Yaşayan Bir Kültür Elçisi Habib Özyurt: Hayatı, Dört Telli Curası ve Eserleri

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 135, 229 - 246, 01.11.2022

Alper Börekci Zeki Nacakcı

Öz

Yörük-Türkmen toplulukları ve taşıyıcısı oldukları kültürel değerler, Anadolu’nun Türkleşmesi ve müzik geleneğinin oluşumunda önemli rol üstlenen sosyal ve toplumsal olgulardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Teke yöresi Yörük-Türkmen topluluklarının yaşam alanı olan bir bölgedir. Bu topluluklardaki konargöçer yaşamın dinamikliği, var olan kültürel ve geleneksel yapı üzerinde çok çeşitli izler barındırmaktadır. Bu bakımdan ele alındığında Teke Yöresi ülkemizin önemli kültür merkezlerinden biridir. Yörenin folklor bakımından önemli özelliklerinden biri de kendine has üslubu ve icra tekniklerine sahip kaynak kişi yetiştirmesidir. Bu özellik göz önüne alındığında yörede üretilen halk bilgisi ürünleri içerisinde müziğin ve müzikle yakından ilintili ürünlerin ön plana çıktığı söylenebilir. Müziğin halk bilgisi ürünleri içerisindeki yeri ve önemi düşünüldüğünde bazı ürünlerin tamamlayıcısı, bazı ürünlerle doğrudan ilişkili ve yön verici unsur bazı ürünleri de bizzat kendisi oluşturduğu görülmektedir. Dolayısıyla Müzik, bazı halk bilgisi ürünlerine sarmal bir yapıyla bağlanmış çok önemli yapı taşlarından biridir. Bu çok boyutlu yapı dikkate alındığında halk bilgisi ürünleri içerisindeki müziğin işlevselliği belirlenirken çok yönlü derinlemesine analizler yapmak gereklidir. Bu çalışmada ülkemizin önemli kültür merkezlerinden biri olan Teke Yöresi’nde ürettiği ezgiler, türküler, aktarıcı olarak üstlendiği kaynak kişi rolünün yanı sıra üretimi ve gelişiminde önemli katkılar sağladığı halk bilgisi materyali dört telli curasıyla Habib Özyurt ele alınacaktır. Çalışmada Habib Özyurt’un hayatı; müziği ve eser üretimine olan etkisi bakımından ele alınırken eserleri, makamsal açıdan ve perde kullanımı açısından irdelenip gelecek kuşaklara ve ilgili araştırmalara bilimsel veri olacak şekilde müzikal analizleri yapılacaktır. Çalışmada ayrıca sadece yörede görülen dört telli curanın müzikal ve yapısal özellikleri tespit edilerek çalgının özgün hali korunması ve bu alanda yapılacak materyallere örnek teşkil etmesi amaçlanmaktadır. Halk bilgisi içerisinde yer alan sözel, görsel, işitsel ve materyal ürünleri koruma, gelecek kuşaklara aktarmada kültür politikaları önemli olduğu kadar bu ürünlere yönelik yapılan bilimsel çalışmalar da bir o kadar önemlidir. Bu önem halk biliminin önemli bir alanı olan müzik ve müzikal ürünler bağlamında ele alındığında, bu alana hizmet etmiş kültürel değerlerinin taşıyıcısı olan kaynak kişilerin hayatı, ürettikleri eserler ve üretim unsurlarının derinlemesine analiz edilmesi söz konusu halk bilgisi ürünlerinin korunması ve sağlıklı bir şekilde aktarılması bakımından son derece önemlidir. Çalışmada ele alınan kaynak kişi Habib Özyurt, ürettikleri, aktardıkları ve belki de en önemlisi geleneksel müzikler içerisinde sadece yörede kullanılan dört telli curasını Somut Olmayan Kültürel Mirasın önemli bir temsilcisi olabilecek derecede yaptığı icrasıyla ön plana çıkmaktadır. Bu bakımdan çalışmada ele alınan mahalli sanatçı Habib Özyurt’un kullandığı çalgısının (dört telli cura) yapısal özelliklerinin belirlenmesi, icrasındaki üslup ve tavırsal özelliklerin belirtilmesi, kaynak kişisi ya da aktaranı olduğu müzikal eserlere ait müzikal analizleri yapılmış nota örneklerinin halk bilimi literatürüne kazandırılması oldukça önemli görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Habib Özyurt, Dört Telli Cura, Yörük Müziği, Yörük Çalgısı, Kaynak Kişi

Habib Özyurt, The Living Cultural Ambassador: His Life, Four-String Cura and Works

Öz

Yoruk-Turkmen communities and their cultural values appear as one of the valuable social phenomena that play an important role in the Turkification and the formation of the musical tradition of Anatolia. Teke region is a region that is the habitat of Yoruk-Turkmen communities. The dynamism of the nomadic life in these communities has various traces on the existing cultural and traditional structure. In this regard, Teke region is one of the important cultural centers of our country. One of the important features of the region in terms of folklore is that it raises resource people who have their own style and performance techniques. Considering this feature, it can be said that music and products closely related to music stand out among the folklore products produced in the region. Considering the place and importance of music in folklore products, it is seen that some products are complementary to some products, directly related to some products and a directional element, some products themselves. Therefore, music is one of the most important building-stone connected to some folklore products in a spiral structure. Considering this multi-perceptional structure, it is necessary to make multi-faceted in-depth analyzes while determining the functionality of the music in folklore products. In this study, Habib Özyurt will be the focus with his melodies, folk songs he has produced in Teke region, one of the important cultural centers of our country, as well as his role as a source person as a transmitter, as well as the folklore material that he has made significant contributions to the production and development of Habib Özyurt. In this study, Habib Özyurt's life; while considering the music and its effect on the production of the work, the works will be examined in terms of modality and curtain use, and musical analyzes will be made as scientific data for future generations and related research. In the study, it is aimed to determine the musical and structural features of the four-string cura, which is only seen in the region, to preserve the original state of the instrument and to set an example for the materials to be made in this field. Cultural policies are as important as preserving the verbal, visual, audio and material products included in the folklore and transferring them to the next generations, as well as the scientific studies on these products. Considering this importance in the context of music and musical products, which are an important field of folklore, it is extremely is important. Habib Özyurt, the source person in the study, comes to the forefront with the performance he produced, transmitted and perhaps most importantly, his four-string curas, which is only used in traditional music, to be an important representative of intangible cultural heritage. In this respect, determining the structural characteristics of the instrument (four-stringed cura) used by the local artist Habib Özyurt, specifying the stylistic and behavioral features in his perfor-mance, and adding musical analysis samples of musical works of which he is a source person or carrier to folklore literature is considered very important.

Anahtar Kelimeler

Habib Özyurt, four-string cura, Yoruks (Turkish Nomads) music, Yoruks instrument, source person

Kaynakça

• Akın, Bülent. "Türk Halk Bı̇lı̇mi Çalışmalarında Müzı̇ğı̇n İşlevselliği Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme”. Milli Folklor 127 (Güz 2020): 172-185.
• Algı, Soner. “Üniversitelerimizin Eğitim Fakültelerine Bağlı Müzik Eğitimi Ana Bilim Dallarında Bağlamada Yöresel Tezene Tavırlarının Kullanım Durumlarına Yönelik Bir Çalışma”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi, 2006.
• Arom, Simha. African Polyphony and Polyrhythm: Musical Structure and Methodology. Sidney: Cambridge University Press, 1991.
• Ataman, S. Yaver. Türk Halk Musikisinde Çok Seslilik 1, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1951.
• Ayyıldız, Sinan. “Teke Yöresi Yörük Türkmen Müzik Kültüründe Yerel Çok Seslilik Özellikleri”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, 2013.
• Bayraktarkatal, Ertuğrul ve Okan Murat Öztürk. “Ezgisel Kodların Belirlediği Bir Sistem Olarak Makam Kavramı- Hüseyni Makamının İncelenmesi”. Porte Akademik Makam Çalışmaları Özel Sayısı (Şubat 2012):24-59.
• Canbay, Alaattin. “Türkiye’deki Müzik Türleri ve Gelişimleri”. Müzik Kültürü. Editörler: Zeki Nacakcı, Alaattin Canbay, Ankara: Pegem Akademi, 2015.
• Coşkun Elçi, Armağan. “Tarihsel Gelişim Bağlamında Türk Halk Müziği Araştırmaları”. Milli Folklor 78(Yaz 2008): 37-54.
• ——. “Sözsel ve Müzikal Varyantlaşma: Manilerin Türkü İçindeki Dönüşümleri”. Milli Folklor 91(Güz 2011): 130-139.
• Dalkıran, Esra. “Cumhuriyet’e Geçiş ve Cumhuriyet Dönemi Müzik Yaklaşımları”. Müzik Kültürü. Ankara: Pegem Akademi, 2015.
• Ekici, Metin. “100. Yılında Türk Halk Bilimi Çalışmaları ve Türkiye Kültür Politikalarına Eleştirel Bir Bakış”. Milli Folklor Dergisi 99 (Güz 2013): 41-50.
• Ekici, Savaş. Ramazan Güngör ve Üç Telli Kopuzu. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları, 1993.
• ——. Bağlama Eğitimi Yöntem ve Teknikleri. Ankara: Yurtrenkleri Yayınevi, 2018.
• Ekim, Gökhan. “Bağlamanın Tarihsel Gelişimi”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İzmir: Ege Üniversitesi, 2002.
• Erdem, Ferhat. Dirmil Yöresi Müzik Kültürü. Ankara: Ürün Yayınları, 2019.
• Gazimihal, M. Ragıp. “Ülkelerde Kopuz ve Tezeneli Sazlarımız”. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1975.
• Haşhaş, Sinan. Uzun Sap Bağlama Metodu-Bozuk Düzeni. Ankara: Gece Kitaplığı, 2017.
• Kaplan, Ayten. Kültürel Müzikoloji. İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 2005.
• Karahan, Can. "Ege Bölgesi Halk Müziğindeki Çok Seslilik". Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi 12(2004):35-47.
• Karaosmanoğlu, Mustafa Kemal. Müzik Aritmetiği ve Ses Sistemleri. İstanbul: İTÜ Vakfı Yayınları, 2017.
• Merriam, Alan. Anthropology of Music. İllinois: Northwestern University Press, 1964
• Nacakcı, Zeki ve diğer. Nesilden Nesile Burdur Halk Ezgileri. Ankara: Gece Kitaplığı, 2021.
• Oğuz, M. Öcal. Halk Şiirinde Tür, Şekil ve Makam. Ankara: Akçağ Yayınları, 2001.
• Parlak, Erol. Türkiye’de El ile (Şelpe) Bağlama Çalma Geleneği ve Çalış Teknikleri. Ankara: Gece Kitaplığı, 2000.
• Rice, Timothy. “Toward the Remodeling of Ethnomusicology”. Ethnomusicology 31 (1987): 469-488.
• Sağ, Arif ve Erzincan Erdal. Bağlama Metodu. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2009.
• Say, Ahmet. Müzik Sözlüğü. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları, 2005.
• Tura, Yalçın. Türk Musikisinin Meseleleri. İstanbul: İz yayıncılık, 2017.
• Türkay, Cevdet. Başbakanlık Arşivi Belgelerine Göre Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatlar. İstanbul: Tercüman Kaynak Eserler, 1979.
• Uçan Ali. Türk Müzik Kültürü (2. bs.). Ankara: Önder Matbaacılık, 2005.
• Uludağ, Erdal. “Teke Yöresi Müzik Kültüründe İki Telli Kozağaç Curası”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: Haliç Üniversitesi, 2009.
• Yengin, Avşar. “Burdur Geleneksel Müzik Kültürüne Katkıda Bulunan Yaşayan Müzik Elçileri”. Teke Yöresi Sempozyumu. Burdur, 04-06 Mart 2015.