Türkçe Hukuki Metinlerin Arapçaya Çevirisinde Karşılaşılan Zorluklara Genel Bir Bakış

Yıl 2024, Sayı: 19, 281 - 304, 30.12.2024

Nur Özbek , Abdullah Hacıbekiroğlu

https://doi.org/10.47502/mizan.1460116

Öz

Hukuki metinler oldukça hassas ve karmaşık bir yapıya sahiptir. Bu anlamda hukuki metinlerin özenle ve anlam bütünlüğü korunarak hedef dile aktarılması büyük önem taşır. Hukuki metinlerin çevirisi dilin yanı sıra kültürel ve hukuki alanlarda geniş bir bilgi birikimi ve uzmanlık gerektiren bir süreçtir. Türkçe ve Arapçanın farklı dil ailesine mensup olması çeviri sürecini zorlaştıran önemli bir etkendir. Her iki dilin sözcük ve cümle yapıları bakımından farklı olması çevirmenin kaynak dildeki ifadeleri etkili bir şekilde hedef dile aktarmasını güçleştirebilmektedir. Özellikle hukuki çevirilerde bu iki dil arasındaki yapısal farklılıkların yanı sıra hukuki metinlerin özgün terminolojisi, kültürel farklılıklar ve hukuk sistemlerinin farklılığı gibi faktörler çeviri sürecini zorlaştıran etmenler arasında yer almaktadır. Öte yandan Türkçe hukuk terimlerinin pek çoğunun Arapça asıllı olması Türkçeden Arapçaya çeviri sürecinde bazı kolaylıklar sağlasa da tercümanların dikkatli olması gereken birtakım zorlukları da beraberinde getirmektedir. Zira bu terimlerin bir kısmı Türkçeye geçerken zaman içinde belirli değişimlere uğrayarak farklı anlamlar kazanmıştır. Türkçe hukuki metinlerin Arapçaya çevirisinde bu özellikle dikkate alınması gereken bir noktadır. Bu çalışma Türkçe hukuki metinlerin Arapçaya çevirisi sürecinde çevirmenin karşılaşabileceği güçlüklere genel bir bakış sunarak bu alandaki bazı önemli noktalara ışık tutmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati, Türkçe-Arapça Çeviri, Hukuk Çevirisi, Çeviri Zorlukları

Legal texts have a highly sensitive and complex structure. In this sense, it is of great importance to translate legal texts to the target language carefully while maintaining coherence and meaning.The translation of legal texts is a process that requires not only proficiency in language but also a broad knowledge and expertise in cultural and legal fields. The fact that Turkish and Arabic belong to different language families is a significant factor that complicates the translation process. The differences in the word and sentence structures of both languages can make it challenging for translators to effectively convey the expressions in the source language to the target language. Especially in legal translations, factors such as structural differences between these two languages, the unique terminology of legal texts, cultural differences, and differences in legal systems lead to dense the complexity of the translation process. Furthermore, while many Turkish legal terms have Arabic origins, which may facilitate the translation process from Turkish to Arabic to some extent, it also brings along some difficulties that translators need to be cautious about. Some of these terms have undergone certain changes over time, acquiring different meanings when translated into Turkish. This aspect is particularly important to consider in the translation of Turkish legal texts into Arabic. This study aims to shed light on some important points in this area by providing a general overview of the challenges translators may encounter during the process of translating Turkish legal texts into Arabic.

Öz

Legal texts have a highly sensitive and complex structure. In this sense, it is of great importance to translate legal texts to the target language carefully while maintaining coherence and meaning.The translation of legal texts is a process that requires not only proficiency in language but also a broad knowledge and expertise in cultural and legal fields. The fact that Turkish and Arabic belong to different language families is a significant factor that complicates the translation process. The differences in the word and sentence structures of both languages can make it challenging for translators to effectively convey the expressions in the source language to the target language. Especially in legal translations, factors such as structural differences between these two languages, the unique terminology of legal texts, cultural differences, and differences in legal systems lead to dense the complexity of the translation process. Furthermore, while many Turkish legal terms have Arabic origins, which may facilitate the translation process from Turkish to Arabic to some extent, it also brings along some difficulties that translators need to be cautious about. Some of these terms have undergone certain changes over time, acquiring different meanings when translated into Turkish. This aspect is particularly important to consider in the translation of Turkish legal texts into Arabic. This study aims to shed light on some important points in this area by providing a general overview of the challenges translators may encounter during the process of translating Turkish legal texts into Arabic.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Turkish-Arabic Translation, Legal Translation, Translation Challenges

Kaynakça

• Akalın, Şükrü Haluk vd. Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları, 2011.
• Akreş, Hasan. “Sözlü Tercümenin Önemi ve Uluslararası Arenada Sebep Olduğu Krizler”. Mizanü’l-Hak: İslami İlimler Dergisi 10 (2020), 123-135.
• Aktaş, Osman. “Sözcük ve Tümce Yapıları Bakımından Türkçe ve Arapça Arasındaki Temel Farklılıklar”. Ankara International Congress on Scientific Research - III, Ankara: 2020, 189-200.
• Altay, Ayfer. “Hukuk Dilinde Belirsizlik Olgusu ve Çeviride Yarattığı Zorluklar”. Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırma ve Teori. ed. Hasan Babacan - Sevilay Özer. Livre de Lyon, 2021.
• Altay, Ayfer. “İngilizce ve Türkçe Hukuk Dillerinin Özellikleri: Karşılaştırmalı Bir Çalışma”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 19/2 (2002), 13-32.
• Arslan, Serhat. “Akademik Çeviri Eğitiminde Hukuk Çevirisi Çerçevesinde Temel Hukuk Eğitiminin ve Hukuk Metinlerinin İncelenmesinin Önemi”. Prof. Dr. İlyas Öztürk’e Armağan - Kültürlerarası Çalışmalar. ed. Filiz Şan - Elif Akkan. 451- 464. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Aydemir, İbrahim Ahmet. “Türk Hukuk Dili Üzerine Araştırmalar I”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten 58/2 (2010), 19-36.
• Aydın, Feriduddin. Tercüme Bilimine Giriş ve Tercüme Teknikleri. İstanbul: Maruf Yayınları, 2016.
• Aydın, Tahirhan. “Arapça ve Türkçede Sesler -Karşıtsal Çözümleme-”. EKEV Akademi Dergisi 14/44 (2010), 321-334.
• Bağdatlı, Selahattin. Hukuk Sözlüğü. İstanbul: Derin Yayınları, 2015.
• Çoraylı, Oya. Farklı Metin Türlerinin Çevirisinde Karşılaşılan Sorunlara Eleştirel Bir Bakış. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Darbelnet, Jean. “Réflexions sur le Discours Juridique”. Meta 24/1 (1979), 26-34. https://doi.org/10.7202/002480ar
• Deliktaşlı, Nesrin. “Hukuk Metinlerinde Kullanılan Kısaltmalar ve Çevirileri”. Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute 2017/50 (2017), 143- 152. https://doi.org/10.5505/pausbed.2017.24993
• Deliktaşlı, Nesrin. Türk-Fransız Hukuk Dili ve Hukuk Metinleri Çevirisi. Ankara: Akademisyen, 2020.
• Deliktaşlı, Nesrin. “Türk-Fransız Hukuk Dilinde Suç Anlamında Kullanılan Terimler ve Çevirilerinde Karşılaşılan Sorunlar”. International Journal of Language Academy 7/3 (2019), 104-124.
• Demiṙ, Murat. “Arapçadan Osmanlıcaya Geçen Sözcüklerin Anlamsal Açıdan İncelenmesi”. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum 7/19 (15 Nisan 2018), 125-138.
• Doğan, Candemiṙ. “Arapça Öğretiṁ iṅ de Yöntem Ori̇jiṅ li Problemler ve Çözüm Öneri̇leri”. ̇ Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi 6/21 (2006), 68-88.
• Erkan, Mustafa. “Türkçede Kısaltmalar ve Bu Alandaki Çalışmalar”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9/42 (2016), 161-169.
• Gémar, Jean-Claude. “La traduction juridique et son enseignement : aspects théoriques et pratiques”. Journal des traducteurs 24/1 (1979), 35-53.
• Gémar, Jean-Claude. “L’analyse comparée en traduction juridique, ses enjeux, sa nécessité”. International Journal for the Semiotics of Law - Revue internationale de Sémiotique juridique 31/4 (Aralık 2018), 957-975. https://doi.org/10.1007/s11196-018-9592-7
• Gimatdinova Çağaç, Fatıma. “Kültürlerlerarası İletişim Olarak Çeviri ve Kültür Edinci”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/59 (2018), 127-131.
• Göktürk, Akşit. Çeviri: Dillerin Dili. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1994.
• Gürkan, Nejdet. “Arapça ve Türkçede Sözdiż iṁ i/̇Cümle”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (2001), 51-76.
• Hacıbekiroğlu, Abdullah. “Arap Dilinin Yapısından Kaynaklanan Çeviri Zorlukları”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (Haziran 2020), 63-84. https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.637402
• Hargitt, Samantha. “What Could Be Gained in Translation: Legal Language and LawyerLinguists in a Globalized World”. Indiana Journal of Global Legal Studies 20/1 (01 Ocak 2013), 425-447.
• Husa, Jaakko. “Hukuk Dillerini Anlamak: Bir Karşılaştırmalı Hukukçunun Dilbilimsel Endişeleri”. çev. Mehmet Şeker. Küresel Bakış Hukuk Çeviri Dergisi 8/23 (Aralık 2017), 89-112.
• Işık, Cemal. “Arapça ile Türkçe Arasındaki Temel Farklılıklar”. Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 (2015), 119-146.
• Işık, Cemal. Keliṁ e ve Cümle Yapıları Bakımından Arapça ile Türkçenin Karşılaştırılması. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• İşler, Emrullah. Türkçede Anlam Kaymasına Uğrayan Arapça Kelime ve Kelime Grupları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, 1997.
• Jermol, Gruntar. “Übersetzen von Rechtstexten - einige didaktische Hinweise”. Lebende Sprachen 57/1 (2012), 53-73.
• Karaca, Hüseyin Akif. “Boşanma ve Ayrılığa Uygulanacak Hukuk Konusundaki Avrupa Konseyi Roma III Tüzüğü Kapsamında Hukuk Seçimi”. Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi 27/2 (2019), 241-262.
• Kavas Kılıç, Emine. Fransızcada Kullanılan Kısaltma Terimler ve Açılımları. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Kılıç, Ramazan. “Başlangıcından Bugüne Arap Dilinde Yaşanan Kırılmalar”. C. 2. Ankara, 2017.
• Kurmel, Deniz. “Hukuk Çevirisi Ekseninde Avrupa Birliği Terim Veritabanı: IATE”. Frankofoni 1/38 (2021), 49-61.
• Kurmel, Deniz. “Terimbilim Çalışmaları ve Hukuk Çevirisi”. İletişim ve Medya Bağlamında Çevirmen Başvuru Kitabı. Ankara: Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Yayınları, 2021.https://www.academia.edu/62339081/Terimbilim_%C3%87al%C4%B1 %C5%9Fmalar%C4%B1_ve_Hukuk_%C3%87evirisi
• Kuvati, Emine. “Tercümetü’l-Mustalahi’l-Kanuni fi Zılli Teaddüdiyyeti’l-Enzimeti’lKanuniyye”. Mecelletü’l-Vahat lil-Buhus Ve’d-Dirasat 10/1 (2017), 510-537.
• Matthews, Gladys González. L’équivalence en traduction juridique: Analyse des traductions au sein de l’Accord de libre-échange Nord-Américain. Québec: Laval Üniversitesi, Doktora Tezi, 2003.
• Mektebetü’l-İttisali’l-Hükûmi. “Meclisü’l-vüzera”. Erişim 04 Haziran 2024. https://www.gco.gov.qa/ar/ministries/minister-of-justice/
• Mutlu, Sıla. Hukuk Çevirilerinde Ortaya Çıkan Çeviri Sorunlarının Boşanma Davaları Örneğinde İncelenmesi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Öncü, Mehmet Tahir. “Türk Muhakeme İletişiminde Hukuk Dili ve Önemi”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 5/10 (2013), 76-89.
• Özer Erdoğan, Büşra. “Hukuk Çevirisinde Duygusal Zekânın Önemi ve Karar Mekanizmasına Etkisi”. Söylem Filoloji Dergisi Çeviribilim Özel Sayısı (25 Şubat 2023), 549-558. https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1186587
• Özsüllü, Merve - Araz, Mehmet Ali Kılay. “Modern Standart Arapça ve Ürdün Lehçelerinde Soru Edatlarının Karşılaştırmalı Bir Analizi”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 23/2 (2023), 497-532.
• Özyıldırım, Işıl (İnce). “Türk Yasa Dili”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 16/1 (1999), 89-114.
• Reiß, Katharina - Hans, J. Vermeer. Grundlegung einer Allgemeinen Translationstheorie. Tübingen: Niemeyer Verlag, 1984.
• Saad, Reda Hamed Kotb. “Zum Problem der Sprachlichen Variation beim Übersetzen Arabisch- Deutscher Rechtstexte”. Camiatü’l-Ezher 27 (2021), 2284-2312.
• Sandrini, Peter. Übersetzen von Rechtstexten. Fachkommunikation im Spannungsfeld zwischen Rechtsordnung und Sprache. Tübingen: Gunter Narr Verlag Yayınları, 1999.
• Sezer, Yılmaz. Arapça-Türkçe-İngilizce Hukuk Terimleri Sözlüğü. ed. Ömer Acar. İstanbul: Cantaş, 2017.
• Tok, Ziya. “Kısaltmaların Otomatik Çeviri Yoluyla Aktarımı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 13/69 (2020), 191-200.
• Tok, Ziya. “Kullanma Kılavuzlarının Teknik Çeviri ̇Açısından İncelenmesi”. ̇ Ulakbilge 5/12 (2017), 931-944.
• Tok, Ziya. “Uluslararası kısaltmaların Türkçeye çevirisi”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 14 (21 Mart 2019), 15-23. https://doi.org/10.29000/rumelide.540990
• Toptan, Duygu Özlem. Türk Alman Hukuk Sistemlerinde İşleyen Yargı Sürecinde Kullanılan Terminolojilerin Karşılaştırılması. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Türk Hukuk Kurumu. Türk Hukuk Lügati. Ankara: Başbakanlık Basımevi, 1991. Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı Hukuk Sözlüğü. Erişim 03 Haziran 2024. https://sozluk.adalet.gov.tr/
• Vizaretü’l-Adl ve’ş-Şuuni’l-İslamiyye ve’l-Evkaf. “el-Vüzerâ”. Erişim 2 Haziran 2024. https://www.moj.gov.bh/index.php/ar/about-the-ministry/managementprofile
• Vizaretü’l-Adl ve’ş-Şuuni’l-Kanuniyye. “et-Teşriât”. Erişim 2 Haziran 2024. https://www.mjla.gov.om/laws/1
• Yargı, Mehmet Ali. “Suudi Arabistan’da Mezhebe Bağlılık Resmî Uygulamalar Çerçevesinde Bir İnceleme”. Rahmet ve Çatışma Bağlamında İslam Mezhepleri Uluslararası Sempozyumu Bildirileri. ed. Halit Çalış vd. 1/121-145. Karaman: Karaman İslami İlimler Derneği Yayınları, 2016.
• Yavi̇, Fecri. “Tatar Türkçesindeki Arapça Kökenli Kelimelerde Anlam Değişmeleri”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 20/1 (2020), 97-133.
• Yılmaz, Sezer. Arapça-Türkçe-İngilizce Hukuk Terimleri Sözlüğü. ed. Ömer Acar. İstanbul: Cantaş, 2017.
• Yılmaz, Sezer. Arapça Modern Hukuk Terminolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Yılmaz, Sezer. “Askerî ve Hukuki Çevirilerde Çevirmenin Rolü”. Turkish Studies - Language 16/4 (2021), 2701-2710.
• Yiğiter, Şeyda Hanım. Arap Diliṅ de Mariḟe İsiṁ ler ve Mariḟelik̇-Nekreliğ̇ iṅ Anlam Üzeriṅdeki Etkiṡi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Yusuf, Muhammed Hasan. “el-İhtisarat”. saaid. Erişim 12 Kasım 2023. http://saaid.org/Doat/hasn/68.html