The Place and Importance of Gossip in Turkish Folklore Studies

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 144, 64 - 75, 12.12.2024

Ramazan Sezgin

https://doi.org/10.58242/millifolklor.1260046

Öz

The need to explain is seen among the basic needs of human beings. In order to meet the need for narra- tion, genres such as myths, tales, stories and jokes have been used. However, gossip is also of great im- portance in meeting this need. The most general meaning of gossip is to talk behind someone's back. For various reasons, people talk about things behind the other person's back that they do not or cannot say to their face. Gossip, which is widely produced and consumed by the public, has important functions in the context of folklore. For example, it reminds us of cultural elements, keeps them alive and ensures their transmission from generation to generation. Failure to implement cultural elements accepted in society and/or displaying contrary actions makes the perpetrators of the incidents the subject of gossip. Within the scope of gossip, the actions of these people are condemned, and the group members' failure to display the condemned actions is expressed artistically. This situation emphasizes the importance of not going beyond cultural elements in society and adhering to traditions. In this sense, gossip is effective in adhering to the culture of the region. Partnerships are of great importance in gossip. People who share common elements come together to produce and transmit gossip. These rumors are about common issues that affect individuals directly or indirectly. Gossip, which deals with the events, situations and issues of daily life, plays an essential role in oral history and is effective in reaching the history of daily life. Gossip, which is a product of oral culture and has an impact on the preservation, survival and transmission of various cultural products from generation to genera- tion, is effective in transmitting the knowledge and experiences of the people and transmits the products of folk knowledge to future generations. Gossip has various similarities and differences with other narrative types. For example, just like other genres of narratives (fairy tales, stories, etc.), gossip helps people organize. Just as gossip is included in various forms within other narrative genres, various types (story, joke, proverb, applause, curse, swearing, etc.) are also included within gossip. Although many of them are common with the functions of folklore, gossip has various functions such as organizing, entertaining, educating, comforting, supporting customs and ceremonies, and protesting. By examining the gossip of certain regions, one can gain information about the culture of the region by seeing what the local people condemn and what they support. The subject of gossip needs to be examined and studied from various aspects in the context of folklore. In the current research, some topics that can be studied regarding gossip are included. The study was created based on the data obtained as a result of participating in the gossip, listening to the texts and making observations, as well as theoretical thoughts. In this study, the place and importance of gossip in folklore is mentioned. How- ever, gossip was mentioned as a genre of folklore and a new definition was put forward. In this way, it is aimed that the study will play a guiding or leading role in research on gossip. In addition, it is aimed to under- stand the importance of the subject, which has not been studied sufficiently and has not attracted attention in the context of folklore, and to be supported by various studies.

Anahtar Kelimeler

Folklore, oral culture, narrative, gossip, type

Türk Halk Bilimi Araştırmalarında Dedikodunun Yeri ve Önemi

Öz

Anlatma ihtiyacı, insanoğlunun temel ihtiyaçları arasında görülmektedir. Anlatma ihtiyacını karşılaya- bilmek adına mit, masal, hikâye, fıkra gibi türlerden faydalanılmıştır. Bununla birlikte dedikodu da bu ihtiya- cın karşılanması noktasında büyük önem taşımaktadır. Dedikodunun en genel anlamı birilerinin arkasından konuşmaktır. İnsanlar, çeşitli sebeplerden ötürü karşı tarafın yüzüne söylemediği veya söyleyemediği hususla- rı arkalarından konuşmaktadır. Halk arasında yaygın şekilde üretilen ve tüketilen dedikodunun halk bilimi bağlamında üstlendiği önemli işlevler bulunmaktadır. Söz gelimi, kültürel unsurları hatırlatmakta, yaşatmakta ve kuşaktan kuşağa aktarımını sağlamaktadır. Toplum içinde kabul edilen kültürel unsurların uygulanmaması ve/veya aksine hareketler sergilenmesi, olayların faillerini dedikodu konusu yapmaktadır. Dedikodu bünye- sinde bu kişilerin sergiledikleri hareketler kınanmakta ve grup üyelerinin kınanan hareketleri sergilememeleri artistik bir şekilde ifade edilmektedir. Bu durum toplum içinde kültürel unsurların dışına çıkılmaması gerekti- ğinin ve geleneklere bağlı kalınmasının önemini vurgulamaktadır. Bu anlamda dedikodu, içinde bulunulan yörenin kültürüne bağlı kalınması noktasında etkili olmaktadır. Dedikodularda ortaklıklar büyük önem taşı- maktadır. Ortak unsurları paylaşan insanlar bir araya gelerek dedikodu üretmekte ve aktarmaktadır. Üretilen bu dedikodular, bireyleri doğrudan veya dolaylı şekilde etkileyen ortak konular üzerinedir. Günlük yaşamın olaylarını, durumlarını, mevzularını konu edinen dedikodu, sözlü tarih açısından elzem roller üstlenmekte ve günlük yaşamın tarihine ulaşma noktasında etkili olmaktadır. Sözlü kültür ürünü olan ve çeşitli kültürel ürün- lerin korunması, yaşatılması, kuşaktan kuşağa aktarılması konusunda tesiri bulunan dedikodu, halkın bilgi ve tecrübelerinin iletilmesinde etkili olarak halk bilgisi ürünlerini gelecek kuşaklara aktarmaktadır. Dedikodunun diğer anlatı türleri ile çeşitli benzerlikleri ve farklılıkları söz konusudur. Mesela, diğer anlatı türlerinde (masal, hikâye vb.) olduğu gibi dedikodu da insanların örgütlenmesini sağlamaktadır. Dedikodu, diğer anlatı türleri içinde çeşitli şekillerde yer aldığı gibi dedikodu içinde de çeşitli türlere (hikâye, fıkra, atasözü, alkış, kargış, küfür vb.) yer verilmektedir. Birçoğu halk biliminin işlevleriyle ortak olmakla birlikte dedikodunun örgütlen- me, eğlendirme, eğitme, rahatlatma, töre ve törenlere destek verme, protesto gibi çok sayıda işlevi bulunmak- tadır. Belirli yörelerin dedikoduları incelenmek suretiyle yöre halkının neleri kınadığı ve neleri desteklediğine bakılarak yörenin kültürü hakkında bilgi sahibi olunabilir. Dedikodu konusunun halk bilimi bağlamında çeşitli yönleriyle incelenmesi ve çalışılması gerekmektedir. Mevcut araştırma içinde dedikodu bahsinde çalışılabile- cek kimi konulara yer verilmiştir. Çalışma, dedikodunun içinde bulunulması, metinlerinin dinlenmesi ve gözlemler yapılması sonucunda elde edilen veriler ile teorik olarak sahip olunan düşüncelerden hareketle oluşturulmuştur. Bu çalışmada dedikodunun halk bilimi bünyesindeki yerinden ve öneminden bahsedilmiştir. Bununla birlikte halk bilimi türü olarak dedikodudan söz edilmiş ve yeni bir tanım ortaya koyulmuştur. Bu şekilde çalışmanın dedikodu konusunda yapılacak araştırmalara yol gösterici veya yol açıcı bir rol üstlenmesi hedeflenmektedir. Ayrıca halk bilimi bağlamında bugüne değin yeterince çalışılmamış ve ilgi çekmemiş olan konunun öneminin anlaşılarak çeşitli çalışmalarca desteklenmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Halk bilimi, sözlü kültür, anlatı, dedikodu, tür

Kaynakça

• Abrahams, Roger D. “A Performance-Centred Approach to Gossip”. New Series 2 (1970): 290-301.
• Assmann, Jan. Kültürel Bellek, Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. Çev. Ayşe Tekin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2015.
• Aydemir, Uygar. “Dedikodunun Boyalı Yüzü: Günlük Gazetelerde Dedikodu Haberleri”. Millî Folklor 75 (Güz 2007): 113-117.
• Bascom, William R. “Folklorun Dört İşlevi”. Çev. Ferya Çalış. Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. Ed. M. Öcal Oğuz ve Selcan Gürçayır Teke. Ankara: Geleneksel Yayınları, 71-86, 2014.
• Çabuklu, Yaşar. “Sözlü Kültürün Bir Parçası Olarak Dedikodu”, Varlık Dergisi 1186 (2006): 26-30.
• Çelik, Adil. “Türk Anlatı Geleneğinde Stereotipler”. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, 2019.
• ____. “Hac Anlatılarında Yabancı İmajı”. Millî Folklor 130 (Yaz 2021): 110-119.
• Çobanoğlu, Özkul. Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları, 2020.
• Danış, Muhammed Salim. “Dedikodunun Sosyolojisi”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi, 2015.
• Daşdemir, Özkan. “Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesinde Kayıtlı Bir Çınname Örneği”. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2 (2021a): 265-274.
• ____. “Mısırlı Kadınlar ve Züleyha”. Dedikodu Kitabı. Ed. Emine Gürsoy Naskali. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 97-102, 2021b.
• Derdiçok, Nükte Sevim (2022). “Kent Folkloru: Kadın Günlerinin Halk Bilimi Açısından İncelenmesi”. Yayımlanmamış doktora tezi. İzmir: Ege Üniversitesi, 2022.
• Dundes, Alan. “Halk Kimdir?”. Çev. Metin Ekici Millî Folklor 37 (Bahar 1998): 139-153.
• Ercan, Busenur. “Dedikodu Folkloru: Ankara-Polatlı Örneği”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi, 2021.
• Gezgin, İsmail. Homo Narrans: İnsan Niçin Anlatır? Mit, Masal ve Hikâyenin Arkeolojisi. İstanbul: Redingot Kitap, 2022.
• Gürkan, Emrah Safa. Ezbere Yaşayanlar: Vazgeçemediğimiz Alışkanlıklarımızın Kökenleri. İstanbul: Kronik Kitap, 2022.
• Güvenç, Ahmet Özgür. “Halk Hikâyelerinin İşlevleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 73 (2022): 57-83.
• İsahanlı, Hamlet ve Gazanfargızı, Aynur. “Dedikodu Halk bilimi Türü müdür?”. Uluslararası Halk bilimi Araştırmaları Dergisi 5 (2020): 127-146.
• Kaplan, Mehmet. Kültür ve Dil. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2015.
• Kocabay, Hatice. “Bir Dedikodu İletim Mekânı Olarak İnternet Sitelerinin Forumları”. Millî Folklor 75 (Güz 2007): 121-125.
• Oğuz, M. Öcal. Paldır Kültür Kentleşmeler. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2019.
• Ong, Walter James. Sözlü ve Yazılı Kültür, Sözün Teknolojileşmesi. İstanbul: Metis Yayınları, 2014.
• Öğüt Eker, Gülin. “Gelenekten Geleceğe Halk Edebiyatı”. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Ed. M. Öcal Oğuz. Ankara: Grafiker Yayınları, 399-416, 2017.
• Sezgin, Ramazan. “Türk Folklorunda Erkek Dedikodusu”. Yazıt Kültür Bilimleri Dergisi 2 (2021): 134-156.
• Simpson, Jackqueline. “The Miller’s Tomb: Facts, Gossip and Legend [1]”. Folklore 2 (2005): 189-200.
• Tatar, Maria. “On the Subversive Power of Gossip” (15 Eylül 2021) 1 Mart 2023. https://lithub.com/on-the- subversive-power-of-gossip/
• Torun, Damla. “Kadın Folkloru Bağlamında Dedikodu ve İşlevleri: Menteşe/Muğla Örneği”. Dedikodu Kita- bı, Ed. Emine Gürsoy Naskali. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 175-186, 2021.
• Türkan, Kadriye. “Leyla ile Mecnun Hikâyesinde Aşkın Önünde Engel: Dedikodu”. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halk bilimi Araştırmaları Dergisi 22 (2020): 44-54.
• Yıldırım, Dursun. “Türk Folklor Araştırmalarının Problemleri”. Erdem 2 (1985): 545-558.
• Young, Katharine. “Beden Folkloru”. Çev. Serpil Cengiz. Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1. Ed. M. Öcal Oğuz vd. Ankara: Geleneksel Yayınları, 250-253, 2006.