Gerçekle Kurgu Arasında: Refik Halid Karay’ın Kadınlar Tekkesi Romanında Din Anlayışı

Yıl 2022, Sayı: 15, 135 - 177, 31.12.2022

Mehmet Şamil Baş

https://doi.org/10.47502/mizan.1183154

Öz

Cumhuriyet döneminde kapatılan tekke ve zaviyelerin varlıklarını devam ettirdikleri tezinden hareketle cumhuriyetin ilk döneminde yazılan romanlarla aynı düzlemde kaleme alınan romanlardan biri de Kadınlar Tekkesi romanıdır. Dine, dini kurumlara ve dini yaşayış biçimlerine yönelik eleştirel yaklaşımı yozlaşan tekke ve zaviyeler örneği üzerinden kaleme alan eser, ana hatlarıyla Baki adındaki sahte şeyhin kadınları tuzağına nasıl düşürdüğünü ve kadınların ona nasıl razı olduklarını konu edinmektedir. Refik Halid Karay, Kadınlar Tekkesi romanının Başlangıç bölümünde eserin hem gerçek bir hikâyeye dayandırmakta hem de gerçek bir hikâye olarak adlandırdığı Başlangıç kısmını bir romancı taktiği ve konusunun da hayal mahsulü olabileceğini ifade etmektedir. Bu makale, hacimli bir eser olan Kadınlar Tekkesi romanını özetlemeye, karakterlerini tanıtmaya, romanda işlenen din olgusunun hangi karakterlerle hangi kavramlar üzerinden nasıl işlendiğini irdelemeye ve romanın gerçek bir hikâyeye mi dayandığını yoksa hayal ürünü mü olduğunu çözümlemeye çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Edebiyatı, Refik Halid Karay, Kadınlar Tekkesi, Roman, Din, Tasavvuf

Fact versus Fiction: The Understanting of Religion in Refik Halid Karay’s Kadinlar Tekkesi Novel

Öz

Kadınlar Tekkesi is one of the novels written in the same direction with those produced in the first period of the republic considering the thesis that the dervish lodges and zawiyas continued their existence after they had been closed during the republican period. The work, which adopts a critical approach to religion, religious institutions, and religious lifestyles on the example of degenerating dervish lodges and zawiyas, mainly mentions how a fake sheikh named Baki lured women into his trap and how women consented to him. While Refik Halid Karay bases the work on a true story in the introductory part of his novel named Kadınlar Tekkesi and states that the introductory part, which he calls a true story, is a novelist's tactic and its subject can be a figment of imagination. This article tries to summarize the novel named Kadınlar Tekkesi, which is a voluminous work, to introduce its characters, to examine how, with which characters and through which concepts the phenomenon of religion in the novel is handled, and to analyze whether the novel is based on a true story or is it a figment of imagination.

Anahtar Kelimeler

Turkish Islamıc Literature, Refik Halid Karay, Kadınlar Tekkesi, Novel, Religion, Sufism

Kaynakça

• Ağzıkara, Gülşen. Refik Halid Karay’ın Kadınlar Tekkesi Romanında Dini-Tasavvufi Muhteva. Ankara: Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Lisans Tezi, 2004.
• Aka, Edanur. Cumhuriyet Dönemi Türk Romanında Hz. Peygamber (S.A.V.) Algısı (1920-1940). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Baltacı, Cahit. İslam Medeniyeti Tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2.Basım, 2007.
• Çağlar, Rabia. Refik Halit Karay’ın Hikâye Ve Romanlarında Aile. Kırklareli: Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Davun, Elif. Refik Halid Karay’ın Eserlerinde Din Olgusu Üzerine Sosyolojik Bir Çözümleme. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Demircan, Serdar. Türk Romanında Dinler ve İnançlar (1924-1928). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Demirci, Mehmet. “Nûr-ı Muhammedî”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (1983), 239-258.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts.
• Ertan, Umut Başar. Refik Halit Karay’ın Romanlarında Kadın Ve Kadın Eğitimi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Güngör, Süleyman. “14 Mayıs 1950 Seçimleri ve CHP’de Bunalım”. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 21 (Mayıs 2010), 193-208.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. thk. M. Fuâd Abdülbâkî. b.y.: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1395/1975.
• Karay, Refik Halid. Kadınlar Tekkesi. İstanbul: İnkılap Yayınları, 2. Basım, 1999.
• Karay, Refik Halid. Memleket Yazıları-6-, Doğuştan Kadıncıl. haz. Tuncay Birkan. İstanbul: İnkılâp Yayınları, 2014.
• Kur’ân’ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Küçük, Hülya. “Türk Tarihinde Kadın Veliler: İlk Dönem Mevlevîliği Örneği”. İSTEM 5/10 (2007), 65-74.
• Okay, Yeliz. Refik Halid Karay’ın Eserlerinin Halkbilim Ve Toplumsal Değişim Açısından İncelenmesi. Niğde: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Olkay, Kübra. Refik Halid Karay’ın Romanlarında İstanbul’un Sosyal Yaşamı. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Sayın, Esma. “Kulluk Ve Özgürlük Açısından Tasavvuftaki Kadın Anlayışına Bir Bakış” Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi 10/20, 147-155.
• Şavk, Yüksel. Reşat Nuri Güntekin “Yeşil Gece”, Yakup Kadri Karaosmanoğlu “Nur Baba”, Refik Halit Karay “Kadınlar Tekkesi” Romanlarında Dini Motifler. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Topdaş, Çelik Fatma. “Refik Halid Karay’ın Romanlarında Bakış Açısı Ve Anlatıcı Düzlemi”. International Journal of Filologia 4/ 6, 138-147.
• Uğurlu, Seyit Battal - Demir, Selvi. Cumhuriyet Dönemi Türk Romanında Tekke Ve Zaviyeler”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 6/24, 367-379.
• Ünal, Yenal. “Refik Halit Karay Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi”, Turkish Studies 8/5 (Spring 2013), 849-899.
• Ünal, Yenal. Yakın Dönem Türk Tarihinde Refik Halid Karay. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2013.
• Yapıcı, Ahmet. Türkiye’de Tekke Ve Zaviyelerin Kapatılmasının Sosyolojik Sonuçları. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.