Ziraî Ürünler ve Meyvelerin Zekâtına: Dâir Fıkıh Usulü Tartışmaları, Konuyla Alakalı Güncel Veriler, ve Âlimlerin Bu Konudaki Görüşleri

Yıl 2024, Sayı: 19, 491 - 514, 30.12.2024

Amer Aldershewı

https://doi.org/10.47502/mizan.1416789

Öz

Fakihler ziraî ürünler ve meyvelerin zekâtına dair farklı görüşler beyan etmişlerdir. Mesela Ebû Hanîfe yerden çıkan her şeyin zekâtının verilmesi gerektiği görüşünü tercih etmiştir. Cumhur ise yerden çıkan her şeye zekâtın vacip olmadığını, ancak zekâtın bazı illetlere bağlı olarak belli sınıflar için gerekli olduğu görüşünü savunmuştur. Bunlar meyvenin bir yıl kalması veya depolanabilen bir gıda olması ve belli sınıflardan olması gibi illetlerdir. Fukaha arasındaki ihtilâf ise zekâtın verilmesini gerektiren delillerin âm olması ile kıyasın arasındaki çelişki nedeniyle veya bir mezhepte uyulan prensipler nedeniyle gerçekleşmiştir. Bununla birlikte her görüşü destekleyen delilleri de bulunmaktadır. Araştırma konumuzu mukâyeseli analitik bir metotla inceledik. Şöyle ki konuyla ilgili çalışmamızda temel ihtilaflar, fakihlerin görüş ve delilleri bu görüşlerin tartışılması ve görüşler arasında tercihe gidilmesi gibi hususlara değinilmiştir. Çalışmanın nihayetinde birçok önemli sonuç elde edilmiştir. Bu sonuçlardan en önemlisi ise ziraat maksadıyla ekilen ve yerden çıkan her üründen zekâtın verilmesi gerektiği görüşüdür. Çünkü bu görüşü destekleyen deliller daha güçlüdür ve bu görüş gelişen çağa da uyum sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, İhtilaf, Zekât, Zirâî ürün, Gıda.

Etik Beyan

16

Teşekkür

Teşekkür ederim

The Zakatable items of crops and fruits: the variance from Usul al-Fiqh perspective, the contemporary facts, and the opinions of jurists

Öz

Muslim jurists dealt with the categories of crops and fruits subject to Zakāt. Abu Hanifa held that Zakāt is to be levied on everything produced from the land, whose cultivation is intended to grow the land. The majority of jurists, on the other hand, held that Zakāt is not obligatory on everything produced from the land. Rather, they restricted the obligation of Zakāt to certain categories. They explained this with a group of reasons, including that it has fruit lasting for a year, or that it is storable food, or on specific limited categories. The reason behind the jurists’s disagreement is due to the contradiction regarding the meaning of the evidence that requires paying Zakāt, in addiotion to the meaning of analogy (Qiyās). Also, the reason for the disagreement comes from the principles followed by each school of thought. Each group relied upon a set of evidence that strengthened their opinion. This research adopts the inductive, analytical, and comparative approach by mentioning the reason the occure disagreement from Usul al-fiqh perspective, the opinion of the jurists, their evidence on the issue and its discusstion, and giving preference. The research comes up with a set of results. The most important one is that the researcher is more likely to say that Zakāt is obligatory in everything produced from the land whose cultivation is intended to grow the land. The researcher prefers this opinion due to the strength of the evidence of this group. Also, this opinion keeps pace with the tremendous developments of the era.

Anahtar Kelimeler

Fıqh, Variance, Zakāt, Zakatable items, Storable Food.

الأصناف المُخرجة في زكاة الزروع والثمار: الاختلاف الأصولي، ومعطيات العصر، وأقوال الفقهاء فيها

Öz

تحدث الفقهاء عن الأصناف المُخرجة في زكاة الزوع والثمار، فذهب أبو حنيفة إلى أن الزكاة واجبة في كل خارج من الأرض مما قُصِد بزراعته نماء الأرض، وذهب الجمهور إلى أن الزكاة لا تجب في كل خارج من الأرض بل قصروا إيجاب الزكاة على أصناف معينة عللوا ذلك بمجموعة من العلل: منها بما له ثمرة باقية سنة أو بكونها قوتاً مُدخراً أو على أصناف محصورة محددة، ويعود سبب الخلاف إلى التعارض بين عموم اللفظ في الأدلة الموجبة لإخراج الزكاة وبين القياس، وكما يعود سبب الخلاف أيضا إلى الأصول المُتَّبعة في كل مذهب، وقد استند كل قول على مجموعة من الأدلة تقوي مذهبه، وقد اتبعت في بحثي هذا المنهج الاستقرائي التحليلي المقارن وذلك بذكر سبب الاختلاف الأصولي وأقوال الفقهاء وأدلتهم في المسألة ومناقشتها والترجيح، وقد انتهى البحث بمجموعة من النتائج أهمها: ترجَّح للباحث القول بوجوب الزكاة في كل الخارج من الأرض مما يُقصد بزراعته نماء الأرض، لقوة أدلة هذا القول ومواكبته لتطورات العصر الهائلة.

Anahtar Kelimeler

الفقه, الاختلاف, الزكاة, الأصناف الزراعية, القوت

Kaynakça

• Aynî, Maḥmûd b. Aḥmed. Umdetü’l-Kārî fî Şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. Beyrût: Dâru ihya' etTurâs̱el-Arabî. Behûtî, Manṣûr b. Yûnus. Şerhu Münteha'l-İrâdât Deḳâiḳu Ulin Nüha li Şerhi’l-Müntehâ fi’l-Fıḳhi’l-Ḥanbelî. Beyrût: Alemü'l-Kütüb, 1996.
• Behûtî. Manṣûr b. Yûnus. er-Ravzü'l-Mürbi Şerḥu Zâdil Müstakni. Beyrût: Dâru’l-Kitab elArabî, 2. Baskı, 1406/1986.
• Beyhaḳî, Aḥmed b. Ḥüseyin. es-Sünenü'l-Kübrâ. Thk. Muḥammed Abdulḳadîr Ata. Beyrût: Dâru’l-Kutub el-İlmiyye, .3 Baskı, 1424 /2003.
• Buḫârî, Muḥammed b. İsmail. Ṣaḥiḥ-i Buḫârî. Thk. Muḥammed Zehir b. Naṣır. Dâru Tavki’n-Necât, 1. Baskı, 1422.
• Ebû Davûd, Süleyman b. el-Eş'as es-Sicistanî. es-Sünen. Thk. Muḥammed Muḥyuddîn Abdulhamîd. Beyrût: el-Mektebe el-Asriyye. Enṣârî, Zekeriyyâ b. Muḥammed b. Aḥmed. el-Ġurerü’l-behiyye fî şerḥi’l-Behceti’lVerdiyye. Ṣanaa :el-Matbaa el-Yemeniye 1995.
• Ḫatîb eş-Şirbînî, Muḥammed b. Aḥmed. Muġni'l-muḥtâc ilâ maʿrifeti meʿânî elfâẓi'lMinhâc. Dâru’l-Kutub el-İlmiyye, 1. Baskı, 1415/1994.
• Ḥattâb, Muḥammed b. Muḥammed b. Abdurraḥman. Mevâhibü'l-celîl li-şerḥi Muḫtaṣarı Ḫalîl. Dâru’l-Fikir, 2. Baskı, 1398.
• Heysemî, Nureddin. Mecmau'z - Zevaid ve Menbau'l fevaid. Th. Ḥusamüddin. El-Kahire: Maktebet el-Makdisî , 1414/1994.
• Heytemî, İbn Ḥacer, Aḥmed b. Alî. Fetḥu'l-bari Şerh Ṣaḥiḥ El-buḫari. Beyrût: Dâru’lMa’rife. Heytemî, İbn Ḥacer, Aḥmed b. Muḥammad. el-Fetava``l-Fıkhiyye l-Kübrâ. Dâru’l-Fikir. Heytemî, İbn Ḥacer, Aḥmed bin Ali. Tehzibu't-Tehzîb. Thk. Ḫalil Mamoon- Ali b. Suûd. Dâru’l-Fikir. 1. Baskı , 1417/1996.
• Haraşî, Muḥammad b. Abdullah. Ḥaşiyetül-Hüreşî ala müḫtaṣar -ı Ḫalil. Beyrüt: Dâru’lfikir. İbn Âbidîn, Muḥammed Emin. Ḥaşiyetu Reddi’l-Muḫtar. Dâru’l-Fikir, 1. Baskı, 1411/2000.
• İbni'l-Es̱îr, Abdullāh b. el-Mübârek. En-Nihaye fi ġaribi'l-hadis̱ve'l-eser. 5 cilt. Thk. Dahır ahmed El-aui. ElMaktaba El-islami, Baskı, T.T.
• İbn Arafe ed-Desûḳī, Muḥammed. Ḥâşîyetu'd- Desukî ‛ale'ş-Şerḥi'l-Kebîr. Dâru’l-Fikir. İbn Ebu Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muḥammed. el-Muṣannef fi’l-eḥadis̱ve’l-as̱ar. Thk. Kemal el-Hût. Riyad: Mektebetür-Rüşd, 1. Baskı, 1409.
• İbn Ḥacer el-Heytemî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Aḥmed b. Muḥammed. Tuḥfetü’l-muḥtâc bi-şerḥi’l-Minhâc. el-Mektebe et-Ticâriyye el-Kübrâ fî Mısır, 1357-1983.
• İbn Ḥazm, Alî b. Aḥmed b. Saîd. el-Muḥalla bil-as̱ar. Thk. Lecnetu ihya' et-Turâs̱el-Arabî. Beyrût: Dâru’l-Afâk al-Cedîde.
• İbn Ḳudāme, Abdullah b. Aḥmed. el-Muğnî. Thk. Abdullah b. El-Ḥasan et-Turkî. Dâru Alemi’l-Kutūb, 5. Baskı, 1436/2005.
• İbn Manzûr, Muḥammed b . Mükerrem bin Ali. Lisânül Arab. Beyrût: Dâru’s-Sadir ,1. Baskı.
• İbn Müfliḥ, İbrahim b. Muḥammed. Kitâbü’l-Fürû. Müessesetü'r-Risâle. Thk. Abdullah etTürkî ,1418.
• İbn Rüşd, Aḥmed b. Muḥammed. Bidâyetü'l-Müctehid ve Nihâyetü'l Muḳtesid. Beyrût Dâru’l-Fikir.
• İbn Teymiyye, Aḥmed b. Abdülhalîm. el-Ḥisbe fi ‘l-İslam. Dâru’l-Kutub el-İlmiyye.
• İbnü'l-Arabî, Muḥammad b. Abdullah. Aḥkâmü'l-ḳurʾan. Thk. Muhammad Abdulkadir Att.
• İlîş, Muḥammed b Aḥmed. Mineḥü'l-celîl ala Muḫtaṣarı Ḫalil. Beyrût. Dâru’l-Fikir. 1409 /1989.
• Ḳarafî. Aḥmed b. İdris. ez-Zaḫira. Thk. Muḥammad Hacî. Dâru’l -Garb. 1994.
• Mazerî, Muḥammed b. Alî b. Ömer. Şerḥu't-Telḳīn. Thk. Muḥammad el-Mühtar. Dâru’lĞarb el -İslâmî. 1. Baskı, 2008.
• Merdâvî, Ali b. Süleyman. el-İnṣâf fî maʿrifeti’r-râciḥ mine’l-ḫilâf ʿalâ meẕhebi’l-İmâmi’lmübeccel Aḥmed b. Ḥanbel. Thk. Muḥammad Elfiki. Beyrût: Dâru ihya' et-Turâs̱ el-Arabî.
• Merġīnânî, Ali b. Ebi Bekr Abdulcelîl el-Ferġânî. el-Hidâye şerḥu Bidâyeti'l-mübtedî. Thk. Muḥammed Fuâd Abdülbaḳî. Beyrût: Dâru ihya' et-Turâs̱el-Arabî.
• Mevvâḳ, Muḥammed b. Yûsuf. et-Tâc ve'l-iklîl ʿala Muḫtaṣari’l-Halîl. Dâru’l-Kutub elİlmiyye, 1. Baskı, 1416-1994.
• Müslim, Müslim b. Ḥaccâc. Ṣaḥiḥ Müslim. Thk. Muḥammad Fuʼād ʻAbd al-Bāḳī. Beyrût: Dâru ihya' et-Turâs̱ el-Arabî.
• Nevevî, Yaḥyâ b. Şeref. el-Mecmû' Şerḥu'l-Mühezzeb. Dâru’l-Fikir.
• Nevevî, Yaḥyâ b. Şeref. en-Nevevî fî Şerḥi Ṣaḥîḥi Müslim. Beyrût: Dâru ihya' et-Turâs̱elArabî, 2. Baskı, 1392.
• San'anî, Abdürrezzâḳ. el-Muṣannef. Thk. Ḥabibürraḥman. Beyrût : el-Maktab el-İslâmî, 2. Baskı, 1403.
• San'anî, Muḥammed b . İsmail. Sübülü's-selâm. Dâru’l-Kitab el-Arabî, 1. Baskı, 1418.
• Seraḫsî, Muḥammad b. Aḥmed. el-Mebsut. Beyrût: Dâru’ l-Ma’rife 1414-1993.
• Taberânî, Süleymân b. Aḥmed b. Eyyûb. el-Muʿcemü’l-evsaṭ. Thk. Tarık b. Muḥammad. Ḳahire: Dâru’l -Ḥarameyn.
• Umeyre, Aḥmed el-Berlisî. Ḥâşiyetü'l- Umeyre ʿalâ Şerḥi'l-Maḥallî ʿale'l-Minhâc. Dâru’lFikir , 1. Baskı.
• Zeylaî, Abdullah b. Yusuf. Naṣbü’r-râye li-tahrici eḥadis̱i’l-Hidâye. Thk. Muḥammed Yûsuf. Mıṣır. Dâru’l-Ḥadis̱. 1357.
• Zeylaî, Abdullah b. Yusuf. Tebyînü'l-Ḥaḳâiḳ. el-Matbaatu’l-Emîriye, 1. Baskı, 1313.