The Criticisms Directed at the Hanafis in al-Shafi’i’s Work Named Kitab Siyar al-Awza'i

Yıl 2024, Sayı: 19, 129 - 146, 30.12.2024

Muhammet Taha Topçu , Saffet Köse

https://doi.org/10.47502/mizan.1484750

Öz

Since the emergence of Islamic Law as a field of study, it has been the subject of various disputes. One of the earliest written examples, and among the most intriguing ones, is the refutation in the field of international law by al-Awza'i (d. 157/774) against Abu Hanifa (d. 150/767), known as Siyar al-Awza'i. This refutation, along with Abu Yusuf's (d. 182/798) response to it, has reached us today through al-Shafi'i's (d. 204/820) work titled Kitab Siyar al-Awza'i, which contains evaluations based on the views of both individuals. In his work, al-Shafi' agreed with Awza'i on some issues and with Abu Yusuf and his teacher on others. He also made rather detailed criticisms against Abu Yusuf and his teacher. Due to being the only surviving legal text of al-Awza'i, his work has served as a primary source in academic studies of his jurisprudential thought, yet Shafi'i's activity on this text has not received the attention it deserves. The aim of this study is to examine al-Shafi'i's criticisms directed towards Abu Yusuf and his teacher in the aforementioned work and to analyze the data obtained. The study demonstrates that Shafi'i's criticisms occur primarily in four categories: criticisms of narrations, critiques regarding the interpretation of the Sunnah, objections to analogical reasoning (qiyas), and allegations of contradictions.

Anahtar Kelimeler

Islamic International Law, Jurisprudential Criticism, Siyar, al-Awza, al-Shafi

Şâfiî’nin Kitâbü Siyeri’l-Evzâî Adlı Eserinde Hanefilere Yönelttiği Eleştiriler

Öz

İslam Hukuku bir ilim dalı olarak ortaya konduğu devirden beri çeşitli ihtilaflara sahne olmuştur. Bunların ilk yazılı örneklerinden ve en ilgi çekici olanlarından biri de devletler hukuku alanında Evzâî’nin (ö. 157/774) Ebu Hanife’ye (ö. 150/767) karşı kaleme aldığı Siyerü’l-Evzâî adlı reddiyedir. Bu reddiye ve daha sonra Ebu Yusuf’un (ö. 182/798) ona karşı yazdığı reddiyesi Şâfiî’nin (ö. 204/820) ikisinin görüşleri üzerine değerlendirmeler içeren Kitâbü Siyeri’l-Evzâî adlı eseriyle günümüze ulaşmıştır. Şâfiî eserinde bazı meselelerde Evzâî’ye bazılarında Ebu Yusuf ve hocasına katılmış ancak özellikle Ebu Yusuf ve hocasına karşı oldukça detaylı eleştirilerde bulunmuştur. Evzâî’den günümüze ulaşan tek fıkıh metni olması sebebiyle onun fıkhî düşüncesi üzerine yapılmış akademik çalışmalarda eser temel kaynak olmuş ancak Şâfiî’nin bu metin üzerindeki faaliyeti hak ettiği ilgiyi görmemiştir. Bu çalışmanın amacı söz konusu eserde Şâfiî’nin Ebu Yusuf ve hocasına yönelttiği eleştirilerin incelenerek elde edilen verilerin analizini ortaya koymaktır. Çalışma Şâfiî’nin eleştirilerinin altı temelde gerçekleştiğini göstermektedir. Bunlar rivayetlere yönelik eleştiriler, nassların yorumlanmasına dair eleştiriler, kıyas eleştirileri, aklî itirazlar ve çelişki iddialarıdır.

Anahtar Kelimeler

İslam Devletler Hukuku, Fıkhî Eleştiri, Siyer, Evzâî, Şâfiî

Kaynakça

• Abdurrezzâk, Ebû Bekr Abdurrezzâk b. Hemmâm es-Sanʿânî. el-Musannef. thk. Habîburrahmân el-ʾAzamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 1403.
• Askalânî, İbn Hacer. Tevâli’t-teʾsîs li-meʿâlî Muhammed b. İdrîs. thk. Ebü’l-Fidâ Abdullah el-Kādî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Aybakan, Bilal. “Şâfiî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/223-233. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Aydın, Nevzat. “H. II. Asırdaki ‘Sünnetin Neliği’ Sorunu Bağlamında İmam Evzâî’nin Hadis ve Sünnet Anlayışı”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi IX/1 (2009), 253-286. http://ktp.isam.org.tr/detayilhmklzt.php?navdil=tr&midno=5656875&MakaleAdi2=evzai+s%C3%BCnnet
• Aydin, Mehmet Sabih. “Hadislerin Kur’an’a Arzı ile İlgili Rivayetlerin Tahrîc ve Tahlili”. Akademik Platform İslami Araştırmalar Dergisi 7/1 (16 Nisan 2023), 52-71. https://doi.org/10.52115/apjir.1255827
• Beroje, Sahip. “Şâfiî’nin Sünnetin Kur’ân’a Arzı Yöntemine Yönelttiği Eleştiriler ve Muâraza Problemine Yaklaşım Tarzı”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 17 (2011), 207-232.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b el-Hüseyin b Ali. Ma’rifetü’s-sünen ve’l-asar. Beyrut: Daru Kuteybe, 1991.
• Boynukalın, Ertuğrul. “Evzâî ve Fıkhî Mezhebi”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XIII/23 (Ocak 2011), 1-33.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî Râzî. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Abdusselam Muhammed Ali Şahin. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 2007.
• Cübûrî, Abdullah Muhammed. el-İmamü’l-Evzâî : hayâtuhû ve arâühû ve asruh. Bağdad : Dârü’r-Risâle, 1980.
• Ebû Dâvûd, Suleymân b. el-Eşʿas es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddîn ʿAbdulhamîd. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʿAsriyye, ts.
• Ebû Yûsuf, Yakub b. İbrahim el-Ensârî. er-Red alâ Siyeri’l-Evzâî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul : Ensar Neşriyat, 3. Basım, 2010.
• Hamîdullah, Muhammed. İslam’da Devlet İdaresi. çev. Hamdi Aktaş. İstanbul: Beyan Yayinlari, 1998.
• Hamîdullah, Muhammed. İslâm’ın Hukuk İlmine Katkıları. İstanbul: Beyan Yayınları, 2012.
• Hamîdullah, Muhammed. “Serahsî’nin Devletler Umumî Hukukundaki Hissesi”. çev. Salih Tuğ. 900. Ölüm Yıldönümü Münasebetiyle Büyük İslam Hukukçusu Şemsu’l-E’imme es-Serahsî Armağanı. 15-25. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1965.
• İbn Hişam, Ebû Muhammed Abdülmelik. es-Sîretü’n-nebeviyye. 4 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Ubeykan, 1998.
• İbn Münzir, Ebû Bekr Muhammed b. İbrâhim en-Nisaburi. Kitâbu’l-İcmâ’. çev. Abdulkadir Şener. thk. Abdulkadir Şener. Ankara: Fecr Yayinları, 2013.
• Koca, Ferhat. “Müfesser”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/497-498. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Mahmudov, Elşad. Sebepleri ve Sonuçları Açısından Hz. Peygamber’in Savaşları. Ankara: TDV İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2. Basım, 2018.
• Nussbaum, Arthur. A Concise History of the Law of Nations. New York: The Macmillen Company, 1953.
• Öğüt, Salim. “Evzâî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/546-548. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Önkal, Ahmet. “Mustalik (Benî Mustalik)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/360-361. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Özen, Şükrü. “Hilâf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/527-538. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Pezdevî, Fahrü’l-İslâm Alî b. Muhammed el-Hanefi. Usûlü’l-Pezdevî Kenzü’l-vusûl ilâ ma’rifeti’l-usûl. Beyrut: Dârü’l-Beşairi’l-İslâmiyye, 2014.
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed. Şerhu’s-Siyeri’l-kebîr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Şâfiî, Muhammed b. İdris. el-Üm. 11 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2011.
• Şâfiî, Muhammed b. İdris. er-Risale : İslam Hukukunun Kaynakları. çev. Abdulkadir Şener - İbrahim Çalışkan. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2007.
• Şâfiî, Muhammed b. İdris. Kitâbü Siyeri’l-Evzâî (el-Üm içinde). Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2011.
• Şatıroğlu, Hasan Utku - Akpınarlı, Neyire. “Akbabalar Dikilitaşı: Sümer Şehir Devletlerinin Aralarındaki Hukuka Dair Çıkarımlar”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 71/2 (Haziran 2022), 819-884. https://doi.org/10.33629/auhfd.942304
• Şeybânî, Muhammad b. Hasan. el-Asl. thk. Mehmet Boynukalın. 12 Cilt. Beyrut: Dāru İbn Hazm, 2012.
• Taberî, İbn Cerîr. İhtilâfü’l-fukahâ. thk. Joseph Schacht. Leiden: Brill, 1933.
• Tirmizî, Muhammed b. ʿÎsâ b. Sevre b. Mûsa b. ed-Dahhâk. Sünen-i Tirmizî. ed. Ahmed Muhammed Şâkir-Muhammed Fuʾâd ʿAbdülbâkî-İbrâhîm Utve ʿAvd. Mısır: Şirketü Mektebeti ve Matbaati Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 2. Basım, ts.
• Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b Ahmed b Osman. Tarihü’l-İslâm ve vefeyatü’l-meşahir ve’l-a’lâm. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabi, 1987.
• Zeyd b. Ali, el-İmami’l-a’zam Zeyd b. Ali b. el-Hüseyin b. Emiri’l-mü’minin Ali b. Ebû Talib. el-Mecmu’ü’l-hadisî ve’l-fıkhî. thk. Abdullah b. Hammûd el-İzzî. Amman: Müessesetü’l-İmam Zeyd b. Ali es-Sekafiyye, 2002.