Osmanlı Filibesi'nde Kur'ân Kültürü (Tedrîsât/Tilâvet/Kırâat)

Yıl 2024, Sayı: 19, 121 - 128, 30.12.2024

Ahmet Gökdemir

https://doi.org/10.47502/mizan.1515433

Öz

Araştırmada Osmanlı Filibesi’nde Kur’ân kültürü ele alınmıştır. Bu bağlamda makalede bahsi geçen yerdeki ve zamandaki Kur’ân eğitim merkezleri, tilâveti, kırâat ilminin durumu ve burada yetişen önemli kırâat âlimlerine değinilmiştir. İncelemenin ele alınmasındaki maksat Filibe özelinde Osmanlı dönemindeki Balkanlar’da Kur’ân kültürünü açığa çıkarmaktır. Bu meyanda öncelikle Osmanlı Filibesi’ndeki Kur’ân eğitim merkezlerinden dârulkurrâlar ve sıbyan mekteplerine değinilmiştir. Makalede kaleme alınan bir diğer husus bahsi geçen beldedeki mevcut vakıfların vakfiyelerinde Kur’ân tilâvetiyle ilgili bahsi geçen görev tanımlarıdır. Araştırmada Osmanlı Filibesi’nde meşhur kırâat âlimlerine de değinilmiştir. Mezkûr konular Filibe’yle alakalı çalışmalar, vakfiye incelemelerinin yanı sıra biyografik kaynaklardan elde edilen veriler aracılığıyla kaleme alınmıştır. Çalışmalar neticesinde o dönemde Anadolu’nun birçok yerinde dahi Filibe’deki Kur’ân merkezlerinin olmamasından yola çıkılarak Osmanlı döneminde Filibe’nin ve buradaki Kur’ân merkezlerinin son derece önemsendiği neticesine ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur'ân, Kırâat, Tilâvet, Osmanlı, Filibe

Quran Culture in Ottoman Filibe (Education/Recitation/Recitation Modes)

Öz

This research examines the Quran culture in Ottoman Filibe. In this context, the Quran education centers, recitation practices, and notable recitation scholars who were educated in the region and period mentioned in the article are discussed. The purpose of this study is to reveal the Quran culture in the Balkans during the Ottoman period, specifically focusing on Filibe. Firstly, Quran education centers such as Darulkurras (House of Reciters) and Quran schools in Ottoman Filibe are discussed. Another aspect addressed in the article is the duties related to Quran recitation in the endowments of the existing foundations in the mentioned town. The research also mentions famous recitation scholars in The Ottoman Filibe. In review the importance of Filibe and the Quran centers in the region is greatly emphasized, especially considering that many places in Anatolia did not have Quran centers like those in Filibe

Anahtar Kelimeler

Quran, Recitation Styles, Recitation, Ottoman, Filibe

Kaynakça

• Albayrak, Sadık. Son Devir Osmanlı Ulemâsı. İstanbul, Medrese Yayınları, 1980.
• Akyüz, Abdullah. Osmanlı Kıraat Âlimleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Badi, Ahmet. Riyaz-i Beldei Edirne. haz. Ratip Kazancıgil. İstanbul, Edirne Valiliği Yayınları, 2000.
• Bulut, Mehmet-Tuğrul, Mehmet. “Osmanlı Dönemi Rumeli Vakıfları ve Şehirleşme: Prizren ve Filibe Vakıfları Örnekleri”. XVIII. Türk Tarih Kongresi Ankara: 1-5 Eylül 2018. 5/659-692. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2022. 659-692.
• Coşkun, Eyüp-Ensar, Ferhat. “Bulgaristan'daki Bazı Kültür Merkezleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi 17 (2001), 11-42.
• Eğinî, Muhammed Hulusi. Esamî Kurrâ Defteri. Diyanet İşleri Başkanlığı Mushafları İnceleme Kurulu Arşivi. Fındıklılı İsmet Efendi. Tekmiletü’ş-şekâik fî hakki ehli’l-hakâik. haz. Abdulkadir Özcan. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989.
• Gökdemir, Ahmet. Evliya Çelebi’nin Gözüyle Osmanlı’da Kur’ân Kültürü (Tedrisat/Tilâvet/Örf-Âdet). İstanbul: Kitâbî Yayınları, 2019.
• Gökdemir, Ahmet. “Osmanlı Devrinde Rumeli’de Kur’ân Tedrisi (Bulgaristan Ve Yunanistan Örneği)”. Alanya Uluslararası Din Sempozyumu. ed. İhsan Çapcıoğlu. 86-95. Elazığ: Asos Yayınevi, 2019.
• Hacıoğlu, Elif. Filibe Cuma Camii ve Külliyesi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Kıel, Machıel. “Filibe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/79-82. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Mardin, Ebü’l-Ulâ. Huzur Dersleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1966.
• Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Sözlüğü. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Süreyya, Mehmed. Sicill-i Osmânî. İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• Şimşek, Selami. “Osmanlı'nın Balkanlardaki Önemli Kültür Merkezlerinden Biri Filibe’de Tasavvuf ve Tarikatlar”. Osmanlı İlim Düşünce ve Sanat Dünyasında Balkanlar/Milletlerarası Tartışmalı İlmi Toplantı 07-09 Mayıs 2014. 231-260. İstanbul: 2014.
• Telli, Hasan. Osmanlı Döneminde Bazı Filibe Vakıfları. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Tuğrul, Mehmet. Osmanlı Dönemi Filibe Vakıfları (XVIII. ve XIX. Yüzyıllar). Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Unan, Fahri. “Mevleviyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/467-468. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Yediyıldız, Bahaeddin. “Vakıf Istılahları Lügatçesi”. Vakıflar Dergisi 17 (1983), 55-60.