Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarının Bilimsel ve Teknolojik Konulara Yer Verme Yönüyle Değerlendirilmesi

Yıl 2024, , 1212 - 1224, 15.10.2024

Bilal Tekin , Kerim Tuzcu

https://doi.org/10.33206/mjss.1432323

Öz

Günümüzde, bilimsel gelişmeler ve teknolojinin etkisi insan hayatının ve toplumsal yaşamın her alanında olduğu gibi eğitim öğretim sürecinde de giderek artmaktadır. Bu yenilikler ve teknolojik araçlar, eğitim öğretimde olumlu katkılar sağlayarak kaliteli insan gücünün yetiştirilmesine önemli bir destek sunmaktadır. Türkçe ders kitapları, ana dili olarak öğretilen Türkçenin öğretiminde en yaygın kullanılan araçlardan biridir. Bu nedenle, bu ders kitaplarının bilimsel ve teknolojik kavramlara uygun ve paralel şekilde hazırlanması, eğitim öğretim süreçlerinin daha etkin hale gelmesine ve öğrencilerin ilgi ve meraklarının artmasına katkı sağlayabilir. Bilimsel ve teknolojik gelişmelere uygun olarak tasarlanan öğrenme süreçlerinin öğrenci başarısına olumlu yönde büyük katkı sağladığını gösteren birçok araştırma bulunmaktadır. Bu çalışmada da Türkçe ders kitaplarında bilimsel ve teknolojik kavramlara ne kadar yer verildiği araştırılmıştır. Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitapları, belge incelemesi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Kitaplardaki konular, temalar, metinler, hazırlık çalışmaları, etkinlikler, görseller ve değerlendirme çalışmaları, Türkçe Dersi Öğretim Programı (TDÖP) ile belirlenen Konu Önerileri ve Yetkinliklerine göre incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda, Bilim ve Teknoloji teması dışındaki konularda bu kavramlara çok az yer verildiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bilim ve Teknoloji, Ders Kitapları, Eğitim ve Öğretim, Türkçe Ders Kitabı

Etik Beyan

“Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarının Bilimsel ve Teknolojik Konulara Yer Verme Yönüyle Değerlendirilmesi” adlı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Makale için etik kurul izni zorunluluğu bulunmamaktadır.

Evaluation of Secondary School Turkish Textbooks in Terms of Including Scientific and Technological Subjects

Öz

Today, the importance of scientific developments and technology is increasing in the education and training process as well as in every field of human life and social life. Innovations and technological tools will contribute positively to education and training and will help to train qualified manpower. The preparation of Turkish textbooks, which is one of the most widely used tools in teaching Turkish as a mother tongue, by and in parallel with scientific and technological concepts can contribute to making education and training processes more effective and increasing students' interest and curiosity. There have been many studies showing that learning processes designed and organized by scientific and technological developments contribute positively to student achievement. In this study, the extent to which scientific and technological concepts are included in Turkish textbooks was investigated. Secondary school 5th, 6th, 7th, and 8th-grade Turkish textbooks were evaluated by the document analysis method. The extent to which technological concepts are included in subjects, themes, texts, preparatory work, activities, visuals, and evaluation studies was examined according to the Subject Suggestions and Competencies determined by the Turkish Language Teaching Program (TCCP). At the end of the study, it was observed that these concepts were given very little space in themes other than the Science and Technology theme.

Anahtar Kelimeler

Education and Training, Science and Technology, Textbooks, Turkish

Kaynakça

• Akgün, A., Özden, M., Çinici, A., Aslan, A. ve Berber S. (1995). Teknoloji destekli öğretimin bilimsel süreç becerilerine ve akademik başarıya etkisinin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(48), 27-46. https://doi.org/10.17755/esosder.97729
• Akın, E., Akın, İ. ve Bilgin, E. (2024). Dijital okuryazarlığın Türkçe eğitimindeki yeri. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(1), 52-65. doi:10.33206/mjss.1302575
• Akpınar, B. ve Akyıldız, T. Y. (2022). Yeni eğitim ekosistemi olarak metaversal öğretim. Journal of History School, 15(LVI), 873-895. DOI: 10.29228/joh.56881
• Avcı, N. ve Topçu, D. (2021). Sosyal medya, dil ve edebiyat. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 5-26. https://doi.org/10.20493/birtop.860619
• Aypay, A. ve Özdemir, M. (2021). Güncel eğilimlerden hareketle gelecek eğitim politikalarına yönelik çıkarımlar. İnsan ve İnsan, 8(27), 27-49. https://doi.org/10.29224/insanveinsan.816609
• Bacanak, A., Karamustafaoğlu, O. ve Köse, S. (2003). Yeni bir bakış: eğitimde teknoloji okuryazarlığı. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(14), 191-196. https://dergipark.org.tr/en/pub/pauefd/issue/11129/133104
• Bal, E. (2017). Teknoloji çağında cep telefonu kullanım alışkanlıkları ve motivasyonlar: Selçuk üniversitesi öğrencileri üzerine bir inceleme. Humanities Sciences, 12(3), 112-132. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/322635
• BouJaoude, S., ve Noureddine, R. (2020). Analysis of science textbooks as cultural supportive tools: The case of Arab countries. International Journal of Science Education, 42(7), 1108-1123. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09500693.2020.1748252
• Bozlak, B. (2020). Bilimsel ve teknolojik gelişmeler doğrultusunda sanat eğitimi ve malzemelerinin gelişimi (Tez no. 653038) [Yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Calado, F. M., Scharfenberg, F. J., ve Bogner, F. X. (2015). To what extent do biology textbooks contribute to scientific literacy? Criteria for analyzing science-technology-society-environment issues. Education Sciences, 5(4), 255-280. https://www.mdpi.com/2227-7102/5/4/255
• Calado, F. M., ve Bogner, F. X. (2013). A reflection on distorted views of science and technology in science textbooks as obstacles to the improvement of students’ scientific literacy. European Journal of Educational Research, 2(2), 51-68. https://doi.org/10.12973/eu-jer.2.2.51
• Chiappetta, E. L., ve Fillman, D. A. (2007). Analysis of five high school biology textbooks used in the United States for inclusion of the nature of science. International Journal of Science Education, 29(15), 1847-1868. https://doi.org/10.1080/09500690601159407
• Çakır, İ. (2010). Yazma becerisinin kazanılması yabancı dil öğretiminde neden zordur? Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(28), 1-12. https://dergipark.org.tr/en/pub/erusosbilder/issue/23762/253280
• Çelik, T. (2024). Türkçe ders kitaplarının bilimsel yeterlik ölçütlerine göre incelenmesi. Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Dergisi, 6(2), 237-255. https://dergipark.org.tr/en/pub/ijotfl/issue/82646/1372734
• Çiftçi, S., Yayla, A., & Sağlam, A. (2021). 21. yüzyıl becerileri bağlamında öğrenci, öğretmen ve eğitim ortamları. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (24), 718-734. https://doi.org/10.29000/rumelide.995863
• Duran, E. ve Özen, N.E. (2018). Türkçe derslerinde dijital okuryazarlık. Türkiye Eğitim Dergisi, 3(2), 31-46. https://dergipark.org.tr/en/pub/turkegitimdergisi/issue/41487/464125
• Finnish Institute for Educational Research (2018). https://ktl.jyu.fi/en. (Erişim tarihi: 04.01.2024)
• Göçer, A. (2017). Görev temelli öğrenme yönteminin Türkçenin ikinci dil olarak öğretiminde kullanımı, özellikleri ve işlevleri. International Journal of Language Academy, 5(2). http://dx.doi.org/10.18033/ijla.3570
• Gümüşoğlu, F. (2017). İlköğretim ders kitaplarında bilişim teknolojisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22 (Kayfor 15 Özel Sayısı), 1587-1598. https://dergipark.org.tr/en/pub/sduiibfd/issue/53208/707034
• https://cyberbullying.org/cyberbullying-statistics-age-gender-sexual-orientation-race (Erişim tarihi: 12.01.2024)
• https://www.btk.gov.tr/uploads/pages/slug/kilavuz (Erişim tarihi: 15.11.2023)
• https://www.digitalem.com/teknolojik-terimler (Erişim tarihi: 02.10.2023)
• https://www.eski.tbd.org.tr/index.php?sayfa=sozluk&mi1 (Erişim tarihi: 12.12.2023)
• https://www.tdk.com.tr/bilgisayar-terimleri-karsiliklar-kilavuzu (Erişim tarihi: 12.11.2023)
• https://www.tdk.gov.tr/icerik/diger-icerikler/tumsozlukler (Erişim tarihi: 14.11.2023)
• Huang, F. (2023). Examining foreign language teachers’ ınformation literacy: do digital nativity, technology training, and fatigue matter? The Asia-Pacific Education Researcher, 1-12. DOI: 10.1007/s40299-023-00797-z
• Huang, F., ve Sun, L. (2023). Examining the roles of technology in sustaining language teaching and learning. Sustainability, 15(24), 16664 https://doi.org/10.3390/su152416664.
• Institute for Strategy in Education (2019). https://www.instrao.ru/index.htm. (Erişim tarihi: 12.01.2024)
• Kalkan, A. (2021). Teknoloji bağımlılığı ve bilinçli medya kullanımı. Ensar Neşriyat.
• Kana, F. ve Kiler, B. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitaplarının öğretim programındaki anahtar yetkinlikler açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(2), 741-755. https://dergipark.org.tr/en/pub/teke/issue/62851/953813
• Kanatlı, F. ve Çekici, Y.E. (2013). Türkçe öğretiminde disiplinler arası olanaklar. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 223-234. https://dergipark.org.tr/en/pub/mersinefd/issue/17383/181608
• Karasar, Ş., (2004). Eğitimde yeni iletişim teknolojileri, internet ve sanal yüksek eğitim. The Turkish Online Journal of Educational Technology Dergisi, 3(4). 1303-6521. https://dergipark.org.tr/en/pub/mersinefd/issue/17383/181608
• Karataş, K. (2020). Öğretmenlik mesleğine kuramsal bir bakış. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(17), 39-56. https://dergipark.org.tr/en/pub/ejedus/issue/55652/704716
• Korkmaz, Z. (2002). Türk diline gönül verenler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 1-11. https://acikerisim.aku.edu.tr/xmlui/handle/11630/2628
• Köksal, A. (1981). Bilişim terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kurtoğlu E.M. ve Uslupehlivan, E. (2020). Eğitimde teknoloji kullanımının bugünü ve geleceğine ilişkin öğretmen adaylarının düşüncelerinin incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 109-126. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1171098
• Maden, S., Maden, A., ve Banaz, E. (2018). Ortaokul 5. sınıf Türkçe ders kitaplarının dijital okuryazarlık bağlamında değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(55), 685-698. https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/61908624/FR1Qe20200127-98755-2j04eg-libre.pdf
• Morris, H. (2014). Socioscientific issues and multidisciplinarity in school science textbooks. International Journal of Science Education, 36(7), 1137-1158. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09500693.2013.848493
• NFER (2017). Independent evaluation of the literacy octopus suggests more effective ways for research evidence to impact classroom practice and pupil outcomes. https://www.nfer.ac.uk/press- releases/independent. (Erişim tarihi: 14.01.2024)
• Okan, B., ve Kaya, E. (2023). Exploring the inclusion of the nature of science in Turkish middle school science textbooks. Science & Education, 32(5), 1515-1535. https://link.springer.com/article/10.1007/s11191-022-00371-x
• Okur, A. (2012). Türkçe ders kitaplarında bilim ve teknoloji. Turkish Studies Dergisi, 7(4), 2413-2429. https://www.researchgate.net/profile/Alpaslan-Okur/publication
• Özdemir, O. (2017). Türkçe öğretiminde dijital teknolojilerin kullanımı ve bir web uygulaması örneği. Turkish Studies Dergisi, 12(4), 427-444. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11283
• Öztürk, A. (2021). COVID-19 pandemi sürecinde bilişim teknolojileri bağımlılığı. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 195-219. https://doi.org/10.31463/aicusbed.903612
• Pehlivanlı, B. ve Kayadibi, N. (2022). Dijital okuryazarlık bağlamında ortaokul Türkçe ders kitapları. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 6(1), 182-197. https://ankad.org/index.php/Ankad/article/view/135
• Rzayeva, S. (2018). Küreselleşme kapsamında iletişim teknolojileri ve somut olmayan kültürel miras ilişkisi. Asya Studies, 5(5), 45-55. DOI: 10.31455/asya.416771
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç. ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250. https://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Sergiadis, A. D., Smith, P., ve Uddin, M. M. (2024). How equitable, diverse, and ınclusive are open educational resources and other affordable course materials? College & Research Libraries, 85(1), 44. https://doi.org/10.5860/crl.85.1.44
• Sevim, O. ve Sayır, M. F. (2017). Türkçe derslerinde akıllı tahtayla yapılan konuşma becerisi etkinliklerinin öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri. Dergisi, 2017(8), 160-172. https://dergipark.org.tr/en/pub/goputeb/issue/34591/382206
• Şenel, A., & Gençoğlu, S. (2003). Küreselleşen dünyada teknoloji eğitimi. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(12), 45-65. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/296526
• Şentürk C. ve Yazar, İ. (2021). Türkçe öğretimi üzerine yapılan lisansüstü çalışmaların incelemesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education Dergisi, 10(4), 258-276. https://ijtase.net/index.php/ijtase/article/view/4
• Tanrıkulu, F. (2017). EBA’nın Türkçe dersi öğrenme alanlarını karşılama yeterliliğine yönelik öğretmen görüşleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(3), 395-416. https://scholar.google.com/scholar?hl=tr&as_sdt=0%2C5&q=EBA
• Türkçe Dersi Öğretim Programı (TDÖP) (2019). Erişim adresi http://mufredat.meb.gov.tr.
• Türkel, A. (2012). Dinleme eğitimine ilişkin teknikler ve değerlendirmeleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (34), 128-141. https://dergipark.org.tr/en/pub/deubefd/issue/25115/265157
• Uçgun, D. (2014). Tarihî süreç içerisinde Türkçe öğretim programları ve Türkçe öğretmenlerinin yetiştirilmesi, Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem Yayıncılık.