Salâh Abdülfettâh el-Hâlidî’nin Kur’ân Kıssalarına Yaklaşımı -el-Kasasu’l-Kur’ânî Adlı Eseri Bağlamında-

Yıl 2023, Sayı: 17, 441 - 474, 30.12.2023

Ayşe Uzun

https://doi.org/10.47502/mizan.1354943

Öz

Bu yazıda, el-Kasasu’l-Kur’ânî -Arzu Vaqâi‘a ve Tahlîlü Ehdâs- adlı kitabında Salâh Abdülfettâh el-Hâlidî’nin (öl. 2022) Kur’ân kıssalarına yaklaşımı ele alınacaktır. Eserin metin tahlili yoluyla incelemesine dayanan bu çalışma, müellifin Kur’ân kıssalarını incelerken dayandığı temel parametreleri ortaya koymayı hedeflemektedir. Ona göre Kur’ân kıssalarını yorumlamak için iki temel kaynak Kur’ân ve sahih hadistir. Kıssaların tefsirini yapan müellifin, kısmen dilbilimsel tefsir yaptığı söylenebilir. Özellikle Râgıb el-İsfahânî (öl. V./XI. yüzyılın ilk çeyreği) ve Semîn el-Halebî’den (öl. 756/1355) yararlanmaktadır. İsrâiliyatın Kur’ân tefsirinde kullanılmasına karşı çıkan müellifin, bu düşüncesini eserinde ilke olarak belirlediği anlaşılmaktadır. Benzer şekilde, mübhemât konusunda Kur’ân’da sükût edilen yerlerde konuşulsa bile isabet edilemeyeceği kanaatindedir. Bununla birlikte, Kur’ân coğrafyasına meraklı biri olan Hâlidî’nin, Müphemâtü’l-Kur’ân’dan biri olan coğrafî yerlerin gerçek konumunu tespit etmek için çabaladığı tespit edilmiştir. Hâlidî’nin, Kur’ân kıssalarının yorumunda, dava-aksiyon ekolünün ve içtimâî tefsir ekolünün yaklaşımıyla benzerlik gösterdiği anlaşılmaktadır. Büyük ölçüde tasviri yöntemle konunun ele alındığı makalede kısmen eleştirel bir tutum benimsenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur'ân, Kıssa, Sâlah Abdülfettâh el-Hâlidî, İsrâiliyat

Teşekkür

Makalenin ham halini okuyup tashih ve değerlendirmeleriyle katkı sunan Prof. Dr. İsmail Çalışkan hocama teşekkür ederim.

Kaynakça

• Abduh, Muhammed-Rıza, Muhammed Reşit. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Hakîm. 12 Cilt. Mısır: Dârü’l-Menâr, 1947.
• Abdurrahman, Eşref Hacı. vd. “Fî Zilâli’l-Kur’ân: Seyyid Kutub’un Çağdaş Kur’ân Tefsiri”. çev. İsmail Çalışkan. Eskiyeni 22 (2011), 80-90.
• Akpınar, Ali. Kur’an Coğrafyası. Ankara: Fecr Yayınları, 2002.
• Aktaş, Mehmet Nurullah. “el-Kur’ân ve Nakdu Metâ‘ini’r-Ruhbân”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 / 15 (Aralık 2016), 223-226.
• Atak, Emine. İsrailoğulları Olmasaydı Et Kokmazdı, Havva Olmasaydı Kadın Kocasına İhanet Etmezdi Rivayetinin Hadis Tekniği Açısından Tahlili. Adıyaman: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Atalay, Orhan. 20. Yüzyıl Tefsir Akımı (İçtimâî Tefsir). İstanbul: Beyan Yayınları, 2004.
• Aydın, İsmail. Kur’ân’ın Filolojik Yorumu -Tarihsel Gelişim ve Sorunlar-. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2014.
• Birışık, Abdulhamit. Abdülhâdî, Hüseyin. “Mübhemâtü’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Kasım 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/mubhematul-kuran
• Demir, Şehmus. “Kitab-ı Mukaddes’i Mitolojik Unsurlardan Arındırma Çabası ve Kur’an Kıssalarının Tarihi Gerçekliği”. İslâmi İlimler Dergisi 9/1 (2014), 103-122.
• Dolu, Alaattin. Osmanlı Kudüs’ünde Toplum ve Siyaset (1703-1789). Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Döner, Ertuğrul. Tefsirde İsrâiliyyât’ın Kaynak ve Bilgi Değeri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• Ebû Muğulî, Semîh. Kur’ân’ın Dilleri -Kur’an’da Arapça Olmayan Kelimeler-. çev. Muammer Erbaş. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Gördük, Yunus Emre. “Hz. Âdem’in Boyu ile İlgili Rivâyetler Üzerine”. Ekev Akademi Dergisi 17/56 (2013), 121-133.
• Hâlidî, Salâh. el-Kasasu’l-Kur’ânî -Arzu Vaqâi‘a ve Tahlîlü Ehdâs. 4 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 2007.
• IA, Internet Archive. “Kur’an Öyküleri”. Erişim 11 Ağustos 2023. https://archive.org/details/KURANOYKULERIDr.SalâhAbdulfettahHalidi/KURAN%20%C3%96YK%C3%9CLER%C4%B0-Dr.%20Sal%C3%A2h%20Abd%C3%BClfettah%20H%C3%A2lid%C3%AE/
• İnan, Rukiye Aysun. “Mitoloji”. Dinler Tarihi. ed. Ramazan Adıbelli. 65-84. İstanbul: Lisans Yayınları, 2023.
• Karagöz, Mustafa. Dilbilimsel Tefsir ve Kur’an’ı Anlamaya Katkısı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010.
• Kaya, Mesut. Çağdaş Tefsirlerde İsrâiliyat Eleştirisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2018.
• Khālid, Rashid. “Ottoman Notables in Jerusalem: Nationalism And Other Options”. The Muslim World 84/1-2 (1994), 1-18. https://doi.org/10.1111/j.1478-1913.1994.tb03586.x
• Kur’ân Yolu. Erişim 10 Kasım 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Mutlu, Büşra. Seyyid Kutup ve İzzet Derveze’nin Tefsirlerinde Mekki ve Medeni Sureler Bağlamında Kur’an Kıssaları. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Netler Ronald L. “İlk Dönem İslam’ı, Çağdaş İslam ve Yahudilik: Çağdaş İslam Düşüncesinde İsraliyyat”. çev. Mesut Kaya. Marife 3 (2011), 191-203.
• Öz, Abdülhekim. “İsrâiloğullarını Yeren Bir Rivâyetin Tahlîli”. Batman Akademi Dergisi 5/2 (2021), 516-541.
• Sevinç, Sümeyye. İbn Haldûn’da Tarih, Toplum ve Kur’ân. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2021.
• Şimşek, Mehmet Sait. Günümüz Tefsir Problemleri. Konya: Kitap Dünyası Yayınları, 2008.
• The Editors of Encyclopaedia. “Laissez-faire”. Encyclopedia Britannica. Erişim 10 Kasım 2023. https://www.britannica.com/money/topic/laissez-faire
• Tottoli, Roberto. “İslâmî Literatürde İsrâîliyyât Teriminin Kökeni ve Kullanımı”. çev. Mesut Kaya. Marife 2 (2010), 201-215.
• Yazıcı, Elif. Yemen’le İlgili Kur’ân Kıssaları. Ankara: Araştırma Yayınları, 2020.