsal alt yapısını 1999 yılında oluşturduğu ve Sémantiques des Possibles Argu- mentatifs (Kanıtsal Olasılıkların Anlambilimi) adını verdiği çözümleme modeli, sözlüksel ve söylemsel anlamın kuramsal bir betimlemesini yapmaya dayanmaktadır. Söz konusu çözümleme modeli önce anlamın düzanlam, göndergesel yanını sorgular. Ardından, Ducrot, Anscombre ve Carel’in dilde kanıtlama, basmakalıp (fr. stéréotype) konusundaki tanımlamalarından, özellikle Putnam’ın, anlamı çekirdek, basmakalıp ve genişleme kavramlarından yola çıkarak sorgulayan yaklaşımından yararlanır. Putnam’a göre, örneğin basmakalıp kavramı dilbilimsel bir zorunluluktur, belli bir sınıfın, grubun dizisel bağıntılarını oluşturan unsurların karakteristik özelliklerini içerir. Öyleyse anlam, inanışlara, değerlere, değer yargılarına sıkı sıkıya bağlıdır, onlarla genişler. Kanıtsal Olasılıkların Anlambilimi, Putnam’ın yaklaşımındaki ansiklopedik ve bütüncül özelliği yineler. Burada, anlam bir toplumun kültürel birikimiyle, değer yargılarıyla, inanışlarıyla belirlenmiştir görüşü öne çıkar. Dolayısıyla, anlamın belli bir anda ve uzamda, belli bir dilsel topluluk için özel bir değeri vardır. Toplumun üyelerinin ansiklopedik (edinilmiş) bilgilerinin işlevini belirlemeye yarar. Bu çalışmada, önce “miras”, ardından “kül- türel miras” kavramı ve bunlara bağlı olarak, “değer nesnesi” (fr. artefact)1 olarak tanımlanan, kültürel miras kategorisinde yer alan unsurlardan birisi olan “cami”nin anlambilimsel yapılanması söz konusu modelin veri- leriyle açımlanacaktır. Ağırlıklı olarak modelin genel çerçevesi, kuramsal ve kavramsal dayanakları anımsatıldıktan sonra, “miras” kavramının “çekirdek” ve basmakalıp anlamları, anlamsal dönüşümleri belirlenecek, ka- nıtsal olasılıkları, bir başka anlatımla söylemsel potansiyeli ortaya konulacaktır. Bununla yetinilmeyip, kiplik kullanımıyla kavramın kültürel değerlerine, algılarına ilişkin belirlemeler yapılacaktır. Böylelikle, yapay bir nesnenin (bir değer nesnesinin) belli bir toplumun kültürel algısındaki ayrımların nasıl ve neden belirdiğine vurgu yapılacaktır. Söz konusu çözümleme modeli “kültürel miras” kategorisinde sınıflandırılan yapay (değer) nesnelerin(in) dilsel gereç üzerinden gidilerek anlamsal değerlerini, belli bir toplum için özgüllüklerini, özgünlüklerini daha açıklıkla ortaya koymaya yönelik olduğundan uçsuz bucaksız bir sorgulama alanına kapı aralamaktadır.

Anahtar Kelimeler

kültürel miras, anlambilim, Galatanu, kanıtsal olasılıkların anlambilimi, cami

Kaynakça

• Anscombre, Jean-Claud. Dénomination, sens et référence dans une théorie des stéréotypes nominaux. Cahiers de praxématique. 2001: no. 36.
• Anscombre, M. Jean-Claude. Le rôle du lexique dans la théorie des stéréotypes. Langages, 35e année, n°142. 2001: 57-76.
• Berke Vardar ve ötekiler. Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Multilingual. 2002.