Ramadan Traditions and Transmission in Erbil Turkmens

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 139, 106 - 119, 30.09.2023

Pınar Şimşek , Hilmi Demirkaya

https://doi.org/10.58242/millifolklor.1150638

Cited By: 1

Öz

Values and culture undoubtedly reveal the true existence of a nation. Therefore, for a nation to exist; it is possible by preserving its mother tongue, folklore, traditions, customs, national identity, value judgments and protecting its own culture. Researching and examining the languages, cultures and literatures of Turkish states and communities spread over a large area in the world with scientific methods will contribute greatly to the unity of language, culture, folklore and literature in the Turkic world. In the study, "Ramadan and Eid-alFitr traditions", which are among the cultural elements of the Erbil Turkmen, and the "Sini-Zarf" game, which comes to mind first when the month of Ramadan is mentioned, are discussed. In this direction, the aim of the study is to determine the Ramadan and Eid-al-Fitr customs, traditions and customs of the Turkmen living in Erbil with the data obtained from the people living here and to contribute to the transmission of these cultural elements. In order to carry out this review, document analysis and field research methods, which are among the qualitative research methods, were used. In field research, seven Erbil Turkmen who live in Erbil, have knowledge of their own national culture and practice customs and traditions, and have a wide social circle, were interviewed by applying the semi-structured interview technique. Attention was paid to ensure that the interviewees were both young people who will have a role in cultural transmission for future generations, and middle-aged people who transmit culture to current generations, and that the participants were Turkmen individuals from intergenerational transition periods. Turkmens in Iraq live intensively in Mosul, Erbil, Kirkuk, Diyale, Selahattin and dozens of districts, sub-districts and villages connected to these provinces. However, it can be easily said that there are thousands of Turkmen living in various provinces of Iraq for different reasons, especially the capital Baghdad. Even though there are fewer Turkmen residing in these regions, especially in Erbil, as a result of the population policies implemented in 2010 and after, Turkmens try to protect their national and cultural assets by transmitting them to new generations. The cultural elements of the Turkmens living in Erbil alive, protecting and transmitting them to future generations is very important for the Turkmen to continue their existence in the region throughout history. Keeping culture to live and maintaining; customs and traditions, tangible or intangible culture and verbal and nonverbal folk language elements are achieved by preserving and keeping the means alive. As stated in the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage adopted by UNESCO in October 2003, "Social practices, rituals and feasts" are among the domains of intangible cultural heritage. The term “safeguarding” in the Convention assures the existence of the intangible cultural heritage. Safeguarding is possible with the following elements: “Documentation, research, identification, protection, development, strengthening, transmission through formal and nonformal education”. The traditions of "Ramadan and Eid-al-Fitr" in Erbil Turkmen are strong social rituals that are included in the intangible cultural heritage and transmitted from generation to generation. For this reason, our research is limited to the traditions of Ramadan and Eid Ramadan, in which the cultural transmission of Erbil Turkmens is felt most strongly. In the first part of the research, a literature review was made about the researches in this field, and in this direction, information was given about the Iraqi and Erbil Turkmens. In the second part; general information about the Ramadan and Eid Ramadan traditions, customs and traditions of the Turkmen of Erbil was given and the findings of the meetings held with Turkmen from various professions and different age groups living in Erbil about the Month of Ramadan and Eid Ramadan were indicated and analyzed. In the last section, on the basis of the analysis of the interview findings, the role of the Erbil Turkmen's Ramadan and Eid Ramadan traditions in cultural transmission has been determined and suggestions have been made that can contribute to the scientific studies to be made on the identification of national cultural elements and cultural transmission of the Erbil Turkmen.

Anahtar Kelimeler

Erbil, Türkmen, Ramadan, tradition, Sini Zarf

Erbil Türkmenlerinde Ramazan Gelenekleri ve Aktarımı

Öz

Değerler ve kültür şüphesiz bir milletin gerçek varlığını ortaya koyar. Dolayısıyla bir milletin var olabilmesi; ana dilini, folklorunu, gelenek-göreneklerini, örf-adetlerini, millî benliğini, değer yargılarını muhafaza edip kendi kültürüne sahip çıkması ile mümkündür. Yeryüzünde büyük bir alana yayılan Türk devlet ve topluluklarının dil, kültür ve edebiyatlarının bilimsel yöntemlerle araştırılıp incelenmesinin Türk dünyasında dil, kültür, folklor ve edebiyat birliğine büyük katkısı olacaktır. Bu çalışmada, Erbil Türkmenlerinin kültür unsurlarından “Ramazan ayı ve Ramazan Bayramı gelenekleri” ve özellikle Ramazan ayı denince ilk akla gelen “Sini-Zarf” oyunu ele alınmıştır. Bu doğrultuda çalışmanın amacı; Erbil’de yaşayan Türkmenlerin Ramazan ayı ve Ramazan Bayramı adet, gelenek ve göreneklerini bizzat burada yaşayanlardan elde edilen verilerle bilimsel olarak tespit edip bu kültür unsurlarının aktarımına katkıda bulunmaktır. Bu incelemeyi yapabilmek için nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi ve saha araştırması yöntemleri kullanılmıştır. Saha araştırmasında; görüşme tekniklerinden “Yarı yapılandırılmış görüşme tekniği” uygulanarak Erbil’de ikamet eden, kendi milli kültürüne dair bilgisi olan ve gelenek-görenekleri uygulayan, sosyal çevresi geniş yedi Erbil Türkmeni ile görüşülmüştür. Özellikle görüşme yapılacak kişilerin hem kültür aktarımında gelecek nesiller için rolü olacak gençlerden hem de şimdiki nesillere kültür aktarımını bizzat yapmakta olan orta yaşlardan olması sağlanarak kaynak kişilerin kuşaklar arası geçiş dönemlerinden Türkmen bireyler olmasına özen gösterilmiştir. Irak’ta Türkmenler; Musul, Erbil, Kerkük, Diyale, Selahattin ve bu illere bağlı onlarca ilçe, nahiye ve köyde yoğun olarak yaşamaktadırlar. Bununla birlikte başkent Bağdat başta olmak üzere farklı nedenlerden dolayı Irak’ın muhtelif illerinde yaşayan binlerce Türkmen’in bulunduğu rahatlıkla söylenebilir. Bu bölgelerde 2010 ve sonrasında özellikle Erbil’de uygulanan nüfus politikaları sonucunda eskisine nazaran daha az Türkmen ikamet etmekte olsa da Türkmenler milli ve kültürel varlıklarını yeni nesillere aktararak korumaya çalışmaktadır. Erbil’de yaşayan Türkmenlerin kendi kültür unsurlarının yaşatılması, korunması ve gelecek nesillere aktarılması, bölgedeki varlıklarını gelecekte de devam ettirebilmesi açısından çok önemlidir. Kültürün yaşatılması ve devam ettirilmesi; gelenek ve görenekler, adetler, somut veya soyut kültür ve sözlü halk dili unsurlarının korunması ve yaşatılması ile gerçekleşir. UNESCO’nun Ekim 2003’te Genel Kurul kararı ile kabul ettiği “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması” sözleşmesinde belirtildiği üzere “Somut olmayan kültürel miras” alanları içerisinde “Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler” de gösterilmiştir. Sözleşmede “Koruma” terimi somut olmayan kültürel mirasın varlığını güvence altına almaktadır. Koruma şu unsurlar ile mümkündür: “Belgeleme, Araştırma, Kimlik Saptama, Koruma, Geliştirme, Kuvvetlendirme, örgün ve örgün olmayan eğitimle kuşaktan kuşağa Aktarma”. Erbil Türkmenlerinde “Ramazan ayı ve Ramazan Bayramı” gelenekleri, somut olmayan kültürel miras içinde yer alan ve nesillerden nesillere aktarılan kuvvetli toplumsal ritüellerdendir. Araştırmamız bu nedenle Erbil Türkmenlerinin kültür aktarımının en kuvvetli şekilde hissedildiği Ramazan ayı ve Ramazan Bayramı gelenekleri ile sınırlandırılmıştır. Araştırmanın ilk bölümünde bu alanda yapılan araştırmalarla ilgili literatür taraması yapılmış, bu doğrultuda Irak ve Erbil Türkmenleri ile ilgili bilgilendirmelerde bulunulmuştur. İkinci bölümde; Erbil Türkmenlerinin Ramazan ayı ve Ramazan Bayramı gelenek, görenek ve adetleri ile ilgili genel bilgiler verilmiş ve Erbil’de yaşayan çeşitli meslek ve değişik yaş gruplarından Türkmenlerle Ramazan ayı ve Ramazan Bayramı ile ilgili yapılan görüşmelerin bulguları belirtilip analiz edilmiştir. Son bölümde görüşme bulguları analizleri temelinde, Erbil Türkmenlerinin Ramazan ayı ve Ramazan Bayramı geleneklerinin kültür aktarımdaki rolü tespit edilerek Erbil Türkmenlerinin milli kültür unsurları tespiti ve kültür aktarımı ile ilgili yapılacak bilimsel çalışmalara katkı sağlayabilecek önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Erbil, Türkmen, Ramazan, gelenek, Sini Zarf

Kaynakça

• Alı, Ebek Sabah. “Kerkük'te İçtimai Hayat-Folklor- Adlı Eser Üzerine Bir İnceleme”. Yüksek lisans tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, 2019.
• Alkaki, Ranya. "Irak'taki Arap, Türkmen ve Kürt Folkloru Arasındaki Benzerlikler ve Farklıklar". Yüksek lisans tezi. Karabük: Karabük Üniversitesi, 2021.
• Aydoğan, Bekir. “Sini Zarf Oyunu”. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/erbilde-ramazan-aksamlarininvazgecilmez-eglencesi-turkmen-sini-zarf-oyunu/2564421 (Erişim tarihi 15.04.2022).
• Bakır, Abdülhalik ve Pekin, Süyleyman. “Irak Türkmenlerinin Mazlum ġehri Telafer”, Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi (2018): 64-116.
• Bayatlı, Necdet Yaşar. Diyale Türkmen Halk Edebiyatı Araştırmaları, Bağdat: Irak Tercümanlar Birliği Genel Merkez Yayınları, 2020. __. “Irak Türkmenleri Arasında Muharrem Ayı Ritüelleri Çerçevesinde Oluşan Sözlü Halk Edebiyat Ürünleri ve Bu Ürünlerin Geleneksel Anlatıcılar", Türk Kültürü Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi (Yaz 2018): 61-82.
• __. “Irak-Diyale İlinin Hanekin İlçesinde Ziyaret Yerleri (Kutsal Mekânlar) ve Bu Yerler Etrafında Oluşan İnanç Ve Ratiklerde Eski Türk İnançlarının İzleri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi (2010): 109-118.
• __. Irak Türkmen Halk Kültürü Araştırmaları, Ankara: Berikan Yayınları, 2011.
• __. "Kerkük Kahvehaneleri (Çayhaneleri, Çayxaneleri)”. Edebiyat Otağı dergisi (2007): 37–39. Benderoğlu, Abdullatif. Irak Türkmen Dili. Dil Bilgisi ve Karşılaştırma (II. Baskı), Bağdat: Kültür ve Tanıtma Bakanlığı, Türkmen Kültür Müd. Kültür Yayınları Dairesi, 1989.
• Beyatlı, Hidayet Kemal. Irak Türkmen Türkçesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1996.
• Çetinkaya, Kübra Bal. X, Y, Z kuşağı… peki ya ötesi., Ankara: Bilim Genç TÜBİTAK Yayınları, 2020.
• Çobanoğlu, Rıza. Telafer Folkloru, İstanbul: Kerkük Vakfı Yayınevi, 2017.
• Doğan, Soner. “Irak Türkmenleri”. Araştırma 68, İnsamer, Haziran 2018.
• Irak’ta Hz. Zekeriya Bayramı. Haber 7, https://www.haber7.com/ortadogu/haber/895529-irakta-hz-zekeriyabayrami, (Erişim Tarihi 25.12.2022).
• Jırjees, Nıhat Dıler. “Erbil Türkmen Ağzı: Biçim Bilgisi”. Yüksek lisans tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
• Kasapoğlu, Adnan. Üçüncü Simge. Erbil: Fuzuli Matbaası. 2012.
• Kendirli, Yusuf. “Irak’taki Türkmenlerin Sosyo-Kültürel ve Siyasi Yapısının İncelenmesi". Yüksek lisans tezi, Malatya: Malatya İnönü Üniversitesi. 2007.
• Kuzeci, Şemsettin. “7 Ekim Türkmen Milli Bayramı”, http://www.kerkukgazetesi.com/1556-2 25.06.2012. (Erişim Tarihi 25.12. 2022).
• Kürkçüoğlu, Kemal Edip. Edebiyat Lügatı (Tahirü’l-Mevlevî). İstanbul: Enderun Kitapevi, 1973.
• Murad, Najdat Yashar. "Türkmenlerinin Halk İnançları ve Bu İnançlar Etrafında Oluşan Halk Edebiyatı Unsurlarının İncelenmesi ". Doktora tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. 2009.
• Naznaz, Tawfeq. “Irak-Erbil Yöresi Mezar Kültürü”. Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (2014),
• __. “Erbil Yöresi Mutfak Kültürü Üzerine Bir Araştırma”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, (2022): 91-113.
• Necat Kevseroğlu, Halil Süleyman Assaflı, http://www.bizturkmeniz.com/tr/index.php?page=article&id=26459 06.01.2013, (Erişim Tarihi 29.12.2022).
• Nuri, Muhsin Kevser. “Erbil ve Amirli Ağızları”. Doktora tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1987.
• Sangar Azeez Omer, “Iraklı Türkmen Şair Burhan Yaralı’nın Şiirleri Üzerine Bir İnceleme” Yüksek Lisans Tezi Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
• Shahbaz, Hussin Hassan, “Kerkük Ağzı”. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 1979.
• Tahsin, Sinan. “Irak-Erbil Yöresi Türkmenlerinin Sözlü Kültürü Ürünleri (İnceleme-Metinler)”. Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir: Hacı Bektaş Veli Üniversitesi. 2014.
• Terzibaşı, Ata. “Irak Türkmenleri Arasında Sini Zarf Oyunu ve Psikolojik Değeri”. I. Uluslararası Türk Folklor Semineri Tebliğleri, Ankara: Milli Folklor Araştırma Dairesi, 1974.
• Zana, BİLAL. “Erbil Türkmen Ağzı”. Yüksek Lisans tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015.