Rol Çatışması-Rol Belirsizliği ve İş Yerinde Psikolojik Taciz, Mesleki Benlik Saygısı ve İşe Yabancılaşma Olgularının Araştırma Görevlileri Üzerinde İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 12, 25 - 41, 30.06.2022

Aydın Çivilidağ , Şerife Durmaz

Öz

Bu araştırmanın amacı, iş yerinde psikolojik taciz, rol çatışması- rol belirsizliği, mesleki benlik saygısı ve işe yabancılaşma olgularını üniversitede çalışan araştırma görevlileri üzerinde incelemektir. Araştırma, tarama yöntemiyle yapılmış, betimsel sonuçlara ulaşılmaya çalışılmıştır. Araştırmada olumsuz davranışlar ölçeği, rol çatışması ve rol belirsizliği ölçeği, mesleki benlik saygısı ölçeği ve işe yaban- cılaşma ölçeği kullanılmıştır. Araştırma verileri Akdeniz bölgesindeki bir üniversitede görev yapmakta olan 115 kadın (% 56.4) ve 89 erkek (%4 3.6) katılımcı ile yapılmıştır. Araştırma örnekleminin seçiminde kolayda örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Sonuçlara göre; rol çatışması – rol belirsizliği, iş yerinde psikolojik taciz ile işe yabancılaşma arasında anlamlı ve pozitif ilişki bulunurken, mesleki benlik saygısı arasında anlamlı ve negatif ilişki bulunmuştur. İş yerinde psikolojik taciz ile rol çatışması - rol belirsizliği değişkenleri, işe yabancılaşmanın ve mesleki benlik saygısının anlamlı yordayıcıları olduğu belirlenirken, cinsiyetin anlamlı bir etkiye sahip olmadığı belirlenmiştir. Ayrıca araştırmada, araştırma görevlilerinden 77’sinin % 37.8 oranında değişik sıklıkta iş yerinde psikolojik tacize maruz kaldıkları belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Araştırma Görevlisi, İş Yerinde Psikolojik Taciz, ol Çatışması ve Rol Belirsizliği

Kaynakça

• Akçay V. 2017, “Örgütlerde İş Rolü Algıları, Sinizm ve Algılanan Performans Arasındaki İlişki”. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi 13/13, 476-486.
• Akpınar E. N. 2015, “Üniversitede Araştırma Görevlilerinin Duygusal Tacize (Mobbing) Yönelik Algılarının Demografik Özeliklere Göre Analizi”. Current Research in Education 1/2, 89-100.
• Aksu T. & Güneri B. 2011, “Öğretim Elemanlarının Maruz Kaldıkları Yıldırma Davranışlarının İşe Yabancılaşmaları Üzerine Etkisi”. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi 2/4, 28-43.
• Anıl D., Ertuna L. & Uysal İ. 2015, “Türkiye’deki Araştırma Görevlilerinin Mesleki Sorunlarının İkili Karşılaştırma Yoluyla Ölçeklenmesi”. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi 6/2, 279-292.
• Aras M. & Karakiraz A. 2013, “Zaman Temelli İş Aile Çatışması, Düşük Başarı Hissi ve İş Tatmini İlişkisi: Doktora Yapan Araştırma Görevlileri Üzerine Bir Araştırma”. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi 1/4, 1-14.
• Arıcak O. T. 1999, Grupla Psikolojik Danışma Yoluyla Benlik ve Mesleki Benlik Saygısının Geliştirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi. İstanbul.
• Arslan S. 2016, Rol Çatışması ve Rol Belirsizliğinin Örgütsel Yabancılaşmaya Etkisi: Alanya Belediyesi’nde Bir Uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya.
• Atay S. E. & Gerçek M. 2017, “Algılanan Rol Belirsizliğinin İşe Yabancılaşma Üzerindeki Etkisinin ve Demografik Değişkenlere Göre Farklılıklarının İncelenmesi”. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 7/2, 321-332.
• Ayan S. 2011, “Üniversitelerde Araştırma Görevlilerine Yönelik Psikolojik Taciz: Gazi, Kocaeli ve Cumhuriyet Üniversitesi Örneği”. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi 27, 1-18.
• Aydın E. & Özeren E. 2019, “Akademide İşe Yabancılaşma Olgusu: Araştırma Görevlileri Üzerine Nitel Bir Alan Çalışması“. International Journal of Economic and Administrative Studies, BOR özel sayısı, 159-178.
• Aydın Ş. 2004, “Örgütsel Stres Yönetimi”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6/3, 49-74.
• Baillien E. & De Witte H. 2009, “Why is Organizational Change Related to Workplace Bullying? Role Conflict and Job Insecurity as Mediators”. Economic and Industrial Democracy 30/3, 348-371.
• Bakioğlu A. & Yaman E. 2004, “Araştırma Görevlilerinin Kariyer Gelişimleri: Engeller ve Çözümler”. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 20, 1-20.
• Björkqvist K., Österman K. & Hjelt-Bäck M. 1994, “Agression among University Employees”. Agressive Behavior 20/3, 173-184.
• Carnero M., Martínez B. & Sánchez-Mangas R. 2008, “Mobbing and its Determinants: The Case of Spain”. Applied Economics 42/29, 3777-3787.
• Cemaloğlu N. 2007, “The Relationship Between Organizational Health and Bullying that Teachers Experience in Primary Schools in Turkey”. Education Research Quarterly 31, 3-28.
• Cogenli Z. M. & Barlı O. 2013, “The Exposure of Psychological Violence (Mobbing) in Universities and an Application to the Academicians”. Procedia - Social and Behavioral Sciences 93, 1174 – 1178.
• Çivilidağ A. 2011, Üniversitelerdeki Öğretim Elemanlarının Psikolojik Taciz (Mobbing), İş Doyumu ve Algılanan Sosyal Destek Düzeyleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi. Konya.
• Çokluk Ö., Şekercioğlu G. & Büyüköztürk Ş. 2014, Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik Spss ve Lisrel Uygulamaları. Pegem Akademi: Ankara.
• Davenport N. Z., Schwartz R. D. & Elliott G. T. 1999, Mobbing Emotional Abuse in The American Workplace. Çev. O. C. Önertoy,. Sistem Yayıncılık: İstanbul.
• Demirel A. G., A. B. Ötken & Ö. Kunday 2012, “Mobbing and Work Alienation: Support From Colleagues as a Moderator”. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 30/1, 1-28.
• Doğan A., R. Demir & E. Türkmen 2016, “Rol Belirsizliğinin, Rol Çatışmasının ve Sosyal Desteğin Tükenmişliğe Etkisi: Devlet ve Vakıf Üniversitelerinde Çalışan Akademik Personelin Tükenmişlik Düzeylerinin Karşılaştırılması”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 30/1, 37-67.
• Duffy M. & Sperry L. 2007, “Workplace Mobbing: Individual and Family Health Consequences”. The Family Journal 15/4, 398-404.
• Durna U. 2004, “Stres, A ve B Tipi Kişilik Yapısına ve Bunlar Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma”. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 11/1, 191- 206.
• Ebbers J. J. & Wijnberg N. M. 2017, “Betwixt and Between: Role Conflict, Role Ambiguity and Role Definition in Project-Based Dual-Leadership Structures”. Human Relations 70/11, 1342-1365.
• Einarsen S. & Skogstad A. 1996, “Bullying at Work: Epidemiological Findings in Public and Private Organizations”. European Journal Work and Organizational Psychology 5/2, 185-201.
• Elmas-Atay S. & Gerçek M. 2017, “Algılanan Rol Belirsizliğinin İşe Yabancılaşma Üzerindeki Etkisinin ve Demografik Değişkenlere Göre Farklılıklarının İncelenmesi”. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 7/2, 321-332.
• Fisher C. D. & Gitelson R. 1983, “A Meta-Analysis of The Correlates of Role Conflict and Ambiguity”. Journal of Applied Psychology 68/2, 320-333.
• Goher F. & Rehman W. 2012, “Impact of Role (Ambiguity And Conflict) on Teaching Assistants’ satisfaction and Intention to Leave: Pakistan HEIs”. International Journal of Business and Management 7/16, 56-61.
• Güçlü N. 2001, “Stres Yönetimi”. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 21/1, 91-109. Hansen A. M., Hogh A., Persson R., Karlson B., Garde H. & Orbaek P. 2006, “Bullying at Work, Health Outcomes, and Physiological Stress Response”. Journal of Psychosomatic Research 60, 63-72.
• Hoel H., Cooper C. L. & Einarsen S. V. 2020, Organizational Effects of Workplace Bullying. In Bullying and harassment in the Workplace. CRC Press.
• Hollis L. P. 2015, “Bully University? The Cost Of Workplace Bullying and Employee Disengagement in American Higher Education”. Sage Open 5/2, 1-11. doi: 10.1177/2158244015589997.
• Horta H. 2009, “Global and National Prominent Universities: Internationalization, Competitiveness and The Role of The State”. Higher Education 58/3, 387-405.