BİR HASTANE ÖRNEĞİNDE GEBE KADINLARIN BİLDİKLERİ VE UYGULADIKLARI GELENEKSEL YÖNTEMLER

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 131, 5 - 23, 20.09.2021

Gülçin Yapıcı Oya Ögenler Emine Öztosun Hüseyin Durukan

Öz

Geleneksel tıp; hastalıklardan korunmak, hastalıklara tanı koymak veya tedavi etmek için kullanılan,
halk arasında uygulanan, halkın deneyim ve gözlemlerine dayanan, modern/bilimsel tıbbın da tarihsel olarak
köklerinde bulunan çeşitli kültürlerdeki teşhis, tedavi ve gözlemlere dayanan, çağlar boyunca süregelmiş olan
uygulamalardır. Son dönemde dünya çapında geleneksel tıp uygulamaları yaygınlaşmaktadır. Bu çalışmada
amaç, bir üniversite hastanesinin gebe polikliniğine başvuran kadınların gebe kalmak ve düşük yapmak için
kullanılan geleneksel yöntemleri bilme ve uygulanma durumlarını tespit etmekti. Kesitsel tipteki çalışmanın
verileri anket formu ile 15.08.2018-15.09.2018 tarihleri arasında gebe polikliniğine başvuran 329 kadından
toplandı. Ankette katılımcıların sosyodemografik ve gebeliğe ait özellikleri, gebe kalmak ve düşük yapmak
amacıyla kullanılan geleneksel yöntemleri bilme ve uygulama durumları araştırıldı. Verilerin analizinde
Mann-Whitney U ve ki-kare testi kullanıldı. Katılımcıların yaş ortalaması 28.9±5.9, evlenme yaşı 22.9±4.8 ve
ilk gebelik yaşı 23.9±5.1 olarak belirlendi. Katılımcıların 235’i (%73.2) çalışmıyordu ve 199’unun (%63.0)
ailesinin aylık geliri 2000 liranın altındaydı. Gebe kalmak için kullanılan geleneksel yöntemlerden en çok
bilinenler muska yazdırma, okutma-üfletme ve soğan kabuğu kaynatıp içme, düşük yapmak için kullanıldığı
en çok bilinenler ağır eşya kaldırma, yüksekten sallanarak atlama ve ip atlama olarak belirlendi. Kadınların
65’i (%19.8) gebe kalmak için, 96’sı (%29.2) düşük yapmak için kullanılan geleneksel yöntemlerden herhangi
birini biliyordu. Kadınların 5’i (%1.5) gebe kalmak, 14’ü (%4.3) düşük yapmak için bir geleneksel yöntem
kullanmıştı. Evli olmayanlar gebe kalmak için daha fazla geleneksel yöntem biliyordu. Evli olmayanlar,
kendileri ve eşleri lise ve üstü eğitim almış olanlar, çalışmayanlar, eşleri memur olanlar, aylık geliri 5000
liranın üzerinde olanların düşük yapmak için yöntem bilme sıklığı daha fazlaydı. Ayrıca yaş, evlenme yaşı ve
ilk gebelik yaşı arttıkça, gebe kalma sayısı ve istemli düşük yapma sayısı arttıkça kadınların düşük yapmak
için yöntem bilme sıklığı artıyordu. Köyde doğanlar ve istemli düşük yapanlarda düşük yapmak için geleneksel bir yöntemi kullanma sıklığı daha fazlaydı. Çevrelerinde bir kadın gebe kalmak ve düşük yapmak için bir
geleneksel yöntem kullanan kadınların kendileri de geleneksel yöntemleri biliyordu ve uygulamıştı. Çalışmadaki kadınların arasında gebe kalmak veya düşük yapmak için kullanılan geleneksel yöntemleri bilen ve uygulayanlar bulunmaktaydı. Yöntemler arasında sağlığa zararlı olanların yer alması halk sağlığı açısından
önemli bir sorundur. Sağlık çalışanlarının üreme sağlığı konusundaki eğitimlerde evli olmayan, çalışmayan,
eğitim düzeyi ve geliri yüksek olan kadınlara özellikle önem vermeleri gerekmektedir. İleri yaştaki, gebelik
sayısı fazla olan ve istemli düşük yapmış kadınlara aile planlaması danışmanlığında geleneksel yöntem kullanımının sağlık açısından sakıncaları olduğu belirtilmelidir. Kadınların çevrelerinden etkilendikleri görülmektedir. Bu nedenle sağlık personelinin modern yöntemler konusunda eğitim vermeleri önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel tıp, istemli düşük, istenmeyen gebelik, gebe kalmak, kısırlık

Kaynakça

• Alay, İsmail ve diğer. “Jinekoloji Polikliniğine Başvuran Hastalarda Tamamlayıcı Alternatif Tıp Uygulamalarının Kullanımı” Ahi Evran Med J. 2(3) (2018) : 53-57.
• Ayaz, Sultan ve Şengül Yaman Efe. “Traditional Practices Used by İnfertile Women in Turkey”. International Nursing Review 57(2010): 383–387
• Aydın, Semiha ve Ümran Oskay. “Perinatolojide kültürlerarası hemşirelik”. International Journal of Human Sciences 10(1) (2013): 1607-1619
• Çakırer, Nazan ve Zehra Işık Çalışkan. “Nevşehir İli Ağıllı Köyünde Gebelik, Doğum ve Lohusalığa İlişkin Geleneksel İnanç ve Uygulamalar”. TAF Preventive Medicine Bulletin 4(9) (2010): 343-348.
• Çıblak Coşkun, Nilgün. “Mersin’de Doğumla İlgili Âdetlerin Halk Hekimliği Yönünden İncelenmesi”. Lokman Hekim Journal 1(3) (2011): 1-12
• Dönmez, Özkan Çoban ve Funda Çitil Canbay. “İstenmeyen gebelik ve güvenli olmayan düşüklerin çözümünde ebenin rolü”. TAF Prev Med Bull 2016;15(5):450-457
• Edirne, Tamer. Traditional Medicine and Reproductive Health, Conception, and Fertility in Turkey (Chapter 9). Ed. Constanza Torri and Jennie M. Hornosty, Complementary, Alternative, and Traditional Medicine (s 134-144) içinde. Canada: Women’s Press, 2017Örnek Büken, Nüket. “Folklorik Değerler ve Folklorik Tıp”. T Klin Tıp Etigi-Hukuku-Tarihi 11 (2003): 45-47
• Engin, Raziye ve Türkan Pasinlioğlu. “Erzurum ve Yöresinde İnfertil Kadınların İnfertilite İle İlgili Geleneksel İnanç ve Uygulamaları”. Atatürk Üniv. Yüksekokulu Dergisi 5(1) (2002): 1-10
• Erdem, Solmaz ve Eren, Pınar Ata “Tedavi Amacıyla Kullanılan Bitkiler ve Bitkisel Ürünlerin Yan Etkileri” Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi 66 (3) (2009): 133-141
• Erenoğlu, Rabiye ve diğer. “Kırsal Alandaki Kadınların Doğum-Doğum Sonu Dönemle İlgili Geleneksel Uygulamaları: Karaksi Örneği” folklor/edebiyat 23(90) (2017/2): 179-196
• Gökgöl, Turkiz. “İsteyerek düşük olgusuna global açıdan bakış: Yasalar ve deneyimler”. Turkish Journal Of Public Health 10(1) (2012): 1-9
• Gücük, Sebahat ve diğer. “Van İli Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezine Başvuran Kadınların Beklenmeyen Gebelikleri ile İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi”. TAF Preventive Medicine Bulletin 1(11) (2012): 29-34.
• Günay, Osman ve diğer. “Modern and traditional practices of Turkish infertile couples”. The European Journal of Contraception & Reproductive Health Care 10(2) (2005): 105-110
• Güngör, Yüksel ve diğer. “Elazığ Devlet Hastanesi Aile Planlaması Polikliniğine İsteyerek Düşük Yapmak İçin Başvuran Kadınların Gebeliği Sonlandırmaya Yönelik Uyguladıkları Geleneksel Yöntemler ve Doğurganlık Özellikleri”. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi 15(3) (2001): 461-465.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. 2013 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, T.C. Kalkınma Bakanlığı ve TÜBİTAK, Ankara: Elma Teknik Basım Matbaacılık, 2014, s.95
• Haddad, Lisa B. ve Naval M. Nour. “Unsafe Abortion: Unnecessary Maternal Mortality”. Rev Obstet Gynecol 2(2) (2009): 122-126
• Giray, Hatice ve Kılıç, Bülent. “Bekar kadınlar ve üreme sağlığı” STED 13(8) (2004): 286-289
• Karaca Bozkurt, Özgü. “Uluslararası Nüfus ve Kalkınma Konferansı (ICPD, 1994) Eylem Programı’nın Türkiye’de Uygulanan Sağlık Politikalarına Yansımalarının Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden İncelenmesi”(Uzmanlık Tezi), Ankara: Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü (2011).
• Kayaalp, S. Oğuz. “Rasyonel Tedavi YönündenTıbbi Farmakoloji.” 11. Baskı, Hacettepe Taş kitapçılık, Ankara, 2005. s.774-785
• Kılıç, Ejder Apay ve Nezihe Kızılkaya Beji. “İnfertilite ve Kültür”. İ.Ü.F.N. Hem. Derg 19(2) (2011): 109-115
• Luellmann, Heinz ve diğer. Color Atlas of pharmacology. 2nd edition, Thieme Stuttgart, New York, 1999
• Müderris, İpek ve diğer. “Doğurgan Çağdaki Kadınlarda İstemli Düşüklerin Boyutları”. Kadın Doğum Dergisi 2(3) (2004): 432-435
• Nüfus Planlaması Hakkında Kanun. Kanun Numarası: 2827, Kabul Tarihi: 24/5/1983 <http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2827.pdf>
• Ögenler, Oya ve diğer. “Anadolu'da Antik Çağ ve Ortaçağ Kadın Hastalıkları ve Doğum Tedavilerinin Karşılaştırılması” Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 20(3)(2012):163-169
• Ögenler, Oya ve diğer. “Medical plants used for treatment of gynecological disorders in Ottomans in the 15th century” J Complement Med,7 (2) (2018): 171-177
• Öztürk, Hafize ve Hale Okçay. “İstenmeyen Gebelikler ve İstemli Düşükler”. Aile ve Toplum 2(6) (2003): 1-7
• Sert, Gürkan. Üreme Haklarının Yasal Temelleri ve Etik Değerlendirme İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı, Yukarı Deniz Yayınları, 2013; s.36
• Sevindik, Feyza ve diğer. “Elazığ İl Merkezinde Yaşayan Evli Kadınların İstemli Düşük Yapmak Amacıyla Uyguladıkları ve Bildikleri Geleneksel Yöntemler”. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 5(6) (2007): 321-324.
• Şimşek, Şahika. “Iğdır Melekli Kasabasında Yaşayan Evli Kadınların Gebe Kalmaya Yönelik Bildikleri Geleneksel Yöntemler”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, 2013.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kadın ve Üreme Sağlığı Daire Başkanlığı. Sağlık Çalışanlarına Yönelik Düşük Yönetimi Rehberi. Sistem Ofset. Ankara, 2015, s.49
• T.C. Sağlık Bakanlığı. “Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Sağlık Sektörü İçin Ulusal Stratejik Eylem Planı 2005-2015” (28.07.2010) 7 Ağustos 2019 https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/a%C3%A7sap9.pdf
• Temkin, Owsei. “Soranus’ Gynecology” Baltimore:Johns Hopkins Pres; 1991, s.3-62, 69-72,128-73, 175-96, 200.
• WHO. General Guidelines for Methodologies on Research and Evaluation of Traditional Medicine. Geneva: WHO, 2000
• WHO. “Preventing unsafe abortion” (26 June 2019) 15 Ağustos 2019 <https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/preventing-unsafe-abortion>
• Yanıkkerem, Kavlak ve Ümran Sevil. “İnfertil çiftlerin yaşadıkları sorunlar ve hemşirelik yaklaşımı”. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 11(4) (2008): 112-121.