Pınarbaşı (Bulam) Köyü El Örgüsü Çorap Geleneği

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 136, 227 - 240, 11.12.2022

Tahsin Bozdağ , Ayşe Aslıhan Eroğlu

https://doi.org/10.58242/millifolklor.952101

Öz

Anadolu birçok medeniyete yurt olmakla kalmayıp bir o kadar da farklı kültüre sahip olmuştur. Türklerin
yaşadığı bir bölge olan Sibirya’da -Altay dağları eteklerinde- Pazırık kurganlarında bulunan atlı kültür mensubu
atalarımızın kullandıkları eşyalar ve bu eşyaların her bir ayrıntısındaki hüner, sanat ve incelik timsali nesneler
bu kadim zenginliğin gün yüzüne çıkan en eski örnekleri olarak kabul edilir. Türk yaşantısının hâkim olduğu
her bölgenin iklim özelliğine, insanların duygularına, yaşam biçimlerine bölgede yaşanan olay ve olgulara göre
örücülük sanatının kendine özgü özellikleri tespit edilmiştir. Türk örme kültürünün en zengin örneklerini barındıran Anadolu halkın ürettiği zengin örücülük örneklerine sahiptir. Bu örme türlerinden geniş bir konu, üslup ve teknik çeşitlilik sunan el örücülük sanatı, Türk kültürünün yaşatılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Türk kültürünün en önemli ögelerinden olana el sanatları gelenek, görenek, yaşam kültürünün gelecek nesillere aktarılmasında ve gelişerek devam etmesinde önem taşımaktadır. Örücülük sanatında önemli bir yeri olan el örgüsü çoraplar; bireylerin bilgi ve becerilerine dayana, özellikle doğal ham maddelerin kullanıldığı elle ve basit araçlarla yapılan toplumun kültürünü, gelenek ve göreneklerini taşıyan bireylerin duygu, düşünce ve becerisini yansıtan ürünlerdir. Bu çalışmada amaç, Anadolu’da bireyler ihtiyaçlarını karşılamak, gelir sağlamak ve geleneksel yapıyı devam ettirmek için eşsiz güzellikte renklerin ve motiflerin iletişim sağladığı, el örgüsü çoraplar, günümüzde gereç ve motif açısından bozularak geldiğini ve kullanım özelliklerinin azaldığı tespit edilmiştir. Ancak kültürümüzün önemli bir ögesini oluşturan çoraplarımızın tanıtılması, yaşatılması ve örüldükleri yaşam alanlarında doğrudan tespiti ve kayıt altına alınması örücülük sanatının gelecek kuşaklar açısından da önemlidir.

Anahtar Kelimeler

geleneksel Türk Sanatı, el sanatları, örücülük, Kültür, sanat

Hand-Knitted Socks Tradition in the Village Pınarbaşı (Bulam)

Öz

Anatolia has not only been home to many civilizations, but also has so many different cultures. The
belongings of our ancestors, who belong to the equestrian culture, found in the Pazirik kurgans in Siberia, a
region where Turks live, and the objects of skill, art and delicacy in every detail of these goods are considered
to be the oldest examples of this ancient richness. The unique features of the art of knitting have been determined according to the climate characteristics of each region, where the Turkish life is dominant, the feelings of the people, their lifestyles, the events and phenomena experienced in the region. Anatolia, which contains the richest examples of Turkish knitting culture, has rich knitting examples produced by the people. The art of hand knitting, which offers a wide range of subjects, styles and techniques from these knitting types, plays an important role in keeping the Turkish culture alive. Handicrafts, one of the most important elements of Turkish culture, are important in transmitting tradition, custom, and daily life culture to future generations and continuing to develop. Hand-knitted socks, which have an important place in the art of knitting, are the products that reflect the feelings, thoughts and skills of individuals who carry the culture, traditions and customs of the society, made by hand and with simple tools, especially using natural raw materials, based on the knowledge and skills of individuals. In this study, it has been determined that unique colors and motifs provide communication in order to meet the needs of individuals, to provide income and to continue the traditional structure in Anatolia, and it has been determined that hand-knitted socks have deteriorated in terms of materials and motifs and their usage characteristics have decreased. However, it is also important for future generations of the art of knitting that our socks, which constitute an important element of our culture, are introduced, kept alive, and directly identified and recorded in the living areas where they are knitted.

Anahtar Kelimeler

Traditional Turkish Art, Handicrafts, Knitting, Culture, Art

Kaynakça

• Akpınarlı, Feriha ve Arslan, Pınar, Dokumacılığın Yerel Kalkınma Projeleri İle Yaşatılması Örneği; Üzümlü Dastar Dokumalar. IX. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri Sempozyumunda sunuldu, 2017.
• Akpınarlı, Feriha ve Özkahveci, Gülşen, Samsun İli El Örücülüğünün Teknik, Motif ve Kompozisyon, 2006.
• Akpınarlı, Feriha, “Motiflerin Dili,” Motif Dergisi, 2000.
• Arlı, Mustafa, Köy El Sanatları. Ankara: Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, 1990.
• Atay, Ayten, . Örücülük Kitabı, Milli Eğitim Basımevi, 1987.
• Aytaç, Çetin, Orta Dereceli Kız Teknik Okulları El Dokumacılığı Temel Ders Kitabı, 1982.
• BARIŞTA, H. Örcün, “Divan-ü Lugat-it Türk’de Dokuma ve Dokumanın Üzerine Yapılan Bezemeler Çevresinde Kümelenen İfadeler”, 2.Ulusal El Sanatları Sempozyumu Bildirileri. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları, 1984.
• Barışta, H. Örcün, Türk El Sanatlarından El Örgüsü Çoraplar, 1988.
• Dalyan, Gökhan. Adıyaman Tarihi. Ankara : Yeni Reform Yayınevi ,2007.
• Deniz, Bekir, Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, 2000
• Deniz, Bekir, Ayvacık (Çanakkale) Yöresi Düz Dokuma Yaygıları (Kilim- Cicim-Zili) , 1998.
• Dinçsoy, Semiha, Polat Ayla. Örgü İşleri. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1967.
• Diyarbekirli, Nejat, Türk Sanatının Kaynaklarına Doğru, 1969.
• Diyarbekirli, Nejat. Hun Sanatı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Kültür Yayınları, 1972.
• Erbek, Mine, Çatalhöyük'ten Günümüze Anadolu Motifleri, 2020.
• Ergüder, A. Aslıhan, Çoruh Vadisinde Düz Dokumalar, 2007.
• Eşberk, Tevfik, Türkiye’de Köylü El Sanatlarının Mahiyeti ve Ehemmiyeti, 1939.
• Göçer, Ali, Dil-Kültür İlişkisi ve Etkileşimi Üzerine, 2016.
• Kartarı, Asker, Kültürlerarası İletişimin Kuramsal Dayanakları. 2016.
• Yusuf , Halaçoğlu. Adıyaman. TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul ,1988.
• Önder, Mehmet, Antika ve Eski Eserler Kılavuzu, 1995.
• Özdoğan, Mehmet, Aşağı Fırat Havzası 1977 Yüzey Araştırmaları, 1997.
• Taşdemir, Mehmet, XVI. yy.’da Adıyaman (Behisni, Hısn-ı Mansur, Gerger, Kahta) Sosyal ve İktisadi Tarihi, 1999.
• Tavman, Mine. “The Development Of FlatBed Machine TechnologyAndKnittedFabric Design”. Yayımlanmamış Doktora Tezi. TheUniversity of Manchester /Institute of ScienceandTechnology, Department of Textiles. England. 1994.
• Yandımata, Figen, Halı Teknolojisi, I. Ulusal El Sanatları Sempozyumu, 1983.