Müze Nesneleri ve Maddesellikleri

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 135, 190 - 200, 01.11.2022

Elif Keser-kayaalp

Öz

Nesnelerin bilgi ve anlam aktarmak konusundaki gücüne olan güvenin azalması ile birlikte, bazı müzelerde, müze nesneleri, soyut kavramların somut ifadesi, hikâyelerin görseli ya da bir sahnenin parçası olarak görülmeye başlandı ve maddeselliklerinin verdiği bilgiler göz ardı edildi. Pek çok müzede, nesneler, etrafında yer alan ve onları boğan metinler, resimler ya da sahneler ile birlikte fark edilmez hâle geldi. Bu makalede öncelikle “şey” ve “müze nesnesi” kavramları açıklandıktan sonra, insan ve nesne arasındaki simetrik ilişkiye vurgu yapan teorik tartışmalara yer verilecektir. Meksika yapımı Museo filmi ve Masumiyet Müzesi romanı ve müzesi üzerinden şeylerin/nesnelerin sosyal hayatları ve güçleri üzerinde durularak farklı bağlamların nesneyi okumayı nasıl değiştirdiği gösterilmekle birlikte, nesnelerin kendi maddeselliklerinden gelen ve pek değişmeyen özelliklerinin insanlar üzerindeki etkisine değinilecektir. Müzelerin var olduklarından beri merkezinde olan, ancak bazı müzelerin zamanla unuttukları bir olgu olan nesnelerin maddeselliklerinden gelen gücü, son yıllarda müzecilik ile ilgili literatürde yeniden yer bulmaya başlamış ve bu yayınlarda nesnelerin maddeselliklerini merkeze koyan küratöryal pratiklerin öğrettikleri anlatılmıştır. Makalede, bu konu ile ilgili literatürün kronolojik olarak nasıl değiştiği bazı örneklerle açıklanacaktır. Ayrıca bazı müzeler üzerinden, sergileme tercihlerinin cam vitrinlerden duvar ansiklopedilerine ve sonra sahne tasarımlarına nasıl evrildiği ve bu müzelerde, nesnelerin maddeselliklerinin hatırlanmasıyla yeniden cam vitrinlere dönüş tartışmalarına yer verilecektir. Cam vitrin elbette simgeseldir; asıl vurgulanmak istenen eserleri yakından incelemek için ziyaretçiye fırsat vermenin öneminin yeniden fark edilmeye başlanmasıdır. Bu farkındalık, küratörlerin sorumlulukları, nesneye eşlik edecek metin, sahne ya da görsellerin miktarı ve içeriği ve bu içeriğin ne zaman ve nasıl sunulması gerektiği tartışmalarını da beraberinde getirmiştir. Aradaki süreçte, iletişim, eğitim, etkileşimli uygulamalar, katılım, somut olmayan kültürel miras ögeleriyle bütüncül bir şekilde geliştirilen bakış açılarıyla, müze deneyimini zenginleştirmek adına pek çok yöntem öğrenilmiştir. Bu son tartışmalarla birlikte, zamanla unutulan nesneyle ilk karşılaşmada yaşanan ve sadece nesnenin maddeselliği ile şekillenen bireysel deneyim yeniden hatırlanmıştır. Müzeyi duvar ansiklopedisi olmaktan kurtarmanın nesnelerle daha derin bir duyusal ve duygusal etkileşime izin vermekten geçtiği açıktır. Ziyaretçiyle etkileşim içinde olmak, müzede eğitimi geliştirmek, somut olmayan kültürel mirasla koleksiyonu ilişkilendirmek ve yeni teknolojileri yakalamak için Türkiye’de birçok müzede sergiler yenilenmektedir ve bu müzeler pek çok açıdan günceli yakalamaktadır. Müzecilik ile ilgili Türkçe yapılan yayınlarda, geleneksel, durağan ve iletişime kapalı sergileri tanımlamak için sıklıkla “nesne odaklı” olmak kavramı kullanılmaktadır. Bu yayınlarda, toplum/ insan odaklı müze ile nesne odaklı müze kavramlarının birbirlerinin karşıtlarıymış gibi kullanılması yanlış bir algı yaratmaktadır. Zengin koleksiyonları olan Türkiye müzelerinde nesneleri sadece hikâyenin aksesuarı olarak görmemek ve ziyaretçileri onlara daha detaylı olarak bakmaya teşvik etmek müze deneyimini önemli ölçüde geliştirecektir.

Anahtar Kelimeler

sergi, müze nesnesi, maddesellik, müze deneyimi, nesne merkezli müze

Museum Objects and Their Materiality

Öz

With the diminishing of the trust in the power of the objects in terms of communicating information and meaning, the museum objects have started to be seen as concrete expressions of abstract concepts, illustra-tions of stories or parts of a scene. The information that their materiality conveys has started to be ignored. In many museums, the objects were overlooked by the visitors as a result of the overwhelming texts, images or stages that surround them. In this article, after explaining the “thing” and “museum object,” we shall focus on the theoretical discussions that emphasize the symmetrical relations between human beings and things. By discussing the Mexican movie called Museo and the fiction of Museum of Innocence, the social lives and powers of the things/objects will be considered. While showing how different contexts shape how we see the objects, we shall also determine how the material qualities of the objects, which do not change much, effect the human actors in return. The power of objects that come from their materiality was central to the museums since their first foundations. This phenomenon, which was later forgotten by some museums, is now being revisited in the literature on museum studies. The article will tackle with the changing approach of the publications to the museum objects chronologically and the emphasis given on the benefits of curatorial practices that place the materiality of the objects in the centre. In some museums that were given as examples in the article, the exhibition preferences evolved from glass cases to wall encyclopedias and then to stage designs. With the discussions on remembering the materiality of the objects, there has been a return to the glass cases again. The glass case is by all means symbolic. In fact, what is emphasized is the recognition of the importance of giving the visitor opportunity to examine the object in detail. With this awareness about the objects, the responsibilities of curators, the amount of the content of the text, images and scenes that accompany the objects and the decisions about when and how to present this content have been questioned. In the process between, much has been learned regarding communication, education, interactive practices, participation, a holistic approach by incorporating intangible heritage that would enhance the museum experience but the first personal encounter that is shaped solely by the materiality of the object has been forgotten. It is clear that, to save the museum from being a wall encyclopedia, a deeper sensory and emo-tional interaction with the objects should be allowed. Many museums in Turkey undergo revisions and they try to keep up to date in many ways in order to interact with the visitor, improve the education in the muse-um, associate the collection with the intangible cultural heritage, and catch up with new technologies. In Turkish publications, the use of the term “object oriented”, to describe traditional, static and detached exhibition, can be misleading as it presents “society/human centred museum” as a counter definition of “object oriented museum.” In these museums with amazingly rich collections, avoiding seeing objects only as accessories of the story and encouraging visitors to look at them in detail will significantly improve the museum experience.

Anahtar Kelimeler

Exhibition, museum object, materiality, museum experience, object oriented museum

Kaynakça

• Appadurai, Arjun. “Introduction: Commodities and the Politics of Value”, içinde: A.Appadurai (der.), The Social Life of Things: Commodities in Cultural Perspective. Cambridge: Cambridge University Press, 1986, 3–63.
• Baudrillard, Jean. The System of Objects (İngilizce çeviri: J Benedict). London: Verso, 1996 (Fransızca orjinal:1968).
• Brown, Bill. “Thing theory,” Critical Inquiry 23/1 (2001): 1–22.
• Carbonell, Bettina M. “The Syntax of Objects and the Representation of History: Speaking of "Slavery in New York"”, History and Theory 48 (2), 2009: 122-137.
• Carman, John. “Promotion to Heritage: How museum objects are made?”, içinde: Susanna Pettersson, Monika Hagedorn-Saupe, Teijamari Jyrkkiö, Astrid Weij (der.), Encouraging Collections Mobility - A Way Forward for Museums in Europe, Helsinki: Finnish National Gallery, 2010, 74-85.
• Carr, David. “A Museum is an Open Work,” International Journal of Heritage Studies, 7 (2), (2001), 173-183.
• Conn, Steven. Do Museums Still Need Objects? Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2010.
• Dudley, Sandra H. “Museum materialities: Objects, sense and feeling.” İçinde: S. H. Dudley (der.) Museum Materialities: Objects, Engagements, Interpretations. London; New York: Routledge, 2010, 1–18.
• Dudley, Sandra H. “Encountering a Chinese horse: Engaging with the thingness of things.” İçinde: S. H. Dduley (der.), Museum Objects, Experiencing the Properties of Things, London: Routledge: 2012, 1-15.
• Eco, Umberto. The open work. Cambridge: Harvard University Press, 1989.
• Fowles, Severin. “The Perfect Subject (Postcolonial Object Studies).” Journal of Material Culture, 21 (1), (2016): 9– 27.
• Gaismar, Haidy. Museum Object Lessons for the Digital Age. London: UCLPress, 2018.
• Hicks, Dan ve Mary C. Beaudry. “Introduction. Material Culture Studies: A Reactionary View.” İçinde: D. Hicks ve M.C. Beaudry (der.) The Oxford Handbook of Material Culture Studies. Oxford: Oxford University Press, 2010, 1-21.
• Hodder, Ian. Dolanıklık: İnsanlar ile şeyler arasındaki ilişkilerin Arkeolojisi, Alfa Yayınları, 2018 (İngilizcesi: Entangled: An Archaeology of the Relationships between Humans and Things. Wiley-Blackwell, Malden, MA, 2012.
• Knell, Simon J. (der.) Museums in the Material World. Abingdon: Routledge, 2007.
• Kuş, Selmin. Sözcüklerin Nesnelere Dönüştüğü Yer: Masumiyet Müzesi. İstanbul: Libra Yayıncılık, 2015.
• Latour, Bruno. Reassembling the Social: An Introduction to Actor-Network-Theory. Oxford: Oxford University Press, 2005.
• Morphy, Howard. “Afterword”. İçinde: S. H. Dudley (der.), Museum materialities: Objects, engagement, interpretation. London: Routledge, 2010, 275-285.
• Olsen, Bjornar. In defense of Things. New York: Altamıra Press, 2010.
• Pamuk, Orhan. Masumiyet Müzesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.
• Pamuk, Orhan. Şeylerin Masumiyeti. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2012.
• Pearce, Susan. “Foreword.” İçinde: S. H. Dudley (der.) Museum Materialities: Objects, Engagements, Interpretations. London; New York: Routledge, 2010, xiv-xviii.
• Schulze, Mario. “Things are Changing: Museums and the Material Turn.” Museological Review 18 (2014): 43-53.
• Starn, Randolph, “A Historian’s Brief Guide to New Museums Studies.” American Historical Review, 110 (2005): 68–98.
• Wehner, Kirsten ve Sear, Martha, “Engaging the material world: object knowledge and Australian Journeys.” İçinde: Museum Materialities: Objects, Engagements, Interpretations. London; New York: Routledge, 2010, 143-162.