XIX. Yüzyılda Osmanlı-Hindistan Ticaretine Bir Örnek: At İhracatı

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 2, 239 - 247, 30.12.2014

Seda Tan

Öz

Hindistan, XIX. yüzyıl boyunca Osmanlı Devleti’nin gerek resmi gerek gayrı resmi yollarla yapılan hayvan ihracatının en büyük pazarı olmuştur. Buraya yapılan canlı hayvan sevkiyatının temel konusunu ise, başlıca yetiştiricilik bölgesi Osmanlı hakimiyetindeki Suriye ve Irak toprakları olan ‘Arap atı’ teşkil etmiştir. Suriye’den ve özellikle Irak topraklarından Hindistan’a yapılan at sevkiyatı, Fırat ve Dicle Nehirleri’nin nakliyatta etkin bir biçimde kullanılmaya başlanmasıyla birlikte 1850’li yıllardan itibaren büyük bir ivme kazanmıştır. Ancak, ihracatın hacminde yaşanan söz konusu genişleme, Arap neslinin gerek nicel yönden gerekse nitelik açısından ciddi bir gerileme yaşaması sonucunu beraberinde getirmiştir. Osmanlı hükümeti, at ticaretinin temel geçim kaynaklarından birini oluşturduğu bu coğraf- yada, bir yandan ticaret akışındaki dengeyi korumaya, diğer yandan da neslin devamlılığını sağlayacak tedbirler almaya çalışmıştır. Söz konusu çalışmada, Osmanlı Devleti’nin XIX. yüzyılın ikinci yarısından I. Dünya Savaşı’na kadar olan süreçte Hindistan yönündeki at ihracatının temel bazı değişkenlerinin aydınlatılması amaçlanmıştır. Bu çerçevede ihracata kaynak teşkil eden bedevi aşiretleri, başlıca ihraç merkezleri, Irak ihracatının Hindistan yönünde yoğunlaşmasının temel nedenleri ve ihraç yasakları gibi önemli konu başlıklarının değerlendirilmesine çalışılmıştır. Araştırmaya yön veren kaynakları ise, döneme ait Osmanlı arşiv kayıtları, ilgili vilayet salnameleri ve konuyla ilgili diğer literatür oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Fırat, Dicle, Hindistan, Arap atı, ihracat

Kaynakça

• Abidin, İ. (1917). Osmanlı Atları. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Aral, N. & Batu, S. (1936). Arabistan’da Atçılığın Bugünkü Durumu. Ankara: Yüksek Ziraat Enst. Yayınları.
• Aral, N. (1974). Türkiye’de Yetiştirilen Hayvan Türleri, Yetiştiricilik Tarihi ve Teknolojisi (1923-1931), Ankara: Türkiye Jokey Klubü Yayınları.
• Basra Vilayeti Hayvanat-I Ehliyesinin Ahval-İ Umumiyesi. (31 Kanunuevvel 1329). Ticaret Ve Ziraat Nezareti Mecmuası, 4. Sene, Aded 33-34, 749-750.
• Batu, S. (1938). Türk Atları ve At Yetiştirme Bilgisi. Ankara: Yüksek Ziraat Enstitüsü Yayınları.
• Çevik, A. (2009). Ortaçağ İslâm Coğrafyacılarına Göre el-Cezîre ve İdari Taksimatı. Osmanlı Araştırmaları, 33, 35-64.
• Grenier. (1300). Usûl-i Islah-ı Teksîr-i Hayvanât. Çev. H. H. Efendi, Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Matbaası.
• İstavri. (1324) Arap Atı, Mecmua-i Fünûn-ı Baytariyye, 1. Sene, 8, 230-238.
• Keskin, T. (2012). Dicle ve Fırat Nehirleri Üzerinde Yapılan Ticaret (1838-1914). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, Sosyaal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kılıç, R. (2011). Osmanlı Yönetiminde Irak ve Suriye, İstanbul: İdeal Yayıncılık.
• Kızılkaya, O. (2013). “XIX. Yüzyılın Sonu XX. Yüzyılın Başlarında Basra Körfezi’nde Uluslararası Hâkimiyet Mücadelesi”. Turkish Studies, 8(7), 293-306.
• Kural, M. (2013) On Dokuzuncu Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğunun Basra Körfezi Politikası. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.