Sultan Ahmed Külliyesi İnşâsında Yeniden Yapılan Vakıf: İbrahim Paşa Sarayı

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 1, 285 - 308, 30.06.2018

Aliye Öten

Öz

Sivil mimariden, askeriye pek çok alt başlıkta değerlendirilen mimari, yapı hangi amaca hizmet ediyorsa ona yönelik en güzel imkânları sunması, kalıcı ve güzel olması ile başarıyı yakalar. 16. yüzyıl başında yapılan, geçirdiği tamirat ve yenileme faaliyetleriyle günümüze kadar gelen İbrahim Paşa Sarayı, İstanbul Atmeydanı’nda Sultan Ahmed Camii’nin tam karşısında tam bir seyir mekânı gibi tasarlanmıştır. Sarayın güzel, kalıcı ve bugün dahi Türk ve İslam Eserleri Müzesi olarak kullanılmasına imkân tanıyacak kullanışlılıkta olması mimarının başarısının kanıtıdır. İlk inşası, tamir ve yenileme faaliyetleriyle asırları deviren bu güzel eserin yeri, yapımı ve kaybedilen bölümleriyle ilgili pek çok makale ve kitap yayınlan- mıştır. Sarayın tarihçesi hakkındaki tartışmalarda sarayın mehterhâne, defterhâne, adliye ve diğer binalarla konum ilişkisi, geçirdiği değişiklikler ve restorasyon sınırları sorgulanmıştır. Bu konularda çok zıt fikirlerin öne sürülmesi ve değişik görüşlerin ileri sürülmeye devam edilmesi tatmin edecek kaynakların bulunmayışındandır. Buradaki kritik faktör, arşiv kaynakları ve sunduklarıdır. Sultan Ahmed Külliyesi inşası ile ilgili arşiv temelli olarak yaptığımız araştırmalar esnasında karşılaştığımız bilgiler, bu konuda daha kesin şeyler söylemeyi kolaylaştıracak niteliktedir. Bu yüzden bu makalede öncesi ve sonrasıyla İbrahim Paşa Sarayı’nın 17. yüzyılda geçirdiği köklü değişikler, kronoloji çerçevesinde açıklanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İbrahim Paşa Sarayı, XVII. Yüzyıl, Osmanlı Mimarlığı, Kronoloji

Kaynakça

• Atasoy N. (2012). İbrahim Paşa Sarayı. İstanbul 2012.
• Bilge M. L. (2013). “Sultanahmed Cami ve Külliyesi: Kuruluş Öncesi ve Sonrası Belgeler”. Osmanlı İs- tanbul’u I: I. Uluslararası Osmanlı İstanbul’u Sempozyumu Bildirileri (2013) 525-557.
• Cantay T. (1988). “Atmeydanı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 1) 82. İstanbul 1988.
• Çelebi Evliya. (2013). Seyahatname. Çev. Y. Dağlı & S. A. Kahraman. İstanbul 2013.
• Çelebi Sai (1988). Tezkiretü’l-bünyan. İstanbul 1988.
• Çetintaş S. (1939). Saray ve Kervansaraylarımız Arasında İbrahim Paşa Sarayı. İstanbul 1939.
• Çürük C. (1993). “Çadır Mehterleri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 8) 165. İstanbul 1993. Efendi A. H., Efendi A. S. & Efendi S. B. (2001). Hadîkatü’l- Cevâmi’ (İstanbul Câmileri ve Diğer Dînî- Sivil Mi’mârî Yapılar). İstanbul 2001.Efendi A. Lütfî. (1290). Tarih-i Devlet-i Aliyye-i Osmani. İstanbul 1290.
• Emecen F. (2000). “İbrahim Paşa, Makbûl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 21) 333-335. İstanbul 2000.
• Eyice S. (2000). “İbrahim Paşa Sarayı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 11) 345-347. İstanbul 2000.
• Gurlitt C. (1999). İstanbul’un Mimari Sanatı. Çev. R. Kızıltan. İstanbul 1993.
• Konyalı İ. H. (1942). İstanbul Sarayları. İstanbul 1942.
• Lokman Seyyid (n.d.). Hünername. TSMK, Hazine, nr. 1524.
• Nasuh Matrakçı (n.d.). Beyân-ı Menâzil-i Sefer-i Irakeyn. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi T.5964
• Öten A. (2008). Ahmet Lütfi Paşa Tarihi’nde İmar ve İnşâ Faaliyetleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul 2008.
• Özcan N. (2003). “Mehter”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 28) 547-549. İstanbul 2003.
• Sahillioğlu H. (1993). “Ceyb-i Hümâyûn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 7) 465-467. İstanbul 1993.
• Tayla H. (1984). “İbrahim Paşa Sarayı Restorasyon Raporu”. Mimaride Türk Milli Üslubu Semineri (1984) 100.
• Ünver A. S. (1938). “İbrahim Paşa Sarayı Hakkında Birkaç Resim ve Minyatür”. Arkitekt 8 (1938) 5-6.