Karma Ekonomi Sistemi Bağlamında Milli Birlik Komitesi’nin Ekonomi Politikalarının Değerlendirilmesi (27 Mayıs 1960 – 27 Ekim 1961)

Yıl 2022, Cilt: 12, 53 - 67, 30.06.2022

Ceyhun Öğreten

Öz

Türkiye Cumhuriyeti kuruluşundan itibaren özel girişim odaklı bir kalkınma politikası benimsemiştir. 1929 Bunalımından etkilenen Türkiye, özel girişim odaklı kalkınma politikasının yerine devletin ekonomiye yoğun müdahalede bulunduğu devletçilik modelini benimsemiştir. Ancak İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Türkiye’de siyasi ve ekonomik değişimler başlamıştır. Siyasi olarak çok partili sisteme geçilmiştir. 1950 yılında iktidara gelen Demokrat Parti (DP), 1950-1960 döneminde kapitalist-liberal bir ekonomik model tercih etmiştir. Fakat DP döneminde alınan ekonomik kararlar Türkiye’nin bütçe dengesini bozmuştur. Siyasi olarak DP’nin Tahkikat Komisyonları gibi anti-demokratik uygulamaları ordu ve üniversite içinde ciddi tepkilere neden olmuştur. 27 Mayıs 1960 tarihinde Milli Birlik Komitesi (MBK) yönetime el koy- muştur. MBK, Atatürk döneminden beri Türkiye Cumhuriyeti’nin ekonomi sisteminin temelini oluşturan karma ekonomi modelini uygulamak istemiştir. Ancak Atatürk döneminden farkı MBK’nin tıpkı DP gibi dış yardımdan faydalanma isteğidir. Milli Birlik Komitesi bu amaç doğrultusunda Devlet Planlama Teşkilatını kurmuş, yatırımlar için ise dış kaynak arayışına gitmiştir. Bu çalışmanın amacı Milli Birlik Komitesi’nin yönetimi tekrar sivillere devrettiği 1961 yılının Kasım ayına kadarki süreçte karma ekonomi sistemine dönüş için alınan ekonomik kararları ve sonuçlarını incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Karma Ekonomi, Devletçilik, Devlet Planlama Teşkilatı, Dış Yardım

Kaynakça

• Ahmad F. & Ahmad B. T. 1976, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1950-1971. İstanbul 1976.
• Akkor N. 2018, “1929 Dünya Ekonomik Krizi ve Türkiye’de Devletçilik Politikasına Geçiş”. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2/1, 133-139.
• Aksoy A. 2016, “Geleneksel Devletten Modern Devlete: Sanayi Devrimi ve Kamu Yönetimi Düşüncesinde Değişim”. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi 2/3, 31-37.
• Alican E. 2021, Günlükler 1956-1966. İstanbul. Doi: 10.25272/j.2149-8539.2016.2.3.04
• Arnon J. 1965, “Karma Ekonomide Özel ve Kamu Sektörü Yatırımlarının Finansmanı”. Karma Ekonomide Planlama ve Gelişme, Ekonomik ve Sosyal Etüdler Konferansı - Dördüncü Konferans. İstanbul, 183-195.
• Aslan R. & Sürekçi D. 2009, Adnan Menderes Hükümeti’nin IMF’ye Sunduğu İlk Ekonomik İstikrar Programı. Bursa.
• Avcıoğlu D. 1969, Türkiye’nin Düzeni. Ankara.
• Aysan M. A. 1986, “Atatürk’ün Ekonomik Görüşü: Devletçilik”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 2/6, 614-644.
• Boratav K. 2008, Türkiye İktisat Tarihi (1908-2007). Ankara.
• Bulut S. 2009, “Üçüncü Dönem Demokrat Parti İktidarı (1957-1960): Siyasi Baskılar ve Tahkikat Komisyonu”. Gazi Akademik Bakış 2/4, 125-145.
• Ekzen N. 1980, 1946-1958-1970 Devalüasyonları. Ankara.
• Ekzen N. 2009, Türkiye Kısa İktisat Tarihi 1946’dan 2008’e. Ankara.
• Eren S. C. 1995, Cumhuriyet Dönemi İstikrar Politikaları. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
• Gencer A. H. & Birol Ö. H. 2014, “A. Smith ve Klasik Okul, K.Marx ve Marksist Sosyalizm, J. M.
• Keynes ve Keynesgil Devrim ve Daha Sonraki Gelişmeler”. International Conference on Eurasian Economies Skopje, 934-943.
• Gerger H. 2012, Türk Dış Politikasının Ekonomi Politiği. İstanbul 2012.
• Hamitoğulları B. 1980, “Karma Ekonomi, Planlama ve Büyümeye İlişkin Bazı Yanılgılar Üzerine”.
• Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 35/1, 167-186. Doi: 10.1501/SBFder_0000001399
• Hatiboğlu Z. 1978, Türkiye İktisadı ve Türkiye’de İktisatçılar. İstanbul.
• Hiç M. 1979, Kapitalizm, Sosyalizm, Karma Ekonomi ve Türkiye. İstanbul.
• Hiç M. 1980, Türkiye Ekonomisinin Analizi (Başlıca Ekonomik Göstergelerle). İstanbul.
• Karavar H. 2019, “Türk-Alman Ticari İlişkilerinde Yeniden Canlanma: 1949-1954 Yılları”. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi IX/2, 373-387. Doi: 10.13114/MJH.2019.496
• Karavar H. 2021, “Ekonomik Diplomasi Perspektifinden II. Wilhelm ve Theodor Heuss’un Türkiye Ziyaretlerinin Değerlendirilmesi”. Uluslararası İlişkiler 18/72, 87-102. Doi: 10.33458/uidergisi.954772
• Kepenek Y. 2005, Türkiye Ekonomisi. İstanbul.
• Kurdaş K. 1979, Ekonomik Politikada Bilim ve Sağduyu. İstanbul.
• Küçükkalay M, 1997. “Endüstri Devrimi ve Ekonomik Sonuçlarının Etkisi”. Süleyman Demirel
• Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 2/2, 51-68.
• MBK Genel Kurul Toplantısı 1960. Üçüncü Birleşim.
• MBK Genel Kurul Toplantısı 1960. Altıncı Birleşim.
• MBK Genel Kurul Toplantısı 1960. On Beşinci Birleşim.
• MBK Genel Kurul Toplantısı 1960. Kırk Yedinci Birleşim.
• Payaslı V. 2011, “Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde Devletçilik Politikası Üzerine Bir Değerlendirme (1939-1950)”. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi 7/13, 123-140.
• Shaw S. J. & Shaw E. K. 2017, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye Cilt 2. İstanbul.
• Şahin H. 2012, Türkiye Ekonomisi. İstanbul.
• Tokgöz E. 2001, Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi (1914-2001). Ankara.
• Yenal O. 2010, Cumhuriyet’in İktisat Tarihi. İstanbul 2010.
• TC Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı 1963, Kalkınma Planı 1963 – 1967 (Birinci Beş Yıl). Ankara.