Osmanlı Nüfus Politikaları Açısından Çocuk Düşürme Olgusu

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 2, 393 - 401, 30.12.2017

Fatma Şimşek Touatı

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nda 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar Iskat-ı cenin (çocuk düşürme), devletin din ekseninde (Şer’i hukuk) kapsamında ele aldığı konulardan biri idi. İslamiyet diğer dinlerde olduğu gibi çocuk düşürmeyi kesinlikle yasaklamış, ancak bazı fıkıh ekollerinde annenin hayatı tehlikede ise cenin 40 veya 120 günlük iken alınmasına müsaade edilmişti. Bununla birlikte Tanzimat sonrasında Osmanlı Devlet anlayışındaki ve uygulamalarındaki değişim ile birlikte toprak kayıpları, meselenin farklı şekillerde ele alınmasını zorunlu kıldı. Süregelen savaşlar ve sonucunda yaşanılan kayıpların yanı sıra nüfusun ve yoğunluğunun azalmasına neden olan diğer önemli etkenler ise yaşanan salgınlar ve olumsuz yaşam koşullarıydı. Bu nedenle devlet, ıskat-ı cenin meselesini, daha dünyevi bir alanda ve ihtiyaçları (asker-vergi) ekseninde ele almaya başladı. Bunu yaparken de nüfusun sadece sayısal çoğalmasıyla değil daha sağlıklı ve nitelikli olması yönüyle de ilgilenmekteydi. Bu bağlamda hiç şüphesiz resmi söylemde, kadının ve rolünün tanımlanmasında doğurganlığına toplumsal-siyasal bağlamda daha çok vurgu yapıl- maktaydı. Ancak sorunun, devlet adamları tarafından ele alınmasında ve ıskat-ı ceninin önlenmesi için öne sürülen gerekçelerde “günah” vurgusu dolayısıyla dini motiflerin kullanımı sürekli ön planda olacaktı. Bu noktadan hareketle çalışmamızda ıskat-ı cenin konusu, devletin nüfus politikaları çerçeve- sinde belgelere yansıyan vakalarla birlikte ele alınmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Şer’i Hukuk, Nüfus Politikası, Çocuk üşürme

Kaynakça

• Ahmet Lütfi Efendi (1999). Vak’anüvis Ahmed Lütfi Efendi Tarihi. İstanbul 1999.
• Akşit E. E. (2009). “Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye’de Kamusallık Kavramının Dönüşümü ve Dışladıkları”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 64/1 (2009) 1-21.
• Akşit E. E. (2010). “Geç Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemlerinde Nüfus Kontrolü Yaklaşımları”. Toplum ve Bilim 117 (2010) 179-197.
• Asım S. (1989) Osmanlı’da Kadınlığın Durumu. İstanbul 1989.
• Aydın M. A. (1993). “Çocuk Düşürme”. İslam Ansiklopedisi 8 (1993) 365.
• Barkan Ö. L. (1942). “İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeleri”. Vakıflar Dergisi 2 (1942) 279-304.
• Berki Ş. (1970). “Roma’da Miras Hukuku”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 10/1 (1970)542-576.
• Beyinli G. (2014). Elleri Tılsımlı Modern Türkiye’de Ebelik. Ankara 2014.
• Braudel F. (1989). Akdeniz ve Akdeniz Dünyası. İstanbul 1989.
• Çeker O. (1993) “Çocuk Düşürme”. İslam Ansiklopedisi 8 (1993) 365.
• Çeker O. (2004). Çocuk ve Hakları. İstanbul 2004.
• Çoşgel M. M. (2004). “Ottoman Tax Registers (Tahrir Defterleri)”. Historical Methods 37 (2004) 87-100.
• Dinç G., Şimşek F. & Eroğlu H. (2009). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Tev’em Maaşı”. Uludağ Üniversitesi-Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 10/16 (2009) 77-100.
• Dölek A. (2009). “Ayetler ve Hadisler Işığında Çocuğun Yaşam Hakkının Korunması”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31 (2009) 61-82.
• Düzbakar Ö. (2004). “Kimsesiz Çocuklar ve Çocuk Haklarının Korunmasına İlişkin Bursa Şer’iyye Sicillerine Yansıyan Örnekler ”. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 6 (2004) 87-95.
• Ersoy G. B. (2002). Kahraman Doktor İhtiyar Acuzeye Karşı, Geç Osmanlı Doğum Politikaları. İstanbul 2015.
• Foucault M. (2002). Toplumu Savunmak Gerekir. İstanbul 2002.
• Gül A. (2013). “Osmanlı Taşrasında Suç ve Suçlular (1919 Ocak Ayı Erzincan Sancağı Örneği)”. EÜHFD 17/1-2 (2013) 1-28.
• Güngör E. (2006). 1 Numaralı Kütahya Şeriyye Sicili (II. Bölüm) Transkripsiyon ve Kritiği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniversitesi, Küyahya 2006.
• Gürbüz S. (2009). 296 Numaralı Karaman Şer’iye Sicili Çerçevesinde 1829-1832 Yılları Arasında Karaman’da Sosyal, İdari ve Hukuki Hayat. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya 2009.
• Hamlacı Y. (2017). “Geç Osmanlı Döneminde Kadın, Doğum ve Çocuk Sağlığı”. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 7/1 (2017) 23-27.
• Işık S. (2012). “Foucault’da İktidar, Özgürlük ve Direniş ”. Ekev Akademi Dergisi 16/51 (2012) 103-114.
• Karaman H.. İslam’ın Işığında Günün Meseleleri. İstanbul 1988.
• Karaman H. (2002). Hayatımızdaki İslam. İstanbul 2002.
• Karpat K. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914). İstanbul 2003.