Bağımlılığa İlişkin Anlatılarda Annelik: Madde Bağımlısı Olan Bireylerin Anlam Dünyasında Annelik

Yıl 2024, , 243 - 261, 30.06.2024

Meral Timurturkan

https://doi.org/10.13114/mjh.1466410

Öz

Bu çalışma; uyuşturucu madde bağımlısı olan bireylerin sosyal dünyayı anlamlandırma biçiminden, eylem ve etkileşim pratiklerinden yola çıkarak, bağımlılık ve aileye yönelik anlatılarda anneliğin nasıl yer aldığına odaklanmaktadır. Bağımlılığa yol açan faktörler içinde ailenin önemli bir yerde konumlanması, özellikle ebeveynlerin davranışlarının, ilişkilerinin, duygusal destek durumlarının ve bağımlılık geçmişlerinin bu süreç üzerinde belirleyici bir etkiye sahip olması konuyu spesifik olarak tartışmayı gerekli kılmaktadır. Anneliğin hem kadınlık kimliğinin önemli bir belirleyeni olması hem de toplumsal yeniden üretim konusunda kurumsallaşan bir yapıya bürünmesi; aile içi ilişkilerin annenin rolleri, tutumları ve davranışları üzerinden tesis edilmesini de beraberinde getirmektedir. Anneliğin ideal standartlarının çizilmesi bunun üzerinden çocukların eylemlerinin sosyal olarak anlamlandırılmasını da yol açmaktadır. Bu bağlamda çalışma, kadınların anne veya bakım veren kimliklerinin ve buna bağlı olarak toplumun bu kimliklere ilişkin içselleştirilmiş algısının, bireylerin anlam dünyasına ve madde ile olan ilişkisini tanımlamaya nasıl etki ettiğini konu edinmektedir. Nitel araştırma tasarımdan ve yorumlayıcı gelenekten yola çıkan bu çalışmada denetimli serbestlik altında yükümlü olan 64 erkek katılımcı ile derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Veriler yorumlayıcı betimsel metodoloji ile tematik bir şekilde kategorize edilerek yorumlanmıştır. Bağımlılığa giden süreçte ailenin rolünü vurgulayan anlatılar, “aile içi ilişkilere yönelik anlatılar ve bağımlılık deneyimi” temasında, annenin rolüne vurgu yapan anlatılar “aile ve annenin sorunsallaştırılan konumu” temasında ve son olarak anneden beklentilere, bağımlıkla baş etme ve gündelik hayatı organize etme biçiminde annenin rolüne yapılan vurgular ise “yaşamı yeniden tesis etme çabası ve annenin rolü” başlıklı temada tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Madde Bağımlılığı, Bağımlılık, Annelik, Toplumsal Cinsiyet, Sosyal Yeniden Üretim, Dezavantajlılık

Etik Beyan

Akdeniz Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu tarafından alınan 3.09.2018 tarih ve 122 sayılı Etik Kurul Kararı.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK SOBAG

Proje Numarası

TÜBİTAK SOBAG 1001 kodlu ve 218K151 numaralı

Teşekkür

Söz konusu bu çalışma “TÜBİTAK SOBAG tarafından desteklenen 1001 kodlu ve 218K151 numaralı, “Hükümlülerin Anlatılarında Madde Bağımlılığının Sosyo-Kültürel, Ekonomik ve Mekânsal Dinamikleri” başlıklı proje kapsamında bağımlılığın sosyal ve kültürel yönüne odaklanma çabasından ortaya çıkmıştır. Desteklerinden dolayı TÜBİTAK’a, Proje Ekibi Gönül Demez’e, Selim Cankurtaran’a, Yılmaz Koca’ya, İsmail Hakkı Ergun’a, Tuğçe Tunca’ya ve Bahar Özkan’a teşekkür ederim.

Kaynakça

• Adams Z. M., Ginapp C. M., Price C. R., Qin Y., Madden L. M., Yonkers K. & Meyer, J. P. 2021, ““A good mother”: Impact of motherhood identity on women's substance use and engagement in treatment across the lifespan”. Journal of Substance Abuse Treatment 130 (10847). https://doi.org/ 10.1016/j.jsat.2021.108474
• Aka V., Karaman H. & Yaman Ö. M. 2021, “Gençlerin Esrar Kullanımında Akran/Arkadaşlık İlişkilerinin Etkisi: Bingöl İli Örneği”. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi 21(50), 129-161. https://doi.org/10.21560/spcd.vi.621418
• Anderson A. S., Siciliano R. E., Pillai A., Jiang W. & Compas B. E. 2023, “Parental Drug Use Disorders and Youth Psychopathology: Meta-Analytic Review”. Drug and Alcohol Dependence, 109793. https://doi.org/10.1016/j.drugalcdep.2023.109793
• Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) 2017, Türkiye’de Babalığı Anlamak Serisi I: Türkiye’de İlgili Babalık ve Belirleyicileri Ana Raporu. https://acev.org/wp-content/uploads/2018/01/BabalikArastirmasi AnaRapor.16.10.17.web_.pdf
• Badı̇nter E. 1992, Annelik Sevgisi: 17. Yüzyıldan Günümüze Bir Duygunun Tarihi. Çev. K Çelik. İstanbul.
• Banwell C. & Bammer G. 2006, “Maternal Habits: Narratives of Mothering, Social Position And Drug Use”. International Journal of Drug Policy 17(6), 504-513. https://doi.org/10.1016/ j.drugpo.2006.09.005
• Barnard M, Mckeganey N. 2004, “The Impact of Parental Problem Drug use on Children: What is the Problem and What Can be Done to Help?”. Addiction 99, 552–559.
• Boshears P., Boeri M., & Harbry L. 2011, “Addiction and Sociality: Perspectives From Methamphetamine Users in Suburban USA”. Addict Res Theory 19(4), 289–301. https://doi.org/10.3109/ 16066359.2011.566654 Bülbül K. & Odacı H. 2018, “Liseli Ergenlerde Madde Kullanma Eğiliminin Kişisel, Sosyal ve Akademik Değişkenler Açısından Karşılaştırılması”. Addicta: The Turkish Journal on Addictions 5(4), 691-719. https://doi.org/10.15805/addicta.2018.5.4.0026
• Chodorow N., 2021, Anneliğin Yeniden Üretimi. Çev. D. Tanal Tatar. Ankara.
• Conners N. A., Bradley R. H., Whiteside Mansell L., Liu J. Y., Roberts T. J., Burgdorf K. & Herrell J. M. (2004). “Children Of Mothers With Serious Substance Abuse Problems: An Accumulation Of Risks”. The American Journal of Drug and Alcohol Abuse 30(1), 85-100. https://doi.org/ 10.1081/ADA-120029867
• Couvrette A., Brochu S. & Plourde C. 2016, “The “Deviant Good Mother” Motherhood Experiences of Substance-Using and Lawbreaking Women”. Journal of Drug Issues 46(4), 292-307. https://doi.org/ 10.1177/0022042616649003
• Creswell 2020, Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. Ankara.
• Daley D. C. 2013, “Family and Social Aspects of Substance Use Disorders and Treatmen”. Journal of Food and
• Drug Analysis 21(4), 73-76. https://doi.org/10.1016/j.jfda.2013.09.038
• Demez G., Timurturkan M., S. Cankurtaran, Koca Y., Ergun İ. H., Tunca T. & Özkan B. 2022, Hükümlülerin Anlatılarında Madde Bağımlılığının Sosyo-Kültürel, Ekonomik ve Mekânsal Dinamikleri. (Project No: 218K151). TÜBİTAK.
• Direk Z. 2009, “Çok Tuaf Bir iktidar: Annelik”. Amargi (15), 21-22.
• Erdem G., Eke C. Y., Ögel K. & Taner S. 2006, “Lise öğrencilerinde Arkadaş Özellikleri ve Madde Kullanımı”. Journal of Dependence 7(3), 111-116.
• Goodwin S. & Huppatz K. 2010, “The Good Mother in Theory and Research: an Overview”. Eds. S. Goodwin & K. Huppatz, The Good Mother. Sydney, 1-24.
• Gruber K. J. & Taylor M. F. 2006, “A Family Perspective For Substance Abuse: Implications From The Literatüre”. Journal of Social Work Practice in the Addictions 6(1-2), 1-29. https://psycnet.apa.org/doi/10.1300/J160v06n01_01
• Hays S. 1996, The Cultural Contradictions of Motherhood. New Haven, London.
• İzci F. & Bilici R. 2015, “Gebelerde Madde Kullanımı: Görülme Sıklığı ve Etkileri”. Bağımlılık Dergisi 16(1), 26-34
• Lander L. Howsare J. & Byrne M. 2013, “The impact of Substance Use Disorders on Families and Children: From Theory to Practice”. Social Work in Public Health 28(3-4), 194-205. https://doi.org/ 10.1080%2F19371918.2013.759005
• Kıryar B. 2020, Bağımlılık ve bağımlılıkla mücadele. Ed. İ A Kariper, Madde Bağımlılığı: Disiplinler Arası Bir Yaklaşım. Ankara, 113-138.
• Lopez, J. M. O., Redondo, L. M., & Martín, A. L. 1989, Influence of family and peer group on the use of drugs by adolescents. International Journal of the Addictions 24(11), 1065-1082. https://doi.org/10.3109/10826088909047329
• Meyer J. P., Isaacs K., El-Shahawy O., Burlew A. K. & Wechsberg W. 2019, “Research on Women With Substance Use Disorders: Reviewing Progress and Developing a Research and Implementation Roadmap”. Drug and Alcohol Dependence 197, 158-163. https://doi.org/10.1016/j.drugalcdep.2019 .01.017
• Neuman W. L. 2006, Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar, Çev. Sedef Özge, Ankara. Özcan A. 2020, “Bağımlılık ve Bağımlılıkla Mücadele”. Ed. İ. A. Kariper, Madde Bağımlılığı: Disiplinler Arası Bir Yaklaşı. Ankara, 1-33.
• Reid C., Greaves L., & Poole N. 2008, “Good, bad, Thwarted or Addicted? Discourses of Substance-Using Mothers”. Critical Social Policy 28(2), 211-234. https://doi.org/10.1177/0261018307087990
• Shelby C. L. 2016, Addiction: A Philosophical Perspective. Palgrave.
• Silva S. A., Pires A. P., Guerreiro C.,& Cardoso, A. 2013, “Balancing Motherhood and Drug Addiction: The Pransition to parenthood of Addicted Mothers”. Journal of Health Psychology 18(3), 359-367. https://doi.org/10.1177/1359105312443399
• Stone R. 2015, “Pregnant Women and Substance Use: Fear, Stigma, and Barriers to Care”. Health & Justice 3(1), 1-15. https://doi.org/10.1186/s40352-015-0015-5
• Stringer K. L. & Baker E. H. 2018, “Stigma as a Barrier To Substance Abuse Treatment Among Those With Unmet Need: An Analysis of Parenthood and Marital Status”. Journal of Family Issues 39(1), 3-27. https://doi.org/10.1177/0192513X15581659
• Sutter M. B., Gopman S. & Leeman L. 2017, “Patient-centered Care to Address Barriers for Pregnant Women with Opioid Dependence”. Obstetrics and Gynecology Clinics of North America, 44(1), 95–107.doi:10.1016/j.ogc.2016.11.004
• Taylan H. H. 2018, “Madde Bağımlılığı Surecinde Ailenin Rolü”. Ed. Y. Genç. Madde Bağımlılığı ve Aile, Ankara. 12-30.
• Thurer S. L. 1994, Myths of Motherhood. Boston.
• To S. M., Yan M. W. & Lau C. D. 2021, “Meaning-Making of Motherhood Among Mothers With Substance Abuse Problems”. Frontiers in Psychology 12, 679586. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.679586 United Nations Office on Drugs and Crime UNODC 2020, Socioeconomic Characteristics and Drug Use Disorders.
• World Drug Report 2020. https://wdr.unodc.org/wdr2020/field/WDR20_Booklet_5.pdf
• Wills A. T. & Yaeger A. M. 2003, “Family Factors and Adolescent Substance Use: Models and Mechanisms”. Current Directions in Psychological Science 12(6), 222-226. https://doi.org/ 10.1046/j.0963-7214.2003.01266.x
• Yaman Ö. M. & Karaman H. 2020, Bağımlılığın Sosyal Yansımaları. Ed. Y. S. Zavalsız, Sosyal Hizmetler ve Bütün Yönüyle Bağımlılık. Ankara, 253-268.
• Zimić J. I. & Jukić V. 2012, “Familial Risk Factors Favoring Drug Addiction Onset”. Journal of Psychoactive Drugs 44(2), 173-185. https://doi.org/10.1080/02791072.2012.685408