Olağanüstü Koşullarda Fıkıh Usulüne Dair Farklı Yaklaşımların Ortaya Çıkışı

Yıl 2019, Sayı: 9, 71 - 86, 31.12.2019

Ahmet Aydın

Öz

Bu makale, hukuk sosyolojisi bağlamında bir inceleme olarak
değerlendirilebilir. Asırları kaplayan tarihi sürece sahip bir hukuk sisteminin
doğru anlaşılması için onun tarihi, coğrafik, sosyolojik arka plandan bağımsız
incelenemeyeceği tabiidir. En azından bu unsurları dikkate alan çalışmaların
daha aydınlatıcı olacağı söylenebilir. Bu araştırmada, sosyal koşulların önemli
oranda değişiklik arz ettiği dönemlerde fıkıh usulünde farklı görüşlerin ortaya
çıktığı tezi savunulmaktadır. Makalede iki farklı dönem incelenecektir.
Bunlardan birincisi, Moğol istilası ve Endülüs’ün işgalinin yaşandığı zaman
dilimidir. Diğeri ise, modern çağlardır. Bu iki farklı zaman diliminde İslam
coğrafyasının olağanüstü koşullar yaşadığı ve bunun neticesinde usulde farklı
görüşlerin ortaya çıktığı görülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Olağanüstü Koşullar, Fıkıh Usulü

Kaynakça

• Apaydın, Yunus, İbn Kayyım el-Cevziyye, DİA, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1999, XX, 109-123.Apaydın, Yunus, Karâfî, DİA, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2001, XXIV, 394-401.Aydın, Ahmet, Şah Veliyyüllah ed-Dihlevî ve Hukuk, Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni: Endülüs ve Felsefenin İşrakili(leşmesi)ği, İstanbul: İnsan Yayınları, 2015, VII, 1225-1247.Aydın, Ahmet, İslam Boşanma Hukukunda Beyanın Değerlendirilmesinde Etkili Unsurların Sübjektif Nazariye Açısından Analizi, İzmir: Tibyan Yayıncılık, 2016.Boynukalın, Ertuğrul, Makâsıdü’ş-şerîa, DİA, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003, XXVII, 423-427.Bulgur, Durmuş, Muhammed İkbal’in İctihad Üzerine Görüşleri, Doğu Araştırmaları: Doğu Dil, Edebiyat, Tarih, Sanat ve Kültür Araştırmaları Dergisi = A Journal of Oriental Studies, 7/1 (2011), 141-166.Demirkent, Işın, Haçlılar, DİA, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1996, XIV, 525-546.Dönmez, İbrahim Kafi, Maslahat, DİA, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003, XXVIII, 79-94.Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eş'as b. İshâk, Kitâbü’s-Sünen, thk. Muhammed Avvâme, Cidde: Dârü’l-Kıble li’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye, 1998.Erdoğan, Mehmet, Şâtıbî’nin Muvâfakât’ını Yeniden Okuma ve Anlama, Dini ve Felsefei Metinler: Yirmibirinci Yüzyılda Yeniden Okuma, Anlama ve Algılama (Editörlü Kitap), İstanbul: Sultanbeyli Belediyesi, 2012.Gedikli, Fethi, Yasa, DİA, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2013, XXXXIII, 336-340.Gökalp, Ziya, İçtimâî Usûl-i Fıkh, İslam Mecmuası, 1/3, 84-87.Hira, Ayhan, İbn Âbidin’in Örf Anlayışı (Şerhu Manzûmeti Ukûdi Resmi’lmüftî Ve Neşru’l-Arf Fî Binâi Ba’di’l-Ahkâmi Ale’l-Urf Adlı Risaleleri Bağlamında), Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15/1 (2011), 351-375.İbn Âşur, Muhammed el-Fâzıl, Makâsıdü’ş-şerîati’l-İslâmiyye, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Lübnânî, 2011.İbn Kayyım, Şemseddîn Muhammed el-Cevziyye, İlâmü’l-muvakkıîn an rabbi’l-âlemîn, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1991.Karâfî, Ahmed b. İdris, Furûk, Kuvety:Dâru’n-Nevâdir, 2010.Karâfî, Ahmed b. İdris, Şerhu Tenkîhi’l-Fusûl, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2004.Karâfî, Ahmed b. İdris, el-İhkâm, thk. Abdülfettâh Ebû Gudde, Beyrut: Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, t.y.Kotan, Şevket, Fazlur Rahman’ın İctihad Teorisi, Milel ve Nihal: İnanç, Kültür Ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 5/2 (2008), 87-101.Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc, Sahîhu Müslim, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Kâhire: Dâru İhyâi'l-Kütübi’lArabiyye, 1374-1375.Özdemir, Mehmet, Endülüs. DİA, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1995. XI, 211-225.Sağlam, Ahmet, “İlhanlı Hükümdarı Gazan Han’ın Suriye İşgali Sürecinde İbn Teymiyye’nin Siyasi ve Dini Mücadelesi,” Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 3/5 (2016), 35-55.eş-Şâtıbî, Ebû İshak, el-Muvâfakât fî usûli’ş-şerîa, thk. İbrahim Ramadan, Beyrut: Dâru’l-Marife, 1997.Tûfî, Necmeddin, Ta’yîn fî Şerhi’l-erbaîn, thk. Ahmed Hac Muhammed Osman, Beyrut: b.y., 1998.Yaran, Rahmi, Karâfî’den Şâtıbî’ye Makâsıd/Maslahat Söylemi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 45 (2013), 5-30.