Ebü’l-Hasan el-Eş’arî’nin Siyaset Anlayışı-I

Yıl 2017, Sayı: 4, 63 - 86, 30.06.2017

Tahsin Yıldırım

Öz

Bu makalemizde
ilk olarak, İslam mezheplerinin siyasete ve siyasi konulara ait anlayışları ana
hatlarıyla araştırılmaktadır. Daha sonra İslâm dininin büyük çoğunluğunu teşkil
eden Ehl-i Sünnet Mezhebi’nin ana ekollerinden biri olan Eş’arîlik mezhebinin
kurucusu Ebü’l-Hasan el-Eş’arî’nin yaşadığı dönemdeki sosyo-politik durum ve fikrî
gelişmeler, Eş’arî’nin siyasete karşı tutumu ve siyasetle ilgili görüşleri gibi
konular ele alınmaktadır. Bu konu incelenmeden önce İslam dininin ana
kaynakları olan Kur’an-ı Kerim ve Hz. Peygamber’in sünnetinde siyaset, siyaseti
çağrıştıran kavram ve görüşler ile Hz. Peygamber sonrası dönemde Müslümanların
tarihinde siyasetin gelişim süreci üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İmamet, Hilâfet, Eş’arîlik, el-Eş’arî, Siyaset

Abu Hasan al-Ash’ari’s Understanding of Politics (The Caliphate / Imamate)

Öz

In this study we have initially given an outline of
the understandings of the Islamic sects of politics and some political issues.
Afterwards, such issues as socio-political conditions and intellectual developments
in the time of Abu Hasan al-Ash’ari, the founder of the Ash’ari sect which is one of
the main schools of Ahl al-Sunnah sect and constitutes the great majority of
the Muslims, and his
attitudes and views towards politics have been discussed. Before dealing with
this topic, we have dwelled on the politics, concepts and views that evoke
politics in the Quran and the Sunnah of the Prophet, which are the main sources
of Islamic Religion, and on the process of development of politics in Islamic
history starting from the period of the Prophet onwards.

Anahtar Kelimeler

Imamate, Caliphate, Ash’arism, al-Ash’ari, Politics

Kaynakça

• Abdülhamid, İrfan, “Eş’arî Ebü’l-Hasan.” TDV İslam Ansiklopedisi, XI, 444-447. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
• Abdürrazık, Ali. İslam’da İktidarın Temelleri. Çev. Ömer Rıza Doğrul. İstanbul: Birleşik Yay., 1995.
• Akbulut, Ahmet. “Hz. Muhammed Sonrası İlk Siyasi Krizin Teolojik Yansımaları.” Kelam Araştırmaları Dergisi 4, (2006): 1-10.
• Amîdî, Seyfüddîn Alî b. Muhammed b. Salim es-Sa‘lebî. el-İmametu min Ebkari'l-Efkâr fî Usûlu'd-Dîn. Thk: Ahmed Ferid el-Mezidi. Daru’l-Kutub el-İlmiyye, 2003.
• Apak, Adem. Anahatlarıyla İslam Tarihi. İstanbul: Ensar Neşr., 2011.
• Aristo. Politika. Ter. Ersin Uysal. İstanbul: Dergah Yay., 2007.
• Ay, Mahmut. Mu’tezile ve Siyaset. İstanbul: Pınar Yay., 2002.
• Aytepe, Mahsum. “İmametin Vucubiyeti Tartışmaları: Kadı Abdülcebbar-Şerif Murtaza.” Kelam Araştırmaları Dergisi 1, (2016): 102-118.
• Bağdadî, Abdülkahir. Mezhepler Arasındaki Farklar. Çev. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara: 2008.
• Bağdadî, Abdülkahir. Kitabu Usuli’d-Din. Beyrut: Daru'l Meşrık, 1986.
• Buharî, Muhammed b. İsmail Ebû Abdullah. Sahîhu’l-Buharî. Thk. Muhammed Zehir Nasire’n-Nasır. Şam: Daru Tavku’n-Neca, 2001.
• Bozkurt, Nahide. “Abbasiler.” İslam Tarihi. Ankara: İSAM Yay., 2012.
• Cüveyni, Ebü’l-Maalî Abdulmelik b. Abdillah Cüveynî. Giyasu’l-Umem fî İltiyâsi’z-Zulem. Thk. Mustafa Ali, Beyrut: Daru’z-Zahim, 2007.
• Çağatay, Neşet ve İbrahim Agah Çubukçu. İslam Mezhepleri Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Yay., 1985.
• Çelik, Ömer. “Toplumsal İki Siyaset Sorunu.” 1. İslam Düşüncesi Sempozyumu. İstanbul: Beyan Yay., trs..
• Çetin, Maksut. “Maturudîliğin Siyaset Anlayışı.” Doktora Tezi, Atatürk Ün., 2013.
• Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali. el-Muntazam fi Tarihü’l-Müluk ve’l-Ümem. Thk. Muhammed Abdülkadir Ata-Mustafa Abdülkadir Ata. Beyrut: Daru’l Kitabü’l-Arabi, 1992.
• Ebû Zehra, Muhammed. İslam’da İtikadî, Siyasi ve Fıkhî Mezhepler Tarihi. Çev. Sıbğatullah Kaya. İstanbul: Hisar Yayınevi, 1993.
• Eflatun. Devlet. Çev. Yağmur Reyhani. İstanbul: Akavaryum Yayınevi, 2005.
• Eflatun. el-İbane. Çev. Ramazan Biçer. İstanul: Gelenek Yay., 2010.
• Eflatun. Makalatu’l-İslamiyyîn ve İhtilafi’l-Musallin,. Thk. Ahmed Cad. Kahire: Daru’l-Hadis, 2009.
• Eryarsoy, M. Beşir. İslam Devlet Yapısı. İstanbul: İşaret Yay., 1988.
• Evkuran, Mehmet. “Ehl-i Sünnet Siyaset Düşüncesinin Yapısı ve Sorunlar.” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2003.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü’l-Luġa XIII. Beyrut: Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 2001.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. Çağımızda İtikadî İslam Mezhepleri. İstanbul: Selçuk Yayınları, 1980.
• Geçit, Mehmet Salih. “Ebü’l-Hasan el-Eş’arî ve Din Siyaset İlişkisi Konusundaki Görüşleri.” Ekev Akademi Dergisi 61 (2015): 97-112.
• Geçit, Mehmet Salih. “İslam Kelamında Siyaset ve İmamet Tartışmaları.” Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2012.
• Gümüşoğlu, Hasan. İslam’da İmâmet ve Hilâfet. İstanbul: Kayıhan Yay., 2011.
• Güneş, Hüseyin. “Eş’arîliğin Kuruluş Dönemine Tarihi Bir Bakış.” Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Uluslarası Eş’arîlik Sempozyumu. İstanbul: Beyan Yay., 2015.
• Hakyemez, Cemil. “İlk Dönem İslam Tarihinde Mihne Süreci ve İslamî İlimlere Etkisi İsimli Çalıştay’ın Değerlendirilmesi.” İstanbul Üni. İlahiyat Fakültesi Dergisi 26 (2012): 213-232
• Hamidullah, Muhammad. İslam Peygamberi. Çev. Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yay., 2003.
• Hamidullah, Muhammad. İslam’da Devlet İdaresi. Çev. Kemal Kuşçu. Ankara: Nur Dağıtım, 1979,
• Hamidullah, Muhammad. İslam Müesseselerine Giriş. Çev. İhsan Süreyya Sırma. İstanbul: Bir Yay., 1984.
• İbn Asakir, Ebü’l-Kasım, Ali b. el-Hasan. Tebyinü Kezibü’l–Müfteri fi ma Nüsibe ila İmam Ebi Hasan el-Eş’arî. Beyrut: Daru’l-Kitabü’l-Arabi, 1990.
• İbn Haldun, Abdurrahman b. Muhammed. Mukaddime. Çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah Yay., 2001.