Türkiye Cumhuriyeti’nin Üçüncü Büyük Devalüasyonu 10 Ağustos 1970 Kararları ve Etkileri

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 2, 379 - 391, 30.12.2018

Hilal Karavar

Öz

Devalüasyon, yükselen iç fiyatlar nedeniyle, ihraç mallarının artan maliyetlerine uygun bir ihraç fiyatı sağlamak üzere dış paraların değerinin artırılmasıdır. Bu uygulamaya başvuran ülkelerde genelde ithalat arttığı için dış ödemeler dengesinde bozulma görülür. Devalüasyonla amaçlanan ithalatın azal- tılması ve ihracatın artırılmasıdır. Türkiye’de 7 Eylül 1946’da Recep Peker Hükümeti ve 4 Ağustos 1958’de Adnan Menderes Hükümeti devalüasyon uygulamıştır. 7 Eylül devalüasyonunda 1 Dolar 2.80 TL; 4 Ağustos Kararları’nda 1 Dolar 9 TL olmuştur. Ancak Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en büyük devalüasyonu 10 Ağustos 1970 Kararları’dır. Böylece 1 Dolar 15 TL’ye eşit hale getirilmiştir. Hükümet yalnızca ithalatı azaltıp ihracatı çoğaltmayı hedeflememiştir. Ayrıca yurt dışındaki Türk işçilerinin tasar- rufa teşvik edilmesini; tasarruflarının, serbest döviz olarak resmi kanallar yolu ile Türkiye’ye gelmesini sağlamayı amaçlamıştır. Ancak devalüasyon gündelik hayata zam ve enflasyon olarak yansımıştır. Paramızın dış değerinin düşmesi, içerideki fiyatların sürekli olarak yükselmesine neden olurken yeni vergiler ve diğer zamlar, fiyatları artırmıştır.

Anahtar Kelimeler

Devalüasyon, Zam, Süleyman Demirel Hükümeti, Enflasyon

Kaynakça

• Adalet Partisi Programı (1969). Ankara 1969.
• Boratav K. (1998) Türkiye İktisat Tarihi 1908-1985. İstanbul 1998.
• Çelebi E. (2001). “Türkiye’de Devalüasyon Uygulamaları (1923-2000)”. Doğuş Üniversitesi Dergisi 2/1 (2001) 51.
• Dinç E. (1990). Türkiye’de ve Az Gelişmiş Ülkelerde 1970 Sonrası Uygulanan Para Politikası.
• Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Tarihi Anabilim Dalı. Ankara 1990.
• Ekonomi Ansiklopedisi (1983). İstanbul 1983.
• Ekzen N. (2009). Türkiye Kısa İktisat Tarihi 1946’dan 2008’e İliştirilmiş Ekonomi IMF-Dünya Bankası Düzeninde 62 Yıl. Ankara 2009 2.
• İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968-1972). Ankara 1973.
• İstatistik Göstergeler 1923-2011 (2012). Ankara 2012.
• Karluk R. (2007) Cumhuriyet’in İlanından Günümüze Türkiye Ekonomisinde Yapısal Dönüşüm. İstanbul 2007 11.
• Kazgan G. (2002). Tanzimat’tan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi. İstanbul 2002.
• Kazgan G. (2012). Türkiye Ekonomisinde Krizler (1929-2009) “Ekonomi Politik” Açıdan Bir İnceleme. İstanbul 20123.
• Manisalı E. (1980). Devalüasyon ve Kur Ayarlamalarının Enflasyon Üzerindeki Etkileri. İstanbul 1980.
• Neziroğlu İ. & Yılmaz T. (2013). Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetler-Programları ve Genele Kurul Görüşmeleri Cilt 4 (27 Ekim 1965-26 Mart 1971). Ankara 2013.
• Ongun M. T. (1986). Türkiye’nin Dış Ödemeler Dengesi Sorunlar (1970-1979). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara 1986.
• Para Değerinin Düşürülmesi Meselesi (1968). İstanbul 1968.
• Parasız İ. (2004). Türkiye Ekonomisi 1923’ten Günümüze İktisat ve İstikrar Politikaları. Bursa 2004.
• Seyitoğlu H. (1992). Ekonomik Terimler Ansiklopedik Sözlük. İstanbul 19923.
• Şener S. (2005). “Türkiye Ekonomisinde İkinci Dönem Liberal İktisat Politikaları”. Yönetim Bilimleri Dergisi (2005) 147.
• Tokgöz E. (1993). Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi. Ankara 1993.
• Tuna S. (2007). “Cumhuriyet Ekonomisinin İlk Devalüasyonu: 7 Eylül 1946”. Akdeniz İ.İ.B.F Dergisi 13 (2007) 104.
• Turgut M. (1970, Ağustos 22). “Devalüasyona İhtiyaç Vardı, Yoktu Tartışmaları Bir yana Bırakılıp Artık Sonuç Tartışılmalıdır; Şimdi Ne Olacak?”. Tercüman Gazetesi, s.6. Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı 1973-1977. T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı.
• Yerasimos S. (1976). Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye 3- I. Dünya Savaşından 1971’e. İstanbul 1976.
• Zürcher E. J. (2014). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. İstanbul 2014