Çocuklar İçin Felsefe ve Nussbaum’un Yapabilirlikler Yaklaşımı: Eğitim Üzerine Yeniden Düşünmek

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 83 - 101, 28.12.2024

Nihal Petek Boyacı

https://doi.org/10.13114/mjh.1538006

Öz

Bu makalede Nussbaum’un yapabilirlikler yaklaşımının hayata geçirilmesinde Çocuklar için Felsefe (ÇİF) uygulamasının önemi gösterilmeye çalışılacaktır. İnsanın doğuştan itibaren kendisinde bulunan merak ve hayret duygusunun yetişkinliğe doğru yitirildiği ve bilgi aktarımından öteye gitmeyen bir eğitimin demokratik bir yurttaş ortaya çıkmasında yetersiz kalmaktadır. Doğası gereği bilme eğiliminde olan insan, bu merakını bırakarak, olanı olduğu gibi kabul etmekte olup eleştirel bir bakış açısında sahip olmayı bırakmaktadır. Çocukluktan itibaren gerçekleşen felsefeyle ve refleksif düşünmeyle tanışma bu merakı canlı tutacaktır. ÇİF ve dolayısıyla felsefi bir düşünüşe sahip olma olumlu anlamda toplumsal dönüşümün önemli bir parçasıdır. Bireylerin eleştirel bakabilme, empati, akılcı karar verebilme, tüm canlılarla bağ kurabilme gibi pek çok açıdan gelişmesini sağlar. Bu yüzden ÇİF Nussbaum’un yaklaşımını açıklarken sıraladığı on maddeli merkezi yapabilirliklerden altısının aktüel hâle dönüşümünde kilit bir rol oynamaktadır. Bu makalede de öncelikle eğitimin ne olduğu ele alınarak, günümüz eğitim sistemindeki temel problemlere odaklanılacaktır. Merak, hayret, düşünme ve refleksif düşünme çerçevesinde çocukluktan yetişkinliğe ne türden bir değişim olduğu ve ÇİF uygulamalarıyla neler yapılabileceği ele alınacaktır. Sonrasında Nussbaum’un yapabilirlikler yaklaşımı, ÇİF eğitiminin bu yaklaşım ile olan ilişkisi ve bireylerin potansiyellerinin bu uygulamayla ne şekilde hayata geçirilebileceği üzerinde durulacaktır. Son kısımda ise ÇİF’in öğretmen/eğitmen, çocuk ve ebeveyn/bakım veren olan üç saç ayağı kritik edilerek yapabilirlikler yaklaşımıyla olan bağlantısı, bu yaklaşımdaki altı maddenin hayata geçirilmesinde eğitimin ve dolayısıyla ÇİF’in önemine vurgu yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Refleksif Düşünme, Eğitim, Yapabilirlikler, Potansiyel, Çocuklar için Felsefe, Merak, Öğrenme, Müfredat.

Philosophy for Children and Nussbaum’s Capabilities Approach: Rethinking Education

Öz

Kaynakça

• Akkocaoğlu Çayır A. 2021, İlkokul için Uygulama Örnekleriyle Öğretmenler için Çocuklarla Felsefe (P4C) Rehberi. 2.b. Pegem Akademi, Ankara.
• Aristotle. 1933, Metaphysics Volume I: Books 1-9. Çev. H. Tredennick. Harvard University Press, Cambridge.
• Avcı F., Özdağ S., Akdeniz E., C. Öncü E. & Öner E. 2021, “‘P4C: Küçük Çocuklar, Büyük Fikirler’ eTwinning Projesine Yönelik Öğretmenlerin Görüş ve Değerlendirmeleri”. International Journal of Cultural and Social Studies, 7 (1), 214-228.
• Cevizci A. 2023, Eğitim Felsefesi. Say Yay. İstanbul.
• Dewey J. 2001, Democracy and Education, The Pennsylvania State University.
• Dewey J. 2021, Felsefenin Yeniden İnşası. Çev. S. Aydın, Fol Kitap, Ankara.
• Dewey J. 2023, Nasıl Düşünürüz? Fol Kitap. Çev. H. Kayıkçı. Ankara.
• Gluchman V. 2018. “Nussbaum’s Philosophy of Education as the Foundation for Human Development”. Human Affairs 28 (3), 328-38. https://doi.org/10.1515/humaff-2018-0026.
• Günay M. 2021, Eğitim Felsefesi. 2.b. Çizgi Kitabevi yay., Konya.
• Karadağ F. 2023, “The Effect of Philosophy for Children (P4C) Curriculum on Formulating Question Skills of Children with Special Learning Disabilities”. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 7 (3), 570-87. doi: https://doi.org/10.34056/aujef.1258728.
• Kefeli İ., Üçüncü D. & Yaman Z. 2021, “Üstün Yetenekli/Zekâlı Öğrencilerle ‘Çocuklar İçin Felsefi Etkinlik’ Uygulaması: Nitel Bir Çalışma Örneği”. Turkish Journal of Primary Education 6 (1), 51-65. doi: https://doi.org/10.52797/tujped.850057.
• Lipman M. 2023, Felsefe Okulda. Çev. M. Kerem, Usturlab, İstanbul.
• Lipman M. Sharp A. M. & Oscanyan F. S. 2023, Felsefe Sınıfta. Çev. M. Kerem, Usturlab, İstanbul.
• McCall C. 2017, Düşünmeyi Dönüştürmek, Çeviren K. Gülenç, N. P. Boyacı, B. Karabey & F. Karadağ, Nobel yay., Ankara.
• MEB. 2023a, İlköğretim Kurumları Haftalık Ders Çizelgesi, web sitesi: https://tegm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_02/22163752_Yizelge.pdf Erişim Tarihi: 01.07.2024.
• MEB. 2023b, Ortaöğretim Kurumları Haftalık Ders Çizelgeleri, web sitesi: https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2023_09/14104459_202337_Ortaogretim_Kurumlari.pdf Erişim Tarihi: 01.07.2024.
• Nussbaum M. C. 1997, Cultivating Humanity, Harvard University Press, Cambridge.
• Nussbaum M. C. 2010, “Une crise planétaire de l’éducation”. https://www.courrierinternational.com/ article/2010/06/24/une-crise-planetaire-de-l-education.
• Nussbaum M. C. 2018, Yapabilirlikler Yaratmak - İnsani GelişmişlikYaklaşımı. Çev. S. Somuncuoğlu. İletişim, İstanbul.
• Özcan S. Sallabaş M. E. & Akgül A. 2022, “Okuma Eğitiminde P4C Temelli Soru Sorma Eğitiminin İşbirlikli Öğrenmeye Etkisi”. Ana Dili Eğitimi Dergisi 10 (2), 327-346.
• Özdemir Ö. 2021, Felsefe Sınıfı İlkokul Öğretim Programıyla Bütünleştirilmiş Çocuklarla Felsefe Uygulamaları. Nobel yay., Ankara.
• Plato 1921, “Theatetus”. Theatetus, Sophist, Çev. H. N. Fowler, Harvard University Press, Cambridge, 1-257.
• Stanley S. 2012, Why Think? Philosophical Play from3 to 11. Continuum, London.
• Walker M. & Unterhalter E. 2007, “The Capability Approach: Its Potential for Work in Education”. İçinde Amartya Sen’s Capability Approach and Social Justice in Education, editör Melanie Walker ve Elaine Unterhalter, Palgrave MacMillan, 1-18.