A REANIMATION OF THE “SADABAD DAY İHTİFALİ (ELABORATE AND PUBLIC REMEMBRANCE CEREMONY)"

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 133, 79 - 91, 22.03.2022

Neslihan İlknur Koç Keskin

Öz

The word ihtifal has the meaning of an elaborate and public remembrance ceremony held with a large crowd. When the chronology of the remembrance ceremony is taken into consideration, it was observed that it was organized under the heading of “remembrance ceremony” for the conquest of İstanbul, the remembrances of the deaths of important literary, historical and religious personalities, and the birth of the Prophet Muhammad, and that they were commemorated with comprehensive or small meetings, for which a program was determined previously by a committee. To the extent that it is known, the first literary remembrance ceremony was organized about Sheikh Gâlib in 1912. Whereas, the subject of this article was composed of the Sadabad Day Remembrance Ceremony, which was different in subject from the other remembrance ceremonies. The information about this remembrance ceremony was obtained from the guide with the title of Aynalıkavak Kasr-ı Hümayunu’nda Sadabad Günü İhtifali (The Sadabad Day Remembrance Ceremony at the Aynalıkavak Imperial Summer Palace).
According to the Guide, the Sadabad Day Remembrance Ceremony at the Aynalıkavak Imperial Summer Palace would start on Thursday evening, 27 September 1923, and would continue on Friday, but on 15 October 1923, it was stated in the İkdam Newspaper that a decision had been made to hold it on 25 October 1923.
The Sadabad Day Remembrance Ceremony, which was prepared by the Independent Artists’ Studio with the Remembrance Ceremony Preparer Mehmet Ziya Bey, who was on the organization committee, was dedicated to Mustafa Kemal Atatürk, and it was desired to remember and to keep alive the Tulip Period entertainments of the eighteenth century. Consequently, the “Sadabad Palace”, which was in the position of the symbol of this period, was named with the remembrance ceremony.
The remembrance ceremony program in the Guide was as follows: 1. Twenty-person saz (stringed instrument somewhat resembling a lute) delegation composed of ladies, 2. Another delegation of respected musicians composed of the rebâb (ancient Oriental three-stringed violin with a body made of a coconut shell), nây (reed flute), tanbur (ancient form of lute) and santur (hammered dulcimer), under the leadership of the masterly musicians of the city rebâb player Sheikh Süreyyâ Effendi, 3. Kâr-ı kadîm (old players) public dancing girl’s dances, 4. Kâr-ı kadîm (old players) orta oyunları (theatrical representations with a central stage), 5. The sword and thick stick dances of the Janissaries, 6. Fire entertainments, masters of fireworks displays, 7. Mimics, 8. Jugglers, conjurers, 9. Secondary post (reserve battalion in the regular army), 10. Ancient harem conversations, 11. Janissary band of musicians, and 12. Historical moonlight world and the transport of that time. From these headings, only the moonlight world was dwelled upon in detail. In addition, according to the Guide, those on the invitation list to the remembrance ceremony were the twentieth century Ottoman statesmen, politicians, authors and poets, that is, the intellectuals of the period.
In the article, first the remembrance ceremony tradition and chronology were dwelled upon. According to the Guide of the Sadabad Day Remembrance Ceremony, the details of the remembrance ceremony were examined in detail under the sub-headings in the form of the reason for organizing the remembrance ceremony, those who organized the remembrance ceremony, the remembrance ceremony committee, place and time of the remembrance ceremony, clothes and finery at the remembrance ceremony, invitations and those invited, program, officials, transportation, food, and the couplets and visuals mentioned in the Guide. Whereas, at the end of the article, the place of the Sadabad Day Remembrance Ceremony within the remembrance ceremony tradition and the relationship with the concept of invented tradition by Eric Hobsbawm were evaluated.

Anahtar Kelimeler

Remembrance Ceremony, Sadabad Day Remembrance Ceremony, Independent Artists’ Studio, Tulip Period, Invented traditon

BİR YENİDEN CANLANDIRMA “SADABAD GÜNÜ İHTİFALİ”

Öz

İhtifal büyük bir kalabalıkla yapılan anma töreni anlamına gelmektedir. İhtifal kronolojisine bakıldığında
İstanbul’un fethinin; edebî, tarihî ve dinî şahsiyetlerin ölüm yıl dönümlerinin ve Hz. Muhammed’in doğumunun
“ihtifal” başlığı altında düzenlenen ve bir komite tarafından önceden programı belirlenen kapsamlı veya küçük
toplantılarla anıldığı görülmektedir. Bilindiği kadarıyla ilk edebî ihtifal 1912 yılında Şeyh Gâlib hakkında düzenlenmiştir. Bu yazının konusunu ise diğer ihtifallerden konu olarak farklı olan Sadabad Günü İhtifali oluşturmaktadır. İhtifal hakkındaki bilgi Aynalıkavak Kasr-ı Hümayunu’nda Sadabad Günü İhtifali başlıklı rehberden edinilmektedir. Rehbere göre Sadabad Günü İhtifali, Aynalıkavak Kasrı Hümayunu’nda 27 Eylül 1923 Perşembe akşamı başlayacak ve cuma günü devam edecektir fakat 15 Ekim 1923 tarihli İkdam Gazetesi’nde ihtifalin 25 Ekim 1923 tarihinde yapılmasına karar verildiği belirtilmiştir. İhtifalin bu tarihte gerçekleştiği ayrıntıya
yer verilmeden yine aynı gazetede haber yapılarak duyurulmuştur. İhtifalci Mehmed Ziya Bey’in düzenleme
heyetinde bulunduğu Serbest Resim Atölyesi tarafından hazırlanan ve Mustafa Kemal Atatürk’e ithaf edilen
Sadabad Günü İhtifali’nde, 18.yüzyıldaki Lâle Devri eğlenceleri hatırlanmak ve yaşatılmak istenmiştir. Bu sebeple bu dönemin simgesi durumunda olan “Sadabad Sarayı” ile ihtifal adlandırılmıştır. Serbest Resim Atölyesi Ressam Mehmet Ruhi Bey, Ahmet İhsan Bey ve Turgut Beylerin çabalarıyla Çemberlitaş’ta 1921 yılı başında kurulmuştur. Ali İhsan (Özsoy) Bey (Heykeltıraş), Sami (Yetik), Feyhaman (Duran), İbrahim (Çallı), Şevket (Dağ), Hikmet (Onat) ve Mehmet Ruhi’nin (Arel) eğitim verdiği atölyenin 1922 yılında yayımlanan nizamnamesinde, Sanayi-i Nefise Mektebi’ne alternatif olmak amacıyla kurulduğu ve halkın sanata olan ilgisinin artırılması ve millî zevkin gelişmesi gibi hedefleri olduğu belirtilmiştir. Bu hedefler, Sadabad Günü İhtifali’nin düzenlenme sebebi ile uyuşmaktadır. Rehberde; “Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla, mutlakiyet sona ermiştir fakat hürriyete koşan milletler büyük ve sağlam simaları bulunduran geçmişleriyle alakalarını kesmemelidir, bu şekilde, Türk milleti gibi devlet büyüklerine sevgi ve saygısı olan milletler için tes’id (canlandırma) ve hatıralarını unutmamak için ihtifal yapılır” şeklinde bir açıklama da yapılmıştır. Rehberde yer alan ihtifal programı şu şekildedir: 1. Hanımefendilerden müteşekkil yirmi kişilik saz heyeti, 2. Rebâbî-i şehîr Şeyh Süreyyâ Efendi’nin riyâset-i üstâdânelerinde rebâb, nây, tanbur ve santurdan müteşekkil diğer bir hey’et-i muhtereme-i mûsıkiye, 3. Kâr-ı kadîm çengî oyunları, 4. Kâr-ı kadîm orta oyunları, 5. Yeniçerilerin kalkan ve tomak oyunları, 6. Ateş eğlenceleri, âteşbâzlar, 7. Mukallidler, 8. Şu’bedebâz, hokkabâz, 9. Tâli’ postası, 10. Atîk harem sohbetleri, 11. Mehter takımı, 12. Tarihî mehtap âlemi ve o zamanın merâkibi. Bu başlıklardan sadece mehtap âlemi üzerinde ayrıntılı durulmuştur. Yine rehbere göre ihtifalin davetli listesinde 20. yüzyıl Osmanlı devlet adamları, siyasetçileri, yazarlar ve şairler yani entelektütel insanlar bulunmaktadır. Pekçok siyasî isim ile birlikte Şükûfe Nihal, Emine Semiye Önasya, Suat Derviş Baraner, Nezihe Muhittin, İhtifalci Mehmed Ziya, Ahmet Refik Altınay, Celal Sahir Erozan, Hamdullah Suphi Tanrıöver’in isimleri dikkat çekmektedir. Yazıda öncelikle ihtifal geleneği ve kronolojisi üzerinde durulmuştur. Sadabad Günü İhtifali’nin rehberinden hareketle ihtifalin ayrıntıları; ihtifalin düzenlenme sebebi, ihtifali organize edenler, ihtifal heyeti, ihtifalin yeri ve saati, ihtifalde giyimkuşam, davetiyeler davetliler, program, görevliler, ulaşım, yemek, rehberde geçen beyitler ve görseller şeklindeki alt başlıklarda incelenmiştir. Yazının sonunda ise Sadabad Günü İhtifali’nin ihtifal geleneği içindeki yeri değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

gelenek, İhtifal, Sadabad Günü İhtifali, Serbest Resim Atölyesi, Lâle Devri

Teşekkür

İbrahim Öztürkçü

Kaynakça

• Referans1 Çoruk, Ali Şükrü. “Bir Gelenek İcadı Olarak II. Meşrutiyet Döneminde Gerçekleştirilen İstanbul’un Fethi Törenleri”. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi FSM Scholarly Studies Journal of Humanities and Social Sciences. (7, 2016): 79-98.
• Referans2 Değerli, Ayşe. “Bir Ritüel Pratiği Üretme Denemesi: Şeyh Gâlib İçin Düzenlenen İlk İhtifal”. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic (Volume 8/4 Spring 2013): 573-587.
• Referans3 Hobsbawm, Eric ve Terence Ranger, der. Geleneğin İcadı. (çev. Mehmet Murat Şahin) İstanbul: Agora Kitaplığı, 2006.
• Referans4 Özbudun, Sibel. Ayinden Törene, İstanbul: 1997.
• Referans5 Özcan, Mustafa. Refi Cevad Ulunay’ın Mevlana, İhtifaller ve Konya Yazıları. Konya: İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, 2003.
• Referans6 Özyiğit, Halil. “Çemberlitaş Resim Atölyesi”. Sanat ve Estetikte Etkileşimler. (2011): 1-25.