Necâşî Kays B. Amr'ın"Lamiyye" Şiirinde Hiciv Söyleminin Poetikası

Yıl 2025, Sayı: 20, 455 - 470, 30.06.2025

Hanan Akko

https://doi.org/10.47502/mizan.1512217

Öz

Bu araştırmada, Şiir terimi, Arap ve Batılı eleştirmenlerin çalışmalarında belirttiği şekliyle tanımlamaktadır. Daha sonra ise muhadram şairlerden Kays b. Amr b. Mâlik el-Hârisî en-Necâşî’nin eski bir şiirsel metninin analizi üzerinden hiciv şiirinin estetiği ele alınmıştır. Bu şiirde zıt anlam ifade eden kelimelere yer verilmiştir..Araştırmamızda Necâşî’nin “lamiyye”sinin seçilmesi farklı bir dil yapısının tercih edilmesinden dolayıdır. Çünkü şiirlerindeki anlamlar şaşırtıcı olup akıllarda amaçlarına ilişkin aşağıdaki gibi birtakım sorular uyandırır. Şiirsel yapısı sadece övgü veya hiciv mi, yoksa hem övgü hem de hiciv mi barındırır. Ayrıca bu her ikisi beraber nasıl ifade edilebilir? Araştırma sonucunda şairin ilginç bir yol izlediği görülmektedir. Ancak izlemiş olduğu yolda bazı problemler bulunmaktadır. Zira övgü ifade eden bazı metinlere farklı anlamlar yükleyerek övgüyü ortadan kaldırmaktadır. Örneğin bastırılamayacak bir öfkeyi veya kişiyi ve ailesini yok etmeye yönelik karşı konulmaz bir arzuyu ortaya çıkarmaktadır. Ancak şair tarafından bu şiir türünün büyük bir ustalıkla kurgulandığını belirtmemiz gerekir. Çünkü şair şiirinde tezatlık ifade eden kelimeleri kullanarak anlaşılmasını zorlaştırmıştır. Bu nedenle edebiyatçılar zıt anlamlarını bir arada vermesinden ötürü bu şiir türünün övgü veya hiciv türü altında sınıflandıramamışlar. Şairin şiirini değerli kılan da onu bu farklı tercihidir. Çünkü istenilen anlamları ifade etmek için zıt anlamları ifade eden kelimelerin tercih edilmesi etkili bir ifade türü olarak görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Arap edebiyatı , poetika , hiciv , Necâşî Kays b. Amr , Kültürel Referanslar

Kaynakça

• Akko, Hanan. Enmât’l-Mufârakati fi’ş-Şiʿri’l-Câhilî. Şarja: Dâiretü’s-Sekâfe, 2019.
• Akko, Hanan. "Şiʻriyyetü’s̱-S̱aʻr: Lâmiyyetü Muhelhil Bin Rebîʿa Nemûzecen". Mecelletü Buḥûs Câmiʿati Haleb, no 111, 2017, 1-14.
• Alloş, Sa‘ît. Mu'cemu'l-mustalahati'l-Edebiyye el-Mu'âsıra. Beyrût: Dârü’l-Kitab elLübnânî, 1985.
• Cohen, Jean. Binyetü'l-Lüğati'ş-Şi’riyye. çev. Muhammed el-Veli, Muhammed el-'Umrî, .1. bs. Kazablanka: Dârü Topkâl, 1986.
• el-Cumahî, İbn Sellâm. Ṭabaḳātü Fuḥûli’ş-Şuʿarâ. thk: Mahmûd Muhammed Şâkir. Cidde: Dârü’l-Medenî, 1980.
• el-Hâlidiyyân, Ebû Bekir ve Ebû Osman. Ḥamâsetü'l-Hâlidiyyeyn: el-Eşbâh ve’n-Neẓâʾir min eşʿâri’l-Müteḳaddimîn ve’l-Câhiliyyîn ve’l-Muḫaḍramîn. thk. Muhammed Ali Dakka. Şam: vezâratü’s-Sekâfe, 1995.
• el-Husrî, Ebû İshâk. Zehrü’l-âdâb ve Semerü’l-Elbâb. thk: Ali Muhammed el-Becâvî. Kahire: Dârü İḥyâʾil-kütüb, 1953.
• el-Kayrevânî, İbn Reşîk. el-ʿUmde fî Meḥâsini’ş-Şiʿr ve Adâbih. thk: Muhammed Muhyiddîn Abdilhamîd. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 5. Basım, 1981.
• el-Kuşeyrî, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. Ṣaḥîḥü Müslim. thk: Muhammed Fuâd Abdilbâkî. Matbatü’l-Bâbî el-Halebî, 1955.
• Hutay’e. Dîvânü’l-Hutay’e. thk: Nu‘mân M. Emîn Tâhâ. Kahire: Mektebetü’l-Ḫâncî, 1987.
• İbn Kuteybe, Muhammed Abdullāh. eş-Şiʿr ve’ş-Şuʿarâ. thk: Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Dârü’l-Maârif, 2. Basım, 1958.
• İbn Mukbil. Dîvân İbn Mukbil. thk: Azze Hasan. Haleb: Dârü’ş-Şarkî el-Arabî, 1995.
• İbn Sîde, Alî b. İsmâîl. el-Muḥkem ve’l-Muḥîṭü’l-Aʿẓam. thk: Abdülhamîd Hindâvî. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Jakobson, Roman. Kadâya'ş-şiʿriyye. çev. Muhammed el-Veli, Mubârek Hanuz. Kazablanka: Dâru Topkâl, 1. Basım, 1988.
• Mustafa, İbrâhim vd. el-Mu’cemü’l-Vesît. Kahire: Mektebetü’ş-Şurûk ed-Devliyye, 4. Basım, 2004.
• Muecke, D. C. Mevsûʿatü’l-Mustaleh en-Nakdî, el-Mufâraka ve Sifâtuhâ. Çev. Abdülvâhid Lü’lü’e. Beyrut: el-Mu‘essese el-Arabiyye li’d-Dirâsât ve’n-Neşr, 1993.
• Nâzım, Hasan. Mefâhîmu'ş-Şiʿriyye Dirâse Mukârane fi'l-Usûli ve'l-Menheci ve'lMefâhîm. Kazablanka: el-Merkezu's-Sekâfi el-Arabî, 1. Basım, 1994
• Necâşî, Kays b. Amr. Dîvânü’n-Necâşî. thk: Sâlih el-Bekârî. Beyrut: Mu‘essesetü'lMevâhib li’t-Tibâʿati ve’n-Neşr, 1999.
• Rifai, Muhammed Elmehdi. "Şiʻriyyetü’l-Hitâb el-Azâî: Hemziyyetü Buhtürî Nemûzecen" Kalemname dergisi, 6/11, 65-79.
• Todorov, Tzvetan. eş-Şiʿriyye. çev. Şukrî el-Mebhût, Recâ b. Selâme. Kazablanka: Dârü Topkâl, 2. Basım, 1990.