MÜZELERDE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİN KÜLTÜREL YÖNÜ

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 129, 124 - 135, 21.03.2021

Zeynep Safiye Baki Nalcıoğlu

Öz

Müze ve sürdürülebilirlik ilişkisi, müzelerin bir kurum olarak işleyişine devam etmesi ve sürdürülebilir kalkınmada müzelerin üstlendiği roller açısından yorumlanmıştır. Bu iki değerlendirme ayrıca müzelerin sürdürülebilirliği için bir bütün olarak da düşünülmüştür. Müze ve sürdürülebilirlik konusunda yapılan çalışmalar ise daha çok müzelerin sürdürülebilir kalkınmadaki sosyal, çevresel ve ekonomik uygulamaları üzerinde yoğunlaşmış ve müzelerin bu uygulamalarda hangi yöntemleri kullandığı veya toplumda bu konuda nasıl farkındalık yaratılabileceği sorgulanmıştır. Bu çalışmalar arasında müzelerin çevresel sürdürülebilirliğe katkısı ise en çok işlenen konular arasında yerini almıştır. Ancak müzelerin somut ve somut olmayan kültürel mirası toplayan, koruyan, araştıran, paylaşan, sergileyen ve aktaran kurumlar olması, müzeler açısından sürdürülebilir kalkınmanın kültürel yönünün de değerlendirilmesi gerektiğini göstermektedir. Bu nedenle makalede, sürdürülebilir kalkınmanın kültürel yönüne odaklanılacak ve bu bağlam müzeler için sürdürülebilirliğin sosyal, çevresel ve ekonomik yönlerine eklemlenen değil, ayrıca incelenmesi ve sonuçları bakımından araştırılması gereken bir ana başlık olarak yorumlanacaktır. Bu bakımdan öncelikle müze ve sürdürülebilirlik ilişkisi üzerinde durulacak ve sürdürülebilirliğin müzeler açısından kazandığı anlamlar ele alınacaktır. Daha sonra sürdürülebilir kalkınmanın 1987 yılında Birleşmiş Milletler tarafından yayımlanan “Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu Raporu: Ortak Geleceğimiz” adlı raporda ilk kez tanımlanmasından, 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nin 2015 yılında ilan edilmesine kadar geçen süre, müzelerin bu alandaki uygulamaları ve müzecilikteki yaklaşımlar açısından değerlendirilecektir. 2015 yılından sonra ise müzelerin müze binasından yönetimine, işlevlerinden etkinliklerine kadar sürdürülebilir kalkınma hedef-lerine yönelen dikkati, dünyadaki ve Türkiye’deki örnekler üzerinden çözümlenecektir. Ayrıca bu hedeflerin müzelerin hem kendi işleyişlerinde hem de toplumun gündelik hayatında nasıl uygulanabilir hâle getirilebileceğine değinilecek ve sürdürülebilirliğin kültürel yönü incelenecektir. Kültürel sürdürülebilirliğin, üç farklı tanımına yer verilecek ve bu tanımlardan yola çıkarak müzelerin hangi kültürel sürdürülebilirlik tanımını kabul ettiği tartışılacaktır. Müzelerin kültürel sürdürülebilirlik tanımı için kısa adı UNESCO olan Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu tarafından 2003 yılında kabul edilen Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’ni, 2005 yılında kabul edilen Kültürel İfadelerin Çeşitliliğinin Korunması ve Geliştirilmesi Sözleşmesi’ni ve sürdürülebilir kalkınmayı birlikte yorumlamasının önemine değinilecektir. Böylece müzelerin somut olmayan kültürel mirasın kuşaktan kuşağa yaşatılarak aktarılması, sürekli şekilde yeniden yaratılması, kültürel çeşitliliğin korunması ve sürdürülmesi, kültürlerarası diyalog geliştirilmesi, toplulukların kendi kültürel miraslarını koruyabilmeleri amacıyla alan yaratılması için nasıl kültür stratejileri oluşturabilecekleri açıklanacaktır. Müzelerde katılımın ve aktarımın sağlanmasının, insanı odak noktasına yerleştirmesi nedeniyle sürdürülebilirlikte oynadığı role dikkat çekilecek ve müzelerin kültürel sürdürülebilirlikle ilgili uygulamaları örneklerden hareketle değerlendirilecektir. Son olarak doğrudan ekonomik kalkınma açısından ele alınan ancak temelinde kültür olması nedeniyle kültürel sürdürülebilirlik bakımından da incelenmeyi gerektiren kültür turizmi, kültür endüstrisi ya da kentsel yaratıcılık gibi alanların müzeler tarafından kullanımı üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Müze, sürdürülebilir kalkınma, somut olmayan kültürel miras, kültürel sürdürülebilirlik, kültürel aktarım

Kaynakça

• “Ethical Principles for Safeguarding Intangible Cultural Heritage”. https://ich.unesco.org/en/ethics-and-ich-00866. Erişim Tarihi: 06.10.2020.
• “Kültürel İfadelerin Çeşitliliğinin Korunması ve Geliştirilmesi Sözleşmesi”. Oğuz, M. Öcal. Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir?, Ankara: Geleneksel Yayınları, 2018: 213-227.
• “Musée du quai Branly Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Raporu”, 2014. http://www.quaibranly.fr/fileadmin/user_upload/1-Edito/6-Footer/8-Missions-et-fonctionnement/RAPPORT_DD_2014_GB-min.pdf, Erişim Tarihi: 04.10.2020.
• “Museums and Sustainability: Guidelines for Policy and Practice in Museums and Galleries”,https://amagavic.org.au/assets/map/workbook/Appendices/Appendix_11_MA_Sustainability.pdf, 2013: 1- 12, Erişim Tarihi: 04.10.2020.
• “Recommendation Concerning The Protection And Promotion Of Museums And Collections, Their Diversity And Their Role In Society”, General Conference at its 38th Session, Paris, 17 November 2015. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000246331, Erişim Tarihi: 05.10.2020.
• “Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future”, 1987, https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/5987our-common-future.pdf. Erişim Tarihi: 05.10.2020.
• “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi”. Oğuz, M. Öcal. Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir?, Ankara: Geleneksel Yayınları, 2018: 201-211.
• “Sustainability Checklist”. Museums Association, Derleyen: David Martin, 2009. https://www.museumsassociation.org/news/31666, Erişim Tarihi: 05.10.2020.
• Byers, Rachel. "Green museums & green exhibits: Communicating sustainability through content and design.", 2008. https://scholarsbank.uoregon.edu/xmlui/bitstream/handle/1794/8260/AAD_Byers_FinalProject_2008?sequence=1&isAllowed=y, Erişim Tarihi: 04.10.2020.
• Errichiello, Luisa; Micera, Roberto. “Leveraging smart open innovation for achieving cultural sustainability: Learning from a new city museum project.” Sustainability 10.(6) 2018): 1-23. https://www.mdpi.com/2071-1050/10/6/1964, Erişim Tarihi: 05.10.2020.
• ICOM Resolutions Adopted By Icom’s 34th General Assembly, Resolution No.1 ‘On sustainability and the adoption of Agenda 2030, Transforming our World’. Kyoto, Japan, 2019. Available at: https://icom.museum/wp-content/uploads/2019/09/Resolutions_2019_EN.pdf. Erişim Tarihi: 04.10.2020.
• Loach, Kirsten; Rowley, Jennifer; Griffiths, Jillian. “Cultural Sustainability As A Strategy For The Survival Of Museums And Libraries”, International Journal Of Cultural Policy. 23.(2), 2017: 186-198.
• McGhie, Henry A. “The Sustainable Development Goals: Helping Transform our World Through Museums”, 2020. https://icom.museum/en/news/the-sustainable-development-goals-helping-transform-our-world-through-museums/, Erişim Tarihi: 05.10.2020.
• Oğuz, M. Öcal. “Çağdaş Kentte Bir Yeniden Canlandırma Örneği: Çiğdem Günü”. Millî Folklor. 26.(101), 2014: 25-39.
• Ölçer Özünel, Evrim. “İnsanlar, Gezegen Ve Refah İçin Bir Eylem Planı”: Somut Olmayan Kültürel Miras Ve 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine Eleştirel Yaklaşım”. Millî Folklor, 29(116), 2017: 18-32.
• Soini, Katriina; Dessein, Joost. “Culture-Sustainability Relation: Towards a Conceptual Framework”. Sustainability, 8, 167, 2016: 1-12. https://www.mdpi.com/2071-1050/8/2/167#cite, Erişim Tarihi: 05.10.2020.
• Stylianou-Lambert, Theopisti, Nikolaos Boukas, and Marina Christodoulou-Yerali. "Museums and cultural sustainability: stakeholders, forces, and cultural policies." International Journal of Cultural Policy 20.5 (2014): 566-587. https://www.researchgate.net/publication/265390661, Erişim Tarihi: 05.10.2020.
• Thompson, Sam; Aked, Jody; McKenzie, Bridget; Wood, Chris; Davies, Maurice; Butler, Tony. “The Happy Museum: A tale of how it could turn out all right”, The Happy Museum. 2011: 1-12. http://www.happymuseumproject.org/wp-content/uploads/2011/03/The_Happy_Museum_report_web.pdf, Erişim Tarihi: 05.10.2020.
• UNESCO Creative Cities Programme for sustainable development, 2018. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000264238, Erişim Tarihi: 06.10.2020.
• Visser, Jasper. “Museums and the SDGs: Where to make a difference?”, 2018. https://themuseumofthefuture.com/2018/07/18/museums-and-the-sdgs-where-to-make-a-difference/, Erişim Tarihi: 05.10.2020.
• Worts, Douglas. “Fostering a culture of sustainability”. Museums & social issues 1.2 (2006): 151-172. https://www.academia.edu/29333813/Fostering_a_Culture_of_Sustainability, Erişim Tarihi: 05.10.2020.
• --------------------. “Museums in search of a sustainable future”. Alberta Museums Review, 2004: 40-57. https://www.academia.edu/10252145/Museums_in_Search_of_a_Sustainable_Future, Erişim Tarihi: 04.10.2020.