The Practice of Kunut in Fajr Prayer According to the Hadiths: Intertextual Comparison

Yıl 2024, Sayı: 19, 427 - 446, 30.12.2024

Furkan Çakır

https://doi.org/10.47502/mizan.1434864

Öz

In our scholarly tradition, the hadiths about qunut, which seemingly contradict each other on the surface, have caused a number of controversies. At the center of these debates is the issue of qunut in the Fajr prayer. Our research aims to reach a conclusion by gathering the relevant narrations found in the main hadith sources around the same topic and identifying their interrelated networks. First, this study points out the research on the issue of kunut in Fajr prayer. The kunut performed in our narrative culture, such as the kunut of wīr, the kunut performed in extraordinary periods, and the kunut performed at the time of Fajr prayer, have been brought together under the types of kunut. The narrations related to the recitation of the kunut prayer in the Fajr prayer, which constitutes the basis of the research, have been specifically analyzed. The findings obtained by considering the nature of the kunut, its quality, its duration, the allegations of its abrogation and the practices of the Companions have been evaluated. The news on the subject were not listed one after the other with a descriptive method, but were analyzed and criticized in an effort to clarify the issue. Although short evaluations are included in the subheadings of our study, no preference has been made in order not to tire the reader and reflect a prejudiced view. Preferences and opinions on the subject are expressed in the conclusion.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Prayer, Morning, Kunut, Musibah.

Hadislere Göre Sabah Namazında Kunut Uygulaması: Metinler Arası Karşılaştırma

Öz

İlim geleneğimizde kunut hakkında vârid olan ve zahiren birbiriyle çelişiyormuş gibi görünen hadisler, birtakım tartışmalara sebep olmuştur. Bunların odak noktasında “sabah namazında kunut meselesi” yer almaktadır. Araştırmamız, temel hadis kaynaklarında tespit edilen ilgili rivayetleri aynı konu etrafında toplayarak ve birbiriyle ilişki ağlarını tespit ederek bir sonuca ulaşmayı hedeflemektedir. Evvela bu çalışmada sabah namazında kunut meselesiyle ilgili yapılan araştırmalara işaret edilmiştir. Rivayet kültürümüzde yer alan vitir, olağanüstü dönemlerde ve sabah namazı vaktinde yapılan kunutlar, kunut çeşitleri altında bir araya getirilmiştir. Araştırmanın esasını oluşturan sabah namazında kunut duası okuma meselesiyle ilgili rivayetler hususen incelenmiştir. Kunutun mahiyeti, keyfiyeti, süresi, hükmünün kaldırıldığı iddiaları ve sahâbe uygulamaları dikkate alınarak elde edilen bulgular değerlendirmeye alınmıştır. Konu hakkındaki haberler tasviri bir yöntemle alt alta sıralanmamış, tahlil ve tenkit edilerek meselenin vuzuha kavuşmasına gayret edilmiştir. Çalışmamızın alt başlıklarında yer yer kısa değerlendirmelere yer verilse de okuyucuyu yormamak ve ön yargılı bir bakışı yansıtmamak adına herhangi bir tercih yapılmamıştır. Konuya dair tercih ve kanaatler sonuç kısmında ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Namaz, Sabah, Kunut, Musibet

Kaynakça

• Abdürrezzâk es-San’ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘. el-Musannef. thk. Habîburrahman el-ʾAʿẓamî. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmiyye, 1982.
• Aḥmed b. Ḥanbel, Ebû ʿAbdullâh Aḥmed b. Muḥammed b. Ḥanbel eş-Şeybânî. Müsnedü’l-İmâm Aḥmed b. Ḥanbel. thk. Şuʿayb el-ʾArnaʾûṭ, ʿÂdil Murşid v.dğr. 50 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risâle, 1421/2001.
• Ali el-Kārî, Ebû’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed. Mirkātü’l-mefâtîh. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1994.
• Bedruddîn el-ʿAynî, Ebû Muḥammed Maḥmûd b. Aḥmed. Nuḫabu’l-efkâr fî tenḳîḥi mebânî’l-aḫbâr fî şerḥi meʿânî’l-âs̱âr. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm. 19 Cilt. b.y.: y.y., 1429/2008.
• Beyhaḳî, Ebû Bekr Aḥmed b. el-Ḥüseyin b. ʿAlî el-Ḫüsrevcirdî el-. es-Sunenu’l-kubrâ. thk. ʿAbdullâh et-Turkî. 22 Cilt. b.y.: Merkezu Hicr, 1432/2011.
• Beyhaḳî, Ebû Bekr Aḥmed b. el-Ḥüseyin b. ʿAlî el-Ḫüsrevcirdî el-. es-Sunenu’ṣ-ṣaġîr. thk. ʿAbdulmuʿṭî Emîn Kalʿacî. 4 Cilt. Karaçi: y.y., 1410/1989.
• Bezzâr, Ebû Bekr Aḥmed b. ʿAmr el-ʿİtkî el-. el-Baḥru’z-zeḫḫâr. thk. Maḥfûẓurraḥmân Zeynullâh vd. 18 Cilt. Medine: Mektebetu’l-ʿUlûm ve’l-Ḥikem, 1988/2009.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥu’lmüsned min ḥadîs̱i Resûlillâh ṣallallāhü ʿaleyhi ve sellem ve sünenihî ve eyyâmih. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı, 2. Basım, 1992.
• Çiftçi, Muhammed Hüsnü. “Hanefı̂Mezhebı ̇Kaynaklarında Vıṫıṙ Namazının Hükmünün Hadıṡ Rıv̇ ayetlerı ̇ Bağlamında Tahlıl̇ı ̇ (Buhârı̂ Örneğı)̇”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 24 (2014), 409-430.
• Dâreḳuṭnî, Ebû’l-Ḥasen ʿAlî b. Ömer b. Ahmed ed-. Sunenu’d-Dâreḳuṭnî. 5 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1424/2004.
• Dârimî, Ebû Muḥammed ʿAbdullâh b. ʿAbdurrahman et-Temîmî ed-. el-Müsned. thk. Merzûḳ b. Hiyâs ez-Zehrânî. 2 Cilt. Kahire: Dâru’t-Ta’ṣîl, 1436/2015.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı, 2. Basım, 1992.
• Ebû Yaʿlâ, Ebû Yaʿlâ Aḥmed b. ʿAlî el-Mevṣılî. Müsned. thk. Ḥuseyn Selîm Esed. 13 Cilt. Dımaşk: y.y., 1404/1984.
• Ebû Yûsuf, Ebû Yûsuf Yaʿḳûb b. İbrâhim el-Enṣârî. el-Âs̱âr. thk. Ebu’l-Vefâ el-Efgānî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1355.
• Kur’an-ı Kerîm ve Yüce Meâli. çev. Hamdi Yazır Elmalılı. İstanbul: Merve, ts.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-. elMüstedrek ʿale’ṣ-Ṣaḥîḥayn. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, ts.
• Ḫaṭṭâbî, Ebû Suleymân Ḥamd b. Muḥammed b. İbrâhîm b. el-Ḫaṭṭâb el-Bustî el-. Meʿâlimu’s-sünen. Halep: el-Maṭbaʿatu’l-ʿİlmiyye, 1351/1932.
• Ḫâzin, Ebû’l-Ḥasen ʿAlî b. Muḥammed el-. Lubâbu’t-teʾvîl fî meʿânî’t-tenzîl. thk. Muḥammed ʿAlî Şâhîn. 4 Cilt. b.y.: y.y., ts.
• Heys̱emî, Ebu’l-Ḥasan Nûruddîn ʿAlî b. Ebî Bekr b. Suleymân el-. Mecmaʿu’z-zevâîd ve menbaʿu’l-fevâid. thk. Ḥusâmeddîn el-Ḳudsî. 2 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Ḳudsî, 1414/1994.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed. el-Muṣannef fi’l-eḥâdîs̱ ve’l-âs̱âr. thk. Kemâl Yusuf el-Hût. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, ts.
• İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Ebû’l-Fażl Şihâbüddîn Aḥmed b. ʿAlî b. Muḥammed el-ʿAsḳalânî. el-Meṭâlibu’l-ʿâliyye bi zevâʾidi’l-mesânidi’s̱-s̱emâniyye. 19 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru’l-ʿÂṣıme, 1419/1998.
• İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Ebû’l-Fażl Şihâbüddîn Aḥmed b. ʿAlî b. Muḥammed el-ʿAsḳalânî. İtḥâfu’l-mehere bi’l-kavâidi’l-mubtekire min eṭrâfi’l-ʿaşere. thk. Merkezu Ḫidmeti’s-Sunne ve’s-Sîra. 19 Cilt. b.y.: Mecmaʿu’l-Melik Fehd, 1415/1994.
• İbn Ḥibbân, Ebû Ḥâtim Muḥammed. el-Müsnedü’ṣ-Saḥîḥ ʿale’t-Teḳāsîm ve’l-Envâ. nşr. Şuʿayb el-ʾArnaʾûṭ. thk. Mehmet Ali Sönmez - Halis Aydemir. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2012.
• İbn Ḫuzeyme, Ebû Bekr Muḥammed b. İsḥâḳ b. Ḫuzeyme en-Nîsâbûrî. Ṣaḥîḥ. thk. Muḥammed Muṣṭafâ el-ʾAʿẓamî. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, ts.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı, 2. Basım, 1992.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fazl Cemâl ed-Dîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed elEnsârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-‘Arab. 14 Cilt. Beyrut: Dâru Sadır, ts.
• İbn Saʿd, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed. eṭ-Ṭabaḳâtu’l-Kubrâ. thk. Muḥammed ʿAbdulḳâdir ʿAṭâ. 8 Cilt. Beyrut: y.y., 1410/1990.
• İbn ʿAbdülber en-Nemerî, Ebû Ömer Cemâl ed-Dîn Yûsuf b. ʿAbdillâh b. Muḥammed. el-İstiẕkâr. thk. Sâlim Muḥammed ʿAṭâ, Muḥammed ʿAlî Muʿavvıḍ. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1421/2000.
• İbnü’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Cemâl ed-Dîn ʿAbdurraḥmân b. ʿAlî b. Muḥammed el-Bağdâdî. Zâdu’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. thk. ʿAbdurrezzâḳ el-Mehdî. 4 Cilt. Beyrut: y.y., 1422/2001.
• Mahmutoğlu, Yakup - Atlan, Mustafa. “Dört Mezhebe Göre Namazlarda Kunût Duası Okumanın Keyfiyeti ve Hükmü”. Darulfunun İlahiyat (İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi) 29/2 (2018), 379-407.
• Muttaḳî el-Hindî, ʿAlâʾu’d-Dîn ʿAlî b. Ḥisâmi’d-Dîn b. Ḳâḍî Ḫân el-Ḳâdirî eş-Şâẕelî el-Hindî el-Burhânfûrî el-. Kenzu’l-ʿummâl. thk. Bekrî Ḥayyânî. b.y.: y.y., 1401/1981.
• Müslim, Ebû’l-Hüseyn b. el-Haccâc b. el-Câmiʿu’ṣ-Saḥîḥ. thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı, 1992.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî en-. es-Sünen. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı, 2. Basım, 1992.
• Önkal, Ahmet. “Bi’rimaûne”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/195-196. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Reşîd Rıza. Tefsîrü’l-menâr. Kahire, 1947.
• Serrâc es̱-S̱eḳafî, Ebû’l-ʿAbbâs Muḥammed b. İsḥâḳ b. İbrâhîm en-Nîsâbûrî es-. Musnedu’s-Serrâc. Faysalabad: ʾİdâretu’l-ʿUlûmi’l-ʾEs̱eriyye, 1423/2002.
• Sezer, Mustafa. “İslâm Tarihi’nde Bi’r-i Maûne Hâdisesi Üzerine Bir Araştırma”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (2015), 247-274.
• Şevkânî, Muḥammed b. ʿAlî b. Muḥammed el-Yemenî eş-. Fetḥu’l-Ḳadîr. Dımaşk: y.y., 1414.
• Şeybânî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. el-Ḥasen eş-. el-Âs̱âr. thk. Ebu’l-Vefâ el-Efgānî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2. Basım, 1413/1993.
• Ṭaberânî, Ebû’l-Ḳâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Aḥmed b. Eyyûb eṭ-. elMuʿcemu’l-kebîr. thk. Ḥamdî b. ʿAbdulmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye, ts.
• Ṭaberî, Ebû Caʿfer Muḥammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmilî eṭ-. Tehẕîbu’l-âs̱âr. thk. Maḥmûd Muḥammed Şâkir. 2 Cilt. Kahire: Maṭbaʿatu’l-Medenî, ts.
• Ṭaberî, Ebû Caʿfer Muḥammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmilî eṭ-. Tehẕîbü’l-âs̱âr ve tafṣîlü’s̱- s̱âbit ʿan Resûlillâhi ṣallallāhu ʿaleyhi ve sellem mine’l-aḫbâr. thk. Mahmûd Muhammed Şâkir. 2 Cilt. Matbaatü’l-Medenî, 1431.
• Ṭaḥâvî, Ebû Caʿfer Aḥmed b. Muḥammed el-Mıṣrî eṭ-. Şerḥu meʿâni’l-âs̱âr. thk. Muḥammed Zuhrî en-Neccâr, Muḥammed Seyyid Câdilḥaḳ. 5 Cilt. Beyrut: ʿÂlemü’l-Kütüb, 1414/1994.
• Ṭaḥâvî, Ebû Caʿfer Aḥmed b. Muḥammed el-Mıṣrî eṭ-. Şerḥu Muşkili’l-âs̱âr. thk. Şuʿayb el-ʾArnaʾûṭ. 16 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risâle, 1415/1994.
• Ṭayâlisî, Ebû Dâvûd Suleymân b. Dâvûd el-Baṣrî et-. el-Musned. thk. Muḥammed b. ʿAbdulmuḥsin et-Turkî. 4 Cilt. b.y.: Dâru Hicr, 1419/1999.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd) et-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı, 2. Basım, 1992.
• Vâḳıdî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. ʿOmer b. Vâḳıd el-Eslemî el-. el-Meğâzî. thk. Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ʿİlmî, 1409/1989.
• Yaşar, Mehmet Aziz. “Tâcüddîn Ahmed B. İbrâhîm ed-Dehhân el-Hanefî’nin ‘Risâletün Fi’l-Kunûti Fi’l- Fecr ve Gayrih Min Bâki’l-Evkât ‘İnde Hüdûsi’n-Nâzilât’ Adlı Risâlesinin Tahkîk ve Tahlili”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 13/70 (2020), 1191-1211.
• Yavuz, Adil. “Kur’an’da Eksiklik Olduğu İddıȧ ları Bağlamında Bazı Surelerle İlgili Rıv̇ ayetler Üzerine Bir Değerlendıṙme (Ahzab, Muavvizeteyn, Kunut ve Nurayn Rivayetleri)”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 1 (2006), 7-39.
• Zeyleʿî ،Cemâl ed-Dîn, Ebû Muḥammed Cemâl ed-Dîn ʿAbdullâh b. Yûsuf b. Muḥammed ez-. Naṣbu’r-râye li’eḥâdîs̱i’l-hidâyeti meʿa hâşiyetihî buğyeti’lelmeʿî fî taḫrîci’z-Zeyleʿî. thk. Muḥammed ʿAvvâme. 4 Cilt. Beyrut; Cidde: Muessesetu’r-Reyyân li’t-Ṭabâʿati ve’n-Neşri; Dâru’l-Ḳible li’s̱-S̱eḳâfeti’lİslâmiyyeti, 1418/1997.