Hafızanın Dönüşen Mekânları “Seyahat Blogları”, Kent Belleğini “Seyahat Blogları”ndan Okuma Denemesi

Yıl 2020, Cilt: 16 Sayı: 128, 138 - 152, 18.12.2020

Gülnaz Çetinkaya

Öz

Bir kentin kültürel belleğine yolculuk, o kentte yaşayan insanların mekân ve nesneler üzerine bıraktığı izleri, söylemleri, göstergeleri yorumlamakla başlamaktadır. Birey, yaşadığı dünyayı anlamlandırarak, belirli bir mekânda iletişim ve etkileşim hâlinde olarak, nesnelere izler bırakarak, kendi bireysel ve kültürel geçmişini belleğinin derinlerinde saklayarak, biriktirerek yaşamaktadır. Geçmiş; nesne olarak sandıkta, albümlerde, evin en değerli köşelerinde; tarihin, sanatın, estetiğin ve kültürün ifadesi olarak mimaride; geleneksel bir giysinin nakışında, motifinde, yenen bir yemeğin tadında, yapılışında yaşatılmaktadır. Yaşatma, yüzyıllara dayalı kültürel kodların, gelecek kuşakların belleklerine sözlü, sözsüz veya yazılı olarak aktarılmasıyla gerçekleşmektedir. Böylelikle kültürel kodların en önemli aktarıcılarından biri olan mekân, sadece “yaşanılan yer” olmaktan çıkıp yüzyıllara dayalı kültürel belleğin yaratıldığı, oluşturulduğu, sergilendiği çok anlamlı ve işlevli alan olmaktadır. Özellikle teknolojinin ve ulaşım imkânlarının gelişmesiyle birlikte mekân yeni kültürel çağda hafızanın canlandırıldığı, hatırlatıldığı ve aktarıldığı “görsel bir imge” hâline gelmektedir. Mekânın görselliğinin altında kültürün derin ve sembolik anlamlarının, yaşam tarzının, estetik yaratıcılığın, tarihin, sosyo-ekonomik durumların, ekolojik felsefenin izleri vardır. Mimaride sözlü geleneğin, yeme-içme mekânlarında yeni dönemin ritüelistik davranışlarının, kültür aktörlerinin, ulaşımda estetik ve siyasi yaklaşımların etkileri görülmektedir. El sanatla-rının ve tarihî, mitolojik kahramanların biblo, anahtarlık ve süs eşyaları şeklindeki görselliğinin altında ise ha-tırlatma, hafıza ve belleği diri tutma, kimlik bilincini yansıtma, canlandırma, ait olunan kültürü tanıtma gibi işlevsel yaklaşımlar ön plana çıkmaktadır. Böylelikle her kent, kültürel unsurlarıyla hafıza mekânı olmanın yanı sıra kültür turizminin, endüstrisinin ve ekonomisinin yeni söylemlerinin oluşturulduğu ve pazarlandığı alanlar hâline getirilmektedir. Çok katmanlı anlam aktarıcısı olarak mekânın sözlü, yazılı ve elektronik kültür ortamında tanıtım ve aktarım biçimleri şekil ve bağlam değiştirmiş, seyahatnamelerden, gezi programlarına ve “blog”lara dönüşüm sürecinde seyahatse bir mekânı tanımanın, anlamanın, tanıtmanın en önemli aracı olmuştur. Bu çalışmada özellikle web 2.0 uygulamalarına dayalı olarak oluşturulan ve yeni “kültürel bellek mekânı” hâline gelen “seyahat blog”ları ele alınmış ve internet ortamında en fazla beğenilen, takip edilen on Türk seyahat bloğunun içerikleri karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Çalışmanın amacı “Kent belleğine dair içerikler, hafızanın yeni mekânı olan seyahat “blog”larında nasıl oluşturulmaktadır? Kent belleği, “blog”larda “blogger” adı verilen sanal seyyahlar tarafından ulaşım, mimari, tarihî ve dinî mekânlar, yeme-içme, eğlence mekânları ve buralarda yaratılan kültürel imgelerle kültür turizmi, endüstrisi ve ekonomisi bağlamında nasıl aktarılmaktadır?” sorularının cevabını aramaktır. Elde edilen veriler imge yaratımı, anlam aktarımı, geleneğin kültürel dönüşüme bağlı yüklendiği yeni endüstriyel işlevler, kültür turizminin ve tanıtımının yeni ritüelistik kalıpları bağlamında işlevsel olarak incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

hafıza, kültür, mekan, seyahat, blog

Kaynakça

• Barthes, Roland. Göstergebilimsel Serüven. Çev. Mehmet Rifat- Sema Rifat. İstanbul YKY.2009. Draaısma, Douwe. Bellek Metaforları. Çev. Gürol Koca. İstanbul: Metis Bilim, 2018. Gülüm, Erol. “Ankara’nın Öne Çıkan Kentsel İmgelerinin Sanal Seyahatnamelerdeki Yansımaları.” II. Uluslararası Genç Halkbilimciler Sempozyum Bildirileri Kitabı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, 2015. Halbwachs, Maurice Kolektif Bellek.Çev. Zuhal Karagöz. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2018 Oğuz, Öcal. Küreselleşme ve Uygulamalı Halk Bilimi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2002. Paldır Kültür Kentleşmeler. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2019. Nora, Pierre . Hafıza Mekanları. Çev. Mehmet Ali Özcan. Ankara: Dost Kitabevi, 2006 Özdemir, Nebi. “Turizm ve Edebiyat”. Milli Folklor. 83( Yaz 2009):32-49 Kültür Ekonomisi ve Yönetimi seçki. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları. 2012 “Geleneksel Bilgi ve Kültür Ekonomisi”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 18(Yaz 2018): 1-28. Parmaksız, Melis Yelsalı “Belleğin Mekanından Mekanın Belleğine: Kavramsal Bir Tartışma”. İlef Dergisi. 6 ( Bahar 2019): 7-26 Pentzold, Christian. “Fixing the Floating Gap: The Online Encyclopaedia Wikipedia as Global Memory Place.” Memory Studies 2(2009): 255-272. (http://www.celebialper.com https://www.esrageziyor.com (https://www.gezgininayakizleri.com/safsavan-gezilecek-yerler) http://gokceninseyirdefteri. https://www.kendingez.com https://oitheblog.com https://www.rotadisi.com.tr www.wikipedia.org