Hz. Peygamber’e Yönelik Eleştirilerin Tarihsel Evrimi ve Modern Çağa Yansımaları

Yıl 2024, Sayı: 18, 101 - 120

Sıbğetullah Korhan Ahmet Süruri

https://doi.org/10.47502/mizan.1465351

Öz

Küreselleşen dünyada bilgi kirliliğinin neden olduğu inanç erozyonu ve buna bağlı ortaya çıkan ruhsal bunalımlar nübüvvete olan ihtiyacı göz ardı edilemez bir gerçeklik olarak öne çıkarmaktadır. İlk insanla başlayan nübüvvet deneyimi insanlığın kaderini tayin etmiş, tarihini biçimlendirmiştir. Bununla birlikte nübüvvetle ilgili tartışmalar tarih boyunca devam etmiştir. Modern çağda Hristiyan apolojetikler ve nübüvvet inkarcıları, İslâm peygamberini eleştirilerinin merkezine yerleştirmişlerdir. Batı dünyası Buda, Zerdüşt ve Konfüçyüs gibi semâvî kabul edilmeyen din kurucularına saygı gösterirken, Hz. Peygamber’e önyargılı bir yaklaşımı tercih etmiş ve onu ötekileştirme üzerine bir kimlik inşası yoluna gitmişlerdir. Bunun nedeni İslâm’ın tehdit olarak algılanmasıdır. Nitekim Batı dünyası yüzyıllar boyunca Müslümanlar kadar organize bir güçle karşı karşıya gelmemiş ve hiçbir düşünce sistemi İslâm’ın tevhit doktrini kadar inanç sistemlerini temellerinden sarsmamıştır. Hristiyanlar, savaş meydanlarında Müslümanlarla mücadele ederken aynı zamanda halklarının bu yeni dine geçmemesi için çaba göstermişlerdir. Hristiyan polemistler, kendi dindaşlarının İslâm’a yönelmesinin önüne geçmek için Hz. Peygamber’in nübüvvetini tenkit eden bazı argümanlar geliştirmişlerdir. İslâm’ın geçersizliğini kanıtlamak için peygamberinin güvenilirliğini hedef alan polemistler, “o peygamber değilse Kur’an da vahiy değildir” sözleriyle hedeflerini ortaya koymuş ve eleştirilerinin dinî bağnazlıktan kaynaklandığını bir nevi itiraf etmişlerdir. Hz. Peygamber’e yönelik eleştirilerin kökenleri araştırıldığında birçoğunun 8. yüzyılda Şam Emevî hilafetinde yaşamış kilise babası ve bürokrat Yuhanna ed-Dımaşkî’nin kaleme aldığı E Pege tes Gnoseos adlı eserin ikinci bölümünü teşkil eden “De Haeresibus” başlıklı bir risaleye dayandığı görülmektedir. Genellikle subjektif yorumlara dayanan eleştiriler zaman içinde tekrar edilerek Batı’da Hz. Peygamber’e yönelik olumsuz bir algı ve imaj probleminin ortaya çıkmasına sebebiyet vermiş ve İslamofobiyi beslemiştir. Bu çalışma, eleştirilerin tarihsel kökenlerini incelemenin yanı sıra, yaygın eleştirilere ve bu eleştirilerin modern çağa ve tartışmalarına nasıl yansıdığına dair kısa bir değerlendirme sunacaktır. Bu bağlamda modern eleştirilere kaynaklık eden ilk eleştiriler, eleştirilerin farklı dönemlerde sosyal gelişmelere bağlı olarak yeniden yorumlanmasına ve bu yorumların modern çağda Batı düşüncesine etkilerine değinilmiş, günümüzde sıklıkla dile getirilen bazı eleştiriler değerlendirilmiş, Hristiyan polemistlerin sıklıkla gündeme getirdiği, Hz. Peygamber’in Hz. Âişe ve Zeyneb bint Cahş ile evliliğine yönelik eleştirilerin tahliline nispeten daha fazla yer ayrılmıştır. Orta Çağ’da bilhassa haçlı seferleri dönemlerinde ortaya atılan abartılı eleştiriler zamanla Batı toplumlarında inandırıcılıklarını kaybetmiş ve ahlâkî yönden sorgulanmaya başlamıştır. Bunun neticesinde Henry Stubbe (1632-1676), Thomas Carlyle (1795-1881), Reginald Bosworth Smith (1839-1908) gibi birçok Batılı yazar Hz. Peygamber’i olumlu tasvir eden çalışmalara imza atmışlar ve yer yer eleştirmenleri tenkit etme yoluna gitmişlerdir. İslâm imparatorluklarının Avrupa için askerî bir tehdit olmaktan çıktığı modern dönemde, Hz. Peygamber’e yönelik eleştirilerde belirgin bir azalma gözlemlenmiştir. Günümüzde Hz. Peygamber’e yönelik eleştirileri işleyen yayınlar yanında bu yayınları eleştirel bir bakışla ele alan çalışmalarda da artış görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kelam, Nübüvvet, Peygamber, Eleştiri, İslamofobi

Etik Beyan

Bu çalışma Dr. Öğr. Üyesi Ahmet SÜRURİ danışmanlığında Eylül 2023 tarihinde tamamladığım “HZ. PEYGAMBER’İN NÜBÜVVETİNE YÖNELİK MODERN ELEŞTİRİLERİN TAHLİLİ” (İbn Haldun Universitesi, İstanbul, 2023) başlıklı doktora tezi esas alınarak hazırlanmıştır.

Historical Evolution of Criticism of The Prophet and Its Reflections on the Modern Age

Öz

In the globalizing world, the belief erosion caused by information pollution and the resulting spiritual distress emphasize the undeniable need for prophethood. The prophetic experience, beginning with the first human, has determined the fate of humanity and shaped its history. Nevertheless, discussions about prophethood have continued throughout history. In the modern era, Christian apologists and prophethood deniers have placed the Islamic prophet at the center of their criticisms. While the Western world shows respect for non-seminal founders of religions such as Buddha, Zoroaster, and Confucius, they have exhibited a biased approach towards Prophet Muhammad, choosing to construct an identity based on othering him. The reason for this lies in the perceived threat of Islam. Indeed, the Western world has not faced an organized power comparable to Muslims for centuries, and no belief system has shaken the foundations of their faith systems as much as Islam’s doctrine of Tawhid. Christians, while fighting Muslims on the battlefields, also made efforts to prevent their people from converting to this new religion. Christian polemicists developed arguments critiquing the prophethood of Prophet Muhammad to prevent their co-religionists from turning to Islam. To prove the invalidity of Islam, polemicists targeting the credibility of the Prophet asserted, "if he is not a prophet, then the Quran is not a revelation," revealing their goals and somewhat admitting that their criticisms stemmed from religious bigotry. When the origins of criticisms against Prophet Muhammad are examined, many can be traced back to a treatise titled "De Haeresibus," the second part of the work E Pege tes Gnoseos, written by John of Damascus, a church father and bureaucrat who lived in the Umayyad Caliphate of Damascus in the 8th century. Criticisms based on subjective interpretations have been repeated over time, leading to a negative perception of Prophet Muhammad in the West, fueling Islamophobia. This study will not only examine the historical origins of criticisms but also provide a brief evaluation of common criticisms and how they resonate in the modern era. In this context, the study delves into the early criticisms that paved the way for modern criticisms, explores how criticisms have been reinterpreted based on social developments in different periods, and assesses the influence of these interpretations on Western thought in the modern era. Some frequently voiced modern criticisms are evaluated, with a relatively greater focus, such as criticisms related to Prophet Muhammad's marriages with Hz. Aisha and Zaynab bint Jahsh. Criticisms, especially those exaggerated during the Crusades in the medieval period, gradually lost their credibility over time and began to be questioned ethically in Western societies. Consequently, many Western writers, such as Henry Stubbe (1632-1676), Thomas Carlyle (1795-1881), and Reginald Bosworth Smith (1839-1908), have authored works portraying Prophet Muhammad positively and occasionally criticized those who were critical. In the modern period, with Islamic empires no longer posing a military threat to Europe, a noticeable decrease in criticisms against Prophet Muhammad has been observed. Today, alongside publications that criticize Prophet Muhammad, there is also an increase in works that critically examine these publications.

Anahtar Kelimeler

Kalam, Prophethood, Muhammed, Criticism, Islamophobia

Etik Beyan

This article is extracted from my doctorate dissertation entitled “MODERN CRITICISMS OF THE PROPHET’S PROPHETHOOD” (PhD Dissertation, Ibn Haldun University, Istanbul/Turkey, 2023).

Kaynakça

• Aksu, Güngör. “Benî Kurayza Yahudilerinin Cezalandırılması.” Siyer Araştırmaları Dergisi 6 (2019), 79–98.
• Alphandéry, Paul Daniel. “Mahomet-Antichrist dans le Moyen Âge Latin.” Mélanges Hartwig Derenbourg. 261–277. Paris: Ernest Leroux Editeur, 1909.
• Âlûsî, Nu‘mân b. Mahmûd el-. El-Cevâbü’l-Fesîḥ Limâ Leffeḳahû ʿAbdülmesîḥ. ed. Ahmed Hicazî es-Sakâ. Kahire: Darü’l-Beyani’l-Garbi, 1987.
• Aquinas, St. Thomas. Thomas Aquinas’s Summa Contra Gentiles: A Guide and Commentary. trans. Brian Davies. New York, NY: Oxford University Press, 2016.
• Armstrong, Karen. Muhammad: A Prophet for Our Time. London: Harper Press, 2006.
• Azimli, Mehmet. “Hz. Aişe’nin Evlilik Yaşı Tartışmalarında Savunmacı Tarihçiliğin Çıkmazı.” İslâmî Araştırmalar Dergisi 1/16 (2003), 28–37.
• Balbay, Muhammed. Garanik Kıssası ve Oryantalist Yaklaşımlar. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İbrahim el-. El-Câmi’u’s-Sahîh (Sahîh-i Buhârî). ed. Mustafa Deyb el-Boğa. Dımaşk: Dâru İbn Kesir, 1993.
• Classen, Albrecht (ed.). East Meets West in The Middle Ages And Early Modern Times: Transcultural Experiences in the Premodern World. Berlin; Boston: De Gruyter, 2013.
• Classeni, Ioannis. Theophanis Chronograph. Bonnae: Impensis ED. Weberi, 1839.
• Collins, Christopher. Homeland Mythology: Biblical Narratives in American Culture. Pennsylvania: Pennsylvania State University Press, 2007.
• Coope, Jessica A. The Martyrs of Córdoba: Community and Family Conflict in an Age of Mass Conversion. Lincoln: University of Nebraska Press, 1995.
• Cooperman, Alan. “Anti-Muslim Remarks Stir Tempest.” Washington Post (June 20, 2002). https://www.washingtonpost.com/archive/politics/2002/06/20/anti-muslim-remarks-stir-tempest/4577462f-cd70-458c-9fef-133b5143e144/
• Curtis, Michael. Orientalism and Islam: European Thinkers on Oriental Despotism in the Middle East and India. Cambridge; New York: Cambridge University Press, 2009.
• Daniel, Norman. Islam and the West: The Making of an Image. Edinburgh: Edinburgh University Press, Repr., 1980.
• Demirci, Abdurrahman. “Batıda Yayımlanan Ansiklopedilerde Hz. Muhammed İmajı (Risaletin Mekke Dönemi).” Journal of Turkish Studies 13/Volume 13 Issue 2 (January 1, 2018), 331–354. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.13030
• Donner, Fred M. “Muhammad’s Political Consolidation in Arabia up to the Conquest of Mecca: A Reassessment.” The Muslim World 69/4 (October 1979), 229–247. https://doi.org/10.1111/j.1478-1913.1979.tb03388.x
• Ehlert, Trude. “Muhammed.” The Encyclopaedia of Islam. ed. C.E. Bosworth et al. 7/360–387. Leiden: Brill, 1995.
• Ekiz, Necmettin Salih. Oryantalist Literatürde Kur’an’ın Yahudi Kökenli Olduğu İddiası: Abraham Geiger Örneği. İstanbul: 29 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Esîr, İzzüddîn Alî b. Muhammed ibnü’l-. El-Kâmil Fi’t-Târîh. ed. Ömer Abdüsselam Tedmüri. Beyrut: Dârü’l-Kitabi’l-Arabi, 1997.
• Fatiş, Emrullah. Kelam Alan Bilgisi ve Problemleri. İstanbul: Eğitim Yayınevi, 2021.
• Freemo, Frank R. “A Differential Diagnosis of the Inspirational Spells of Muhammad the Prophet of Islam.” Journal of Epilepsia 17/4 (December 1976), 423–427. https://doi.org/10.1111/j.1528-1157.1976.tb04454.x
• Geisler, Norman L. Baker Encyclopedia of Christian Apologetics. Grand Rapids, Mich: Baker Books, 1999.
• Goddard, Hugh. “The First Age of Christian-Muslim Interaction (c. 830/215).” A History of Christian-Muslim Relations. Chicago: New Amsterdam Books, 3rd Ed., 2000.
• Gökbel, Abdullah Rıdvan. Erken İslamî Dönemde Hıristiyanların Kur’an Çalışmaları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Görgün, Hilal. “Muhammed.” TDV İslâm Ansiklopedisi. 30/476–478. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2005. https://islamansiklopedisi.org.tr/muhammed#18
• Griffith, Sidney H. “Theodore Abū Qurrah’s Arabic Tract on the Christian Practice of Venerating Images.” Journal of the American Oriental Society 105/1 (1985), 53–73. https://doi.org/10.2307/601539
• Hart, Michael H. The 100: A Ranking of the Most Influential Persons in History. Secausus, N.J: Carol Pub. Group, Rev. ed., 1992.
• Hıdır, Özcan. Batı’da Hz. Muhammed İmajı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2020.
• John of Damascus. “The Fount of Knowledge.” Saint John of Damascus Writings. ed. Hermigild Dressler et al. 3–160. The Fathers of the Church: A New Translation. Washington, DC: The Catholic University of America Press, 1958.
• Korkut, Şenol. “Batı Düşüncesinde İslam ve Hz. Muhammed (s.a.s.) İmajı (Genel Bir Okuma).” Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 34 (2014), 5–54. https://doi.org/10.15370/muifd.33615 Kritzeck, James. Peter the Venerable and Islam. New Jersey: Princeton University Press, 1964.
• Margoliouth, David Samuel. Mohammed and the Rise of Islam. Piscataway, NJ: Gorgias Press, 2003.
• Margoliouth, David Samuel. “Muhammad.” Encyclopedia of Religion and Ethics. ed. James Hastings. Vol. 8. New York: Charles Scrinber’s Sons, 1916.
• Meriç, Altay Can. Muhtelif 1 - İslam’a Yönelik İtirazlar ve Cevaplar. İstanbul: İnsan Yayınları, 2023.
• Meriç, Altay Can. Peygamberliğin İspatı: Haber Delili. İstanbul: İnsan Yayınları, 2022.
• Metin, İsmail. “Tiyatro, Karikatür ve Film Provokasyonları Bağlamında Fransız Basınında İslam ve Hz. Muhammed Imajı.” Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/4 (2013), 91–104.
• Müslim b. el-Haccâc, Ebü’l-Hüseyn. El-Câmiʿu’s-Sahîh (Sahîh-i Müslim). ed. Ahmet b. Rafet Karahisarlı et al. İstanbul: Dârü’t-Tabaati’l-Amire, 1916.
• Nesâî, Ebu Abdurrahman Ahmed en-. Es-Sünenü’s-Suğra (Sünenü’n-Nesâi). ed. Abdülfettah Ebu Gudde. Halep: Mektebetü’l-Metbuati’l-İslamiyye, 1986.
• Oussani, Gabriel. “Mohammed and Mohammedanism.” The Catholic Encyclopedia, Knights Of Columbus Special Edition. 10/424–428. New York: The Encyclopedia Press, 1913.
• Quinn, Frederick. “The Prophet as Antichrist and Arab Lucifer (Early Times to 1600).” The Sum of All Heresies: The Image of Islam in Western Thought. 17–54. Oxford; New York: Oxford University Press, 2008.
• Ronart, Stephen. “Muhammad.” Concise Encyclopaedia of Arabic Civilization: The Arab East. 381–384. New York: Frederic A. Praeger Publishers, 1959.
• Sbaihat, Ahlam. “Stereotypes Associated with Prototypes of the Prophet of Islam’s Name till the 19th Century.” Jordan Journal of Modern Languages and Literature 7/1 (2015), 21–38.
• Sell, Canon. The Historical Development of the Quran. Londra: Society for Promoting Christian Knowledge, 1909.
• Setton, Kenneth M. Western Hostility to Islam and Prophecies of Turkish Doom. Philadelphia, Pa: American Philosophical Society, 1992.
• Southern, Richard W. Western Views of Islam in the Middle Ages. Cambridge: Harvard University Press, 1962.
• Stubbe, Henry. An Account of the Rise and Progress of Mahometanism, and a Vindication of Mahomet and His Religion from the Calumnies of the Christians. London: Luzac & Co., 1911.
• Tolan, John Victor. Faces of Muhammad: Western Perceptions of the Prophet of Islam from the Middle Ages to Today. Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 2019.
• Turner, Colin. Islam: The Basics. London; New York: Routledge, 2006.
• Tuzcu, Recep. “İslamofobi Oluşturmada Hz. Peygamber’e Yapılan Atıflar.” İlahiyat Akademi Dergisi 6 (2017), 113–156.
• Voorhis, John W. “John of Damascus on the Moslem Heresy.” The Muslim World 24/4 (October 1934), 391–398. https://doi.org/10.1111/j.1478-1913.1934.tb00319.x
• Watt, William Montgomery. “Â’isha Bint Abi Bakr.” The Encyclopaedia of Islam. ed. P. J. Bearman et al. 1/307–308. Leiden: Brill, 1995.
• Watt, William Montgomery. Muhammad: Prophet and Statesman. New York: Oxford University Press, 1974.
• Watt, William Montgomery. Muhammed at Medina. Londra: The Clarendon Press, 1956.
• Wilders, Geert. “Muhammad Was a Paedophile and Mass Murderer.” Yandex. Accessed March 13, 2022. https://yandex.com.tr/video/preview/?text=Muhammad%20was%20a%20pedophile%3B%20press%20conference%20with%20Geert%20Wilders%22&path=yandex_search&parent-reqid=1647184102350956-12546532932852823502-man1-2791-176-man-l7-balancer-8080-BAL-9650&from_type=v4thumbs&filmId=15518089298277697944
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Kindî, Abdülmesîh b. İshâk.” TDV İslâm Ansiklopedisi. 26/38–39. Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2006. https://islamansiklopedisi.org.tr/kindi-abdulmesih-b-ishak “Comparing Jesus And Muhammad.” ed. Jay Smith. Islam & Muslims. Archive.org. https://archive.org/details/comparing-jesus-and-muhammad-jay-smith