أثر السنة في الأفعال العربية في ضوء معجم الدوحة التاريخي

Yıl 2024, Sayı: 19, 469 - 490, 30.12.2024

Hüseyin Yusuf

https://doi.org/10.47502/mizan.1415547

Öz

هذا بحث يدور حول أثر السّنّة في الأفعال العربيّة، متعدّية كانت أم لازمة في ضوء معجم الدّوحة التّاريخيّ، وقد اتّبعت المنهج الوصفيّ، فوقفت عند هذه الأفعال، وبسطت القول فيها واصفًا نوعيّة التّأثير سواء أكان في المعنى أم المبنى، وقد تمّ تقسيم البحث إلى مقدّمة ذُكِر فيها أهمّيّة قيام مثل هذه الدّراسات على معاجم تاريخيّة قائمة على جهود جماعيّة. ثمّ إلى مبحثين: الأوّل: ذكر فيه عشرون فعلًا لازمًا. والثّاني: ذكر فيه عشرون فعلًا متعدّيًا. ثمّ الخاتمة ذكر فيها أهمّ النّتائج، ومنها بيان عدم صحّة كون التّركيب (حَمِيَ الوَطِيسُ) ممّا لم يعهد قبل النّبيّ-ﷺ- وأنّ أثر لحديث يظهر بشكل جليّ في الأفعال ذات الصّلة بالإسلام، كـ(تيمّمَ)، ونحوه.

Anahtar Kelimeler

اللّغة العربيّة, أثر السّنّة النّبويّة, الأفعال اللّازمة, الأفعال المتعدّية, معجم الدّوحة التّاريخيّ

Proje Numarası

-

Doha Târihî Sözlüğü Işığında Nebevî Sünnetin Arapça Fiillere Etkisi

Öz

Bu çalışmada, Mu‘cemu’d-Davha’t-Târihî sözlüğü ışığında, Nebevî Sünnetin, yapı ve anlam bakımından geçişli ve geçişsiz Arapça fiillere olan etkisi ele alınmaktadır. Araştırmacı, çalışmasında betimleyici/niteleyici yöntemi takip etmiş ve buna bağlı olarak, Sünnetin ortaya koyduğu, ürettiği fiiller üzerinde durmuş; fiillerde anlam ve yapı bakımından sünnetin etkisini geniş bir şekilde ele almıştır. Araştırmanın giriş bölümünde, güvenilir sonuçlara ulaşmak için tarihî sözlükler üzerinde bu tür incelemeler yapmanın önemi vurgulanmıştır. Araştırmanın birinci bölümünde Sünnetin ortaya koyduğu 20 (yirmi) adet geçişsiz fill, ikinci bölümünde ise 20 (adet) geçişli fiil zikredilmiştir. Sonuç kısmında ise, çalışmada ulaşılan en önemli neticeler yer almaktadır. Bunlar; “Hamiye'l vatîsu (Harp kızıştı.)” şeklindeki söz öbeğinin Nebî’den (s.a.v) önceki dönemlerde biliniyor olması ve bu sözün O’nun (s.a.v) orijinal ifadelerinden biri olmaması görüşüdür. Sünnetin etkisi, teyemmüm ve benzeri İslami ibadetlerde açıkça görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Nebevî Sünnetin etkisi, Geçişsiz fiiller, Geçişli fiiller, Mu’cemu’d-Davha’t-Târihî.

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

-

Teşekkür

Şimdiden size teşekkür ederim.

In Light of the Historical Doha Lexicon: The Prophetic Sunnah and Its Influence on Linguistic Enrichment An Examination of Verbs as an Example

Öz

This research revolves around the impact of the Prophetic Sunnah on both transitive and intransitive Arabic verbs, considering their structure and meaning, within the framework of the "Historical Doha Lexicon." Employing a descriptive/qualitative methodology, and the introduction discusses the significance of conducting such examinations on historical lexicons to achieve reliable results. This research is divided into two main sections. The first section discusses 20 intransitive verbs. The second section focuses on 20 transitive verbs. Among the noteworthy outcomes is the clarification that the phrase "Hamiye'l vatıysu (The war intensified)" was not unknown before the era of the Prophet Muhammad (sallAllahu aleyhi ve sellem) and is not an original expression of His (sallAllahu aleyhi ve sellem). But it was used before him. And The influence of the Sunnah appears clearly in actions related to Islam, such as (tayammum) and the like.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language, The Impact of the Prophetic Sunnah, Intransitive verbs, Transitive verbs, Historical Doha Lexicon.

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Adil Fureycat. Şuarau’l-cahiliyyini’l-evâil. Beyrut: Dâru-l Mısriyye, 2. Basım, 2008.
• Ahmet Muhammed Ubeyd. Şua‘rau ‘Ummân fi’l-cahiliyyeti ve’l-İslam. thk. Ahmed Ubeyd. Ebu Zaby: el-Mecme‘u’s-Sekâfî, 2000/1420.
• Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnavût vd. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1.Basım, 1995/1416, 2001/1421.
• Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-Buhârî. el-Câmiu’s-Sahih. thk. Muhibiddin el-Hatib. Kâhire: Dâru-s Selefiyye ve Mektebetihâ, 1.Basım, 1400.
• Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrut: Dâru İhyâit-Turâsil-ʿArabî, ts.
• Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî en-Nesâî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Hasan Abdumun‘im Şelebi. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 2001.
• Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm el-Ferâhîdî (el-Fürhûdî). Kitâbü’lʿAyn. thk. Mehdi el-Mahzûmî - İbrahim es-Sâmerrâî. Kâhire: Dâru ve mektebetu’l-Hilal, ts.
• Ebû Alî (Ebû Ca‘fer) Di‘bil b. Alî b. Rezîn el-Huzâî. Kitâbü Vesâya’l-mülûk ve ebnâi’lmülûk min veledi Kahtân b. Hûd. thk. Nizâr Abâzâ. Dimaşk: Dâru-l Beşair/Beyrut: D’aru’s-Sâdır, 1. Basım, 1997/1417.
• Ebû Alî İsmâîl b. el-Kâsım b. Ayzûn el-Kâlî. el-Emâlî. thk. Muhammed Cevâd el-Asma‘î. Kahire: el-Heyetu’l-Mısriyye’l-‘Amme li’l-Kitab, 1975-1976.
• Ebû Bekr Abdullah b. Ebî Dâvûd Süleymân b. Eş‘as es-Sicistânî. Sünenu Ebi Dâvûd. thk. Muhammed Nâsiruddin el-Elbânî. Riyad: Mektebetu’l-Me‘ârif, 2. Basım, 1424.
• Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Alî el-Beyhakî. es-Sünenü’l-kebîr. Kahire: Merkezu Hecer lil’dirasati’l-Arabiyye vel’İslâmîyye 1.Basım, 1432/2011.
• Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Alî el-Beyhakî. Şu‘abü’l-Îmân. thk. Abdulali Abdulhamîd Hamid. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd Nâşirun, 1.Basım, 1423/2003.
• Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed b. Ezher el-Ezherî el-Herevî. Tehzîbü’l-luga. thk. Muhammed ‘İvad Mur‘ib. Beyrut: Dâru-l İhyâit-Turâsil-Arabi, 1. Basım, 2001.
• Ebû Mes‘ûd el-Muâfâ b. İmrân b. Muhammed el-Ezdî el-Fehmî el-Mevsılî. Kitâbu’zZühd. thk. Âmir Hasan Sabri. Beyrut: Dâru-l Beşâiril-İslamiyye, 1.Basım,1999 /1420.
• Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazl ed-Dârimî. el-Müsned. thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârâni. Riyad: Dâru-l Muğni, 1. Basım, 1421/ 2000.
• Ebû Muhammed Abdullâh b. Kuteybe ed-Dîneverî. Ğarîbü’l-hadîs. thk. Abdullah Cuburi. Bağdat: Dâru İhyâit-Turâsil-İslâmî, 1. Basım, 1397/1977.
• Ebû Muhammed Abdullâh b. Kuteybe ed-Dîneverî. Tefsîru ğarîbi’l-Kurʾân. thk. Seyyid Ahmed Sakr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1398/1978.
• Ebû Ya‘lâ Ahmed b. Alî b. el-Müsennâ et-Temîmî el-Mevsılî. Müsnedu Ebî Ya’la. thk. İrşâdulhakk el-Eserî. Cidde: Dâru-l Kıble, 1.Basım, 1988/1408.
• Ebü’l-Hüseyin Ahmed b. Fâris. Mekâyîsi’l-luğa. thk. Abdüsselâm Hârûn. Beyrut: Dâru’lFikr, 1399/1979.
• Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Fuâd Abdulbâkî. Kahire: İhyâil-Kütübil-ʿArabiyye, Dâru’l-Hadis, 1. Basım,1991/ 1421.
• Er-Râfi‘î Mustafâ Sâdık. İ‘câzu’l-Kur’ân ve’l-belâğatu’n-Nebeviyye. Beyrût: Dâru’lKitâbi’l-‘Arabî, 1425/2005.
• Dîvânu es-Semevel b. ‘Arîd. thk. Kerem el-Bustâni. Beyrut: Dâru Sadr, ty. İmruülkays. Dîvânü İmruülkays. thk. Muhammed Ebû-l Fadl İbrahim. Kahire: Dâru'l-Mearif, 5. Basım, 1990.
• İyadî. Dîvânü Ebî Dâvûd el-İyadî. thk. Enver Mahmud es-Sâlihî. Dımaşk: Dâru-l‘Usama’, 1. Basım, 2010/1431.
• Mecmû’ah mine’l-Mu’ellifîn. Mu’cemu’d-Davha’t-Târihî. Erişim 11 Şubat 2024. https://www.dohadictionary.org/
• Mufaddal ed-Dab’bî. el-Mufaddaliyyât. thk. Ahmed Muhammed Şâkir - Abdusselam Hârun. Kâhire: Dâru-ll Meârif, 1.Basım, ts.
• Müsakkib el-Abdi. Dîvânu şi‘ri’l-müsakkib el-Abdi. thk. Hasan Kâmil es-Sayrafi. Kahire: Ma‘hedu Mahtutatu’l-‘Arabiyye, 1971/1391.
• Selâme Abdullah es-Süveydî. Şi‘ru kabileti Zünyân fi’l-cahiliyye. Davha: Matbu‘utu Cami‘ati Katar, 1987/1408.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-Muzhir fî ‘ulûmi’l-luğa ve envâ‘ihâ. thk. Fuâd Ali Mansûr. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1418/1998.
• Teabbate Şerran. Dîvânü Teabbate Şerran, ed. Abdurrahman el-Mustavâi, Beyrut: Marife yay,1.Basım, 1424/2003.
• Vefâ Fehmî es-Sindîyunî. Şi‘ru Tayyiin ve Ahbâruhâ fi’l-cahiliyyeti ve’l-İslam. Riyad: Dâru’l-‘Ulûm, 1403.