Arap Dilinde Emâlî Geleneği: İbnu’ş-Şecerî’nin el-Emâlî Adlı Eseri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2020, Sayı: 11, 357 - 401, 31.12.2020

Hüseyin Ersönmez

https://doi.org/10.47502/mizan.780161

Öz

Emâlî “Bir âlimin belli günlerde başta hadis olmak üzere, arap dili, tefsir, fıkıh ve diğer ilimlerle ilgili bilgilerini ders halkasındaki öğrencilerine yazdırmasıyla ortaya çıkan bir eser türüdür.” Muhaddislerden sonra en çok emâlî yazdıranlar Arap dili ve edebiyatı âlimleridir. Bu âlimler eserlerinde lugât ve nahiv konularını esas almakla beraber imlâ esnasında belli bir konuya bağlı kalmamışlar, ayetlerin tefsirine ve hadislerin şerhine, tanınmış Arap hakîm, hatîp ve şairlerinin hikmetli söz ve şiirlerine de yer vermişlerdir. Bu anlamda arap dili alanında yazılmış ve günümüze ulaşan eserler arasında Sâ‘leb’in (ö. 291/904) el-Mecâlis’i, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abbâs el-Yezîdî (ö. 313/925), İbn Dureyd (ö. 321/933), ez-Zeccâcî (ö. 337/949), Ebû Ali el-Kâlî (ö. 356/967), eş-Şerîf el-Murtazâ (ö. 436/1044), İbnu’ş-Şecerî (ö. 542/1148) ve İbnu’l-Hâcib’in (ö. 646/1249) el-Emâli’sini zikredebiliriz.Bu çalışmamızda Arap dili alanında yazılmış en önemli emâlî türü eserlerden olan İbnu’ş-Şecerî’nin el-Emâlî’si üzerinde duracağız. Eserin genel özelliklerini, imlâ sürecini, müellifin eserdeki metodunu ve eserde işlenen konuları ele alacağız. Ayrıca eserin kaynaklarını, eserden istifade edenleri ve bu eser üzerine yapılmış çalışmaları tespit etmeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Emâlî, Meclis, İbnu'ş-Şecerî, Arap dili

Kaynakça

• Aydınlı, Abdullah. “İmlâ.”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2000, XXII, 225-226.
• Çetin, Nihad M.. “Ahbâr.”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1988, I, 486-489.
• Çetin, Nihad M.. Eski Arap Şiiri. İstanbul: Kapı Yayınları, 2019.
• Demirayak, Kenan. Arap-İslam Edebiyatı Literatür Bilgisi. İstanbul: Cantaş Yayınları, 2016.
• Durmuş, İsmail. “İstişhad.”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2001, XXIII, 396.
• Durmuş, İsmail. “Mesel.”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara, 2004, XXIX, 295.
• ed-Dâmin, Hâtim Sâlih. Mâ lem yünşer mine’l-Emâli’ş-Şeceriyye. Beyrut: Müessetu’r-Risâle, 1984.
• el-Afgânî, Saîd. Fî Usûli’n-Nahv., Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmî, 1987.
• el-Askerî, Ebû Hilâl. Cemheratu’l-Emsâl, I-II, Beyrut: Dâru’l-Fikr, tsz.
• el-Bağdâdî, Abdulkâdir b. Ömer. Hizânetu’l-Edeb ve Lubbu Lubabi Lisâni’l-Arab. I-XIII, Kâhire, 1997.
• İbnu’ş-Şecerî, Emâli’bni Şecerî, I-III, Kâhire, 2014.
• Kandemir, M. Yaşar. “el-Emâlî.”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1995, XI, 70-72.