Singer Delal and Social-Cultural Life in Medina

Yıl 2024, Sayı: 18, 259 - 280

Nadir Karakuş

https://doi.org/10.47502/mizan.1366888

Öz

The city of Medina, known by names such as Dâr al-hijre and Medîn al-resûl, is not only the city where the Quran was revealed and explained, but also impresses with its social and cultural life. In this central city, the passion for music of the people of Medina, whom we have long known as Ansar, has been the most important step in the cultural aspect of this social life. When Muhammad entered Medina, he was welcomed into the city accompanied by songs played on tambourines, and songs were sung on important days, weddings and other ceremonies. The most important actors of this social and cultural life were singers with feminine tendencies, known as effeminate or muhannes. With their different clothes, different tones of voice and magical melodies, they have become the sought-after people of weddings, assemblies and other important days. These effeminate singers, who could easily enter gatherings where women were present because of their feminine attitudes, were also at the center of gossip, trash-talking and absurd events. Believing that the entertainment life of the city would reduce the opposition, the Umayyad administration supported these singers, but did not hesitate to punish them when it was necessary to prevent discontent in the city. One of them, Delâl, pleased the Caliph by singing songs in the palaces of the Umayyads in Damascus, in addition to the songs he sang in Medina, and was generously rewarded. Meanwhile, Arabic music began to enrich with the contribution of Iranian and other elements, and this contributed to the progress of Medina music from rhythm to melody. The cultural life in Medina, which sometimes rose to a different position with the narrations and colorful narratives that differed within the anti-Umayyad opposition, turned into a musical album told together with poetry and song in the light of the main sources. This issue is also discussed in our article and it is tried to reveal how music is intertwined with politics and social life.

Anahtar Kelimeler

Cultural History, Madina, Delal, Effeminate, Song

Şarkıcı Delâl ve Medine’de Sosyal-Kültürel Hayat

Öz

Dârulhicre, Medînetürresûl gibi isimlerle anılan Medine şehri, Kur’ân’ın nazil olup açıklandığı bir şehir olmakla kalmış, sosyal ve kültürel hayatı ile de göz doldurmuştur. Bu merkezi şehirde, öteden beri Ensâr olarak bildiğimiz Medinelilerin musikiye düşkünlüğü bu sosyal hayatın kültürel yönünün en önemli basamağı olmuştur. Hz. Muhammed, Medine’ye girerken deflerle çalınan şarkılar eşliğinde şehre buyur edilmiş, önemli gün, düğün ve diğer merasimlerde şarkılar okunmuştur. Bu sosyal ve kültürel hayatın en önemli aktörleri, efemine veya muhannes olarak bilinen kadınsı eğilim gösteren şarkıcılar olmuştur. Farklı kıyafetleri, değişik ses tonları ve sihirli melodileri ile düğünlerin, meclislerin ve diğer önemli günlerin aranan kimseleri olmuşlardır. Kadınsı tavırları yüzünden kadınların oldukları meclislere rahatça girebilen bu efemine şarkıcılar, dedikodu, çöp çatanlık ve absürd olayların da merkezinde yer almışlardır. Şehrin eğlence hayatının muhalefeti törpüleyeceğine inanan Emevî yönetimi de bu şarkıcıları desteklemiş, ancak şehirde olacak olan hoşnutsuzlukların önüne geçmek gerektiğinde onları cezalandırmaktan çekinmemiştir. Bunlardan biri olan Delâl, Medine’de söylediği şarkılar yanında Emevîlerin Şam’daki saraylarında şarkılar okuyarak Halife’nin gönlünü hoş etmiş, cömertçe ödüllendirilmiştir. Bu esnada Arap müziği de İranlı ve diğer unsurların katkısı ile zenginleşmeye başlamış, bu husus ritimden melodiye kadar Medine musikisinin ilerlemesine katkı sağlamıştır. Emevî karşıtlığı içinde farklılaşan rivayetler ve renkli anlatılarla bazen farklı bir konuma yükselen Medine’deki kültürel hayat, ana kaynakların ışığında şiir ve şarkının birlikte anlattığı bir müzik albümüne dönüşmüştür. Bu husus da makalemizde ele alınarak müziğin, siyaset ve sosyal hayat ile nasıl iç içe olduğu ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültür Tarihi, Medine, Delâl, Muhannes, Şarkı

Kaynakça

• Altınay, Ramazan. “Emevîler Döneminde Bazı Yönleriyle Kadın”. Ekev Akademi Dergisi 8/21 (Güz 2004), 79-100.
• Aycan, İrfan. “Musikî”. Emeviler Dönemi Bilim, Kültür ve Sanat Hayatı, ed. İrfan Aycan, 155-202. Ankara: Otto Yayınları, 2017.
• Belâzurî. Ensâbu’l-Eşrâf. thk. Süheyl Zekkâr - Riyâd Ziriklî. Mısır: Dâru’l-Meârif, 1959.
• Buhârî. Câmiu’s-Sahîh. thk. Muhammed Zuheyr b. Nâsırunnâsır. Beyrut: Dâru Tavki‘n-Necât, 1422/2001.
• Cumahî, Muhammed b. Sellâm. Tabakātü Fuhûli’ş-Şuarâ. nşr. Mahmûd M. Şâkir. Kahire: Matbaatü’l-Medenî, 1394/1974.
• Çağatay, Neşet. İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1982.
• Çetin, Nihad M. Eski Arap Şiiri. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası Yayınları, 1973.
• Ebü’l-Fidâ. el-Muhtasar fî Ahbari’l-Beşer. Kahire: Matbaatu’l-Hüseyniyye el-Mısriyye, ts.
• Ebü’l-Fidâ. el-Yevâkît ve’d-Darb fî Târih-i Haleb. b.y.: y.y., ts.
• Farmer, Henri George. A History of Arabian Music. London: Luzac Publishing, 1929.
• Günel, Fuat. “Delâl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/118. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Halebî. İnsânu'l-Uyûn fî Sireti'l-Emin el-Me'mun. Beyrut: Dârü'l-Maârif, ts.
• Halife b. Hayyât. Târîhu Halife b. Hayyât. thk. Ekrem Ziya el-Ömerî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1397.
• Hamîdullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yayınevi, 1980.
• Herevî, Ahmed b. Yahyâ. ed-Dürrü’n-Nadîd min Mecmû'ati'l-Hafîd. Kahire: Matbaatü't-Tekaddüm, 1322.
• Hıfnî, Ebü’l-Mekârim. Mûhitu’l-Fünûn. Kahire: y.y., ts.
• Hitti, Philip K. Siyâsî ve Kültürel İslâm Tarihi. çev. Salih Tuğ. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1980.
• Humphreys, R. Stephen. Emevî Devleti’nin Kuruluşu. çev. İsmail Hakkı Yılmaz. İstanbul: Vakıf Bank Kültür Yayınları, 2022.
• İbn Abdilber el-Kurtubî. el-İstîâb fî Ma’rifeti’l-Ashâb. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. Beyrut: Dâru’l-Ceyl, 1412/1992.
• İbn Abdürabbih. el-İkdü’l-Ferîd. thk. Abdülmecid er-Ruhaynî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1404/1983.
• İbn Asâkir. Tarîhu Dımaşk. thk. Amr b. Ğarâme el-Amrî. Kahire: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• İbn Hacer el-Askalânî. el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe. thk. Âdil Ahmed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• İbn Haldun. Kitâbü’l-İber ve Dîvânu Mübtede’ ve’l-Haber fî Tarîhi’l-Arab ve’l-Berber ve Âsirihim min Zevi’ş-Şe’ni’l-Ekber. thk. Halil Şahâde. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1408/1985.
• İbn Hallikân. Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zaman. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru Sadr, 1900-1904.
• İbn Hişâm. es-Sîretu’n-Nebeviyye. thk. M. es-Sekkâ-İ. Ebyârî-A. Şelbî. Kahire: y.y. 1375/1955.
• İbn Kesîr. el-Bidâye ve’n-Nihâye. thk. Abdullah et-Türkî. b.y., Dâru Hicr, 1418/1997.
• İbn Kuteybe. eş-Şi’r ve’ş-Şuarâ. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1423.
• İbn Manzûr. Muhtasar-ı Târih-i Dımaşk. thk. Ruveyha en-Nahhâs vd. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1402/1984.
• İbn Sâ’d. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410/1990.
• İbn Şeddâd, İzzeddin. el-A’lâku’l-Hatîre fî Zikri Ümerâi’ş-Şâm ve’l-Cezîre. b.y., y.y., ts.
• İbn Tağrîberdî. en-Nücûmu’z-Zâhire fî Mülûk Mısr ve’l-Kahire. nşr. M. Hüseyin Şemseddin. Beyrut: Vezâretü’s-Sekâfe ve’l-İrşâd, 1992.
• İbnü’l-Cevzî. el-Muntazam fî Tarihi’l-Mülûk ve’l-Ümem. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ-Mustafa Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1412/1992.
• İbnü’l-Esîr. el-Kâmil fi’t-Tarih. thk. Ömer Abdüsselâm et-Tedmûrî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1417/1997.
• İbnü’l-Esîr. Üsdü’l-Ğâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe. thk. Ali Muhammeed Muavviz-Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbnü’l-İmâd. Şezerâtü’z-Zeheb fî Ahbâri men Zeheb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• İsfahânî, Ebü’l-Ferec Ali b. Hüseyin. Kitâbü’l-Egānî. thk. İhsan Abbas vd.. Beyrut: Dâru Sâdır, 1429/2008.
• Kalkaşendî. Subhu’l-A’şâ fî Sınaâti’l-İnşâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, ts.
• Karakuş, Abdulkadir. “Bir Müfessir Olarak Hz. Âişe”. Her Dem Kadın. ed. Gülşen İstek. 169-195. İstanbul: Beyan Yayınları, 2021.
• Karakuş, Nadir - Bilgin, M. Samet. “Asr-ı Saadet’ten Farklı Nağmeler”. Harran İlahiyat Dergisi 49 (Haziran 2023), 118-131.
• Kettânî, Muhammed Abdülhay. et-Terâtîbü’l-İdâriyye, Hz. Peygamber’in Yönetimi. çev. Ahmed Özel. İstanbul: İz Yayınları, 2003.
• Kholy, Samha Amin. The Function of Music in Islamic Culture in the Period up to 1100 A.D. Cairo: General Egyptian Book Organization, 1984.
• Kılıç, Hulusi. “Ebü’l-Ferec el-İsfahânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/316-318. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Kılıç, Mustafa. “İslâm Kültür Tarihinde Mûsikî: Başlangıçtan Emevîlerin Sonuna Kadar”, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 31 (1989), 399-454.
• Lings, Martin. Hz. Muhammed’in Hayatı. çev. Nazife Şişman. İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
• Makrîzî. el-Mevâiz ve’l-İ’tibâr bi Zikri’l-Hitât-ı ve’l-Asâr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1418.
• Manini. Şerhu’l-Yemînî. Kahire: Cemiyyetü’l-Maarif, 1869.
• Meydânî, Ebü’l-Fadl. Mecmeu’l-Emsâl. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd. Beyrut: el-Mektebetu'l-Asriyye, 1972.
• Münâ el-Hasan. “Tuveys”. el-Mevsûâtü’l-Arabiyye. 12/662-663. Dımaşk: y.y., 2005.
• Müslim. Sahih-i Müslim. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Kahire: Dâru İhyai'l-Kütübi'l-Arabiyye, 1955.
• Neubauer, E. “al-Dalāl”. The Encyclopaedia of Islam. 3/183. Leiden: E. J. Brill, 1980.
• Neubauer, E. Musiker am Hof der frühen Abbasiden. Frankfurt am Main: Diss. J. W.Goethe-Universitat, 1965.
• Nüveyrî. Nihâyetü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Vesâik, 1423.
• Plenckers, Leo. Arab Music, A Survey of its History and its Modern Practice. Oxford: Archaeopress Publishing, 2021.
• Rouanet, Jules. el-Mûsika’l-Arabiyye. çev. İskender Şelfûn (Kahire: y.y., 1927.
• Rowson, Everett K. “The Effeminates of Early Medina”. Journal of the American Oriental Society 111/4 (1991), 671-693.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî. Mir’âtü’z-Zamân fî Tevârîhi’l-A’yân. thk. Muhammed Berekât vd. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2013.
• Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk (Târîhu’t-Taberî). Beyrut: Dâru’t-Turâs, 1387.
• Takkûş, Muhammed Süheyl. Emevî Devleti Tarihi. çev. Mücahid Yüksel. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2016.
• Turabi, Ahmed Hakkı. “Medineli Efemine Şarkıcı Tuveys (11-92/632-711)”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/1 (2010), 41-65.
• Uludağ, Süleyman. İslâm ve Musikî. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2015.
• Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer. el-Meğâzî. thk. Marsden Jones. Beyrut: Dâru’l-A’lemî, 1409/1989.
• Yâkût el-Hamevî. Mu’cemü’l-Üdebâ: İrşâdü’l-Erîb ilâ Ma’rifeti’l-Edîb. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1414/1993.
• Yiğit, İsmail. Emevîler (41-132/661-750). İstanbul: İsam Yayınları, 2016.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. thk. Şuayb el-Arnaûd. b.y., Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.
• Ziriklî, Hayreddin. el-Alâm: Kāmûsü Terâcim. Kahire: 1373-78/1954-59.
• Zolondek, Leon. “An Approach to the Problem of the Sources of the Kitāb al-Aġāni”. Journal of Near Eastern Studies 19/3 (Temmuz 1960), 217-234.