Geophytes of East Anatolia (Turkey)

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 1, 38 - 53, 01.06.2015

Mehmet Fırat Faik Ahmet Karavelioğulları Akın Aziret

Öz

Our country, in general, is rich in plant species such as bulbs, rhizomes, and tuberous which are economically very important and called as "geophyt". Amaryllidaceae, Asparagaceae, Colchicaceae, Iridaceae, Liliaceae and Orchidaceae are some of the most significant geophyt family in our country. The members of this family have a great economic potential many of which in medicinal and aromatic terms, apart from being used as an ornamental plant. Because of the reasons that they usually bloom in early spring or at the end fall, have a wide range of ecological tolerance, are grown easily and can bloom in a very short time after planted, they are of the ornamental plants which are sought in most of the world and widely used in landscaping. In scope of this study, plant flora of East Anatolia was prepared by presenting statistical up-to-date information of the genus and species belonging to this genus, subspecies and varieties which are belong to geophyt plant family (Amaryllidaceae, Araceae, Asparagaceaea, Colchicaceae, Iridaceae, Ixioliriaceae, Liliaceae, Orchidaceae and Xanthorrhoeaceae) present in the east of Turkey

Anahtar Kelimeler

Geophytes, East Anatolia, Turkey

Doğu Anadolu’nun (Türkiye) Geofit’leri

Öz

Ülkemiz, genel olarak “geofit” olarak adlandırılan ve ekonomik açıdan çok önemli olan soğanlı, rizomlu, ve yumrulu bitki türleri açısından oldukça zengindir. Amaryllidaceae, Asparagaceae, Colchicaceae, Iridaceae, Liliaceae ve Orchidaceae ülkemizdeki başlıca önemli bazı geofit familyalarıdır. Bu familyaların mensupları süs bitkisi olarak kullanılmalarının dışında, birçoğu tıbbi ve aromatik açıdan büyük bir ekonomik potansiyele sahiptir. Genellikle erken ilkbaharda veya sonbahar sonunda çiçek açmaları, ekolojik toleranslarının geniş olması, kolay yetiştirilebilmeleri ve dikildikten çok kısa bir süre sonra çiçeklenmeleri gibi nedenlerden dolayı dünyanın birçok yerinde aranan ve yaygın olarak çevre düzenlemelerinde kullanılan süs bitkileridir. Bu çalışma kapsamında Türkiye‘nin doğusunda bulunan geofit bitkilerinin (Amaryllidaceae, Araceae, Asparagaceae, Colchicaceae, Iridaceae, Ixioliriaceae, Liliaceae, Orchidaceae ve Xanthorrhoeaceae) familyalarına ait cins ve bu cinslere ait tür, alttür ve varyetelerin istatistiksel son güncel bilgilerini ortaya koyarak Doğu Anadolu'nun soğanlı bitki florası hazırlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Geofit, Doğu Anadolu, Türkiye

Kaynakça

• [1] Ekim, T. & Koyuncu, M. (1992). Türkiye’den ihraç edilen çiçek soğanları ve koruma önlemleri. II. Uluslararası Ekoloji ve Çevre Sorunları Sempozyumu Bildirileri, 5-7 Kasım 1992, Ankara, s. 42-47. [2] Koyuncu, M. (1994). Geofitler, Bilim ve Teknik 27/321: 72-82.
• [3] Ekim, T. Koyuncu, M. Erik, S. & İlarslan, R. (1989). Türkiye'nin tehlike altındaki nadir ve endemik bitki türleri. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği Yayın No: 18, Ankara.
• [4] Mammadov, R. & Sahranç, B. (2003). Muğla il merkezinde sonbaharda tespit edilen bazı geofitler. Ekoloji 48(12): 13-18.
• [5] Güner, A. Aslan, S. Ekim, T. Vural, M. Babaç, M.T. (eds.) (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul.
• [6] Frıtsch, R.M. Blattner, F.R. Gurushidze, M. (2010). New classification of Allium L. subg. Melanocrommyum (Webb & Berthel) Rouy (Alliaceae) based on molecular and morphological characters. Phyton 49: 145-220.
• [7] Pavlovıc, N. Zdravkovic, J. Cvikic, D. Stenovic, D. (2003). Genetic divergence of cultivated ecotypes of spring garlic within the territory of Yugoslavia. Düzyaman E., Tüzel Y. (eds.). Proc. IS on Sust. Use of Plant Biodiv. Acta Hort 598. ISHS.
• [8] Günay, A. (1983). Sebzecilik. Cilt II. Çağ Matbaası, Ankara, s. 243.
• [9] Bozzini, A. (1959). Revisione cito-sistematica del genera Asparagas L. Le specie di Asparagas della flora İtaliana e chiave analitica per la loro determinazione. Caryologia 12(2): 199-470.
• [10] Güvenç, A. Koyuncu, M. (1999). Türkiye'de yetişen Asparagus l. (kuşkonmaz) türlerinin kök anatomisi. J. Fac. Pharm. 28(1): 15-36.
• [11] Davis, P.H. (1984). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, vol.8. Edinburg University Press, Edinburg.
• [12] Davis, P.H. Mill, R.R. Tan, K. (1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands, vol. 10. Edinburgh University Press, Edinburgh.
• [13] Güner, A. Özhatay, N. Ekim, T. & Başer, K.H.C. (2000). Flora of Turkey and The East Aegean Islands, vol. 11. Edinburgh University Press, Edinburgh.
• [14] Persson, K. (2006). One new and one emended species of Bellevalia (Hyacinthaceae) from Turkey. Botanical Journal of the Linnean Society 150: 253-260.
• [15] Uzunhisarcıklı, M.E. Duman, H. & Yılmaz, S. (2013) A new species of Bellevalia (Hyacinthaceae) from Turkey. Turkish Journal of Botany 37: 651–655.
• [16] Fırat, M. (2014). Three New Species of Bellevalia Lapeyr.(Asparagaceae)from East Anatolia/Li Kurdistana Bakur Sê Cureyên Nû Yên Bellevalia Lapeyr. (Asparagaceae) /Doğu Anadoluda Üç Yeni Bellevalia Lapeyr. (Asparagaceae ) Türü, Sitav yayınevi, Van, 200 p.
• [17] Yıldırım, H. (2014). Prospero seisumsiana (Rukšans & Zetterl.) Yıldırım (Asparagaceae), yeni düzenleme ve statü, Bağ Bahçe Bilim, pp. 18-26
• [18] Yıldırım, H. Gemici, Y. & Altıoğlu, Y(2014). Scilla arsusiana Yıldırım & Gemici ve Scilla albinerve Yıldırım & Gemici (Asparagaceae alt familya Scilloideae): Güney Anadolu'dan iki yeni Sümbülcük (Scilla L.) türü, Bağ Bahçe Bilim, pp. 37-49
• [19] Baytop, T. (1984). Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi (Geçmişte ve Bugün). İstanbul Üniv. Yay. no: 40, İstanbul.
• [20] Brighton, C.A. Scarlet, C.J. & Mathew, B. (1980). Cytological studies and origins of some Crocus cultivars. Linn. Soc. Sym. Ser. 8: 139-160.
• [21] Assimopoulou, A.N. Papageorgiou, V.P. & Sinakos, Z. (2005). Radical scavenging activity of Crocus sativus L. extract and its bioactive constituents. Phytotherapy Research 19(11): 997-100.
• [22]Dalby, A. (2003). Food in the Ancient World from A to Z. Routledge (UK).
• [23] Baytop, T. (1963). Türkiye’nin Tıbbi ve Zehirli Bitkileri. İstanbul.
• [24] Arslan, N. (1984). Safran Anbau in der Türkei. HGK Mitteilungen 27(9): 103-107.
• [25] Arslan, N. (1986). Kaybolmaya Yüz Tutan Bir Kültür Safran Tarımı. Ziraat Mühendisligi 180:21-24.
• [26] Bahar, S.N.G. & Korkut, A.B. (1998). Bazı Glayöl (Gladiolus L.) çeşitlerinde dikim sıklıklarının korm ve kormel verimine etkileri üzerine bir araştırma. Turkish Journal of Agriculture & Forestry 22: 51-58.
• [27] Angiosperm Phylogeny Group (APG III). (2009). An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III. Botanical Journal of the Linnean Society 161 (2): 105-121.
• [28] Arslan, N. Sarıhan E.O. & İpek, A. (2008). Farklı soğan kesme yöntemlerinin Fritillaria persica L. ’nin bazı özellikleri üzerine etkisi, A.Ü. Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi 14(3): 246-250.
• [29] Arslan, N. (1999). Güneydoğu tarımına kazandırılabilecek iki bitki Fritillaria persica (Adıyaman lalesi) ve F. imperialis (ağlayangelin). GAP 1. Tarım Kongresi: 629-634. 26-28 Mayıs 1999, Şanlıurfa.
• [30] Arslan, N. & Sarıhan, E.O. (2002). Türkiye'nin Fritillaria türleri ve bunların tarımı konusunda yapılan çalışmalar. II. Ulusal Süs Bitkileri Kongresi: 303-309. 22-24 Ekim 2002, Antalya.
• [31] Sezik, E. (1984). Orkidelerimiz. Türkiye’nin Orkideleri. Sandoz Kültür Yayınları. No.6. S.166.
• [32] Erzurumlu, G.S. & Doran, İ. (2011). Türkiye’de salep orkideleri ve salep kültürü. J. Agric. Fac. HR. U. 15(1): 29-34.
• [33] Yıldırım, H. Altıoğlu, Y. Şahin, B. & Aslan, S. (2014). Bellevalia chrisii sp. nov. (Asparagaceae) from eastern Anatolia, Turkey. Nordic Journal of Botany.
• [34] Yıldırım, H. (2014). Puschkinia bilgineri (Asparagaceae alt familya Scilloideae): Doğu Anadolu Bölgesi’nden yeni bir Karsümbülü (Puschkinia Adams) türü, Bağ Bahçe Bilim,1; 1-10
• [35] Genç, İ. & Özhatay, N. ( 2013). Allium serpentinicum and Allium kandemirii (Alliaceae) two new species from east Aantolia, Turkey, Ann. Fen. Botanici, 50: 50-54.
• [36] Tekşen, M. & Karaman Errkul, S. (2014). Gagea vanensis, a new species and G. chomutovae, a new record from Southeastern Anatolia, Turkey (Liliaceae), Phytotaxa, 188: 251–260
• [37] Özhatay, N. & Kandemir, A. (2014) Allium erzincanicum (sect. Allium): Doğu Anadolu Bölgesi‘nden yeni bir Soğan (Allium L.) türü, Bağ Bahçe Bilim, 2: 50-58