Мендик Баа Шкаласынын Кыргыз Маданиятына Адаптацияланышы

Yıl 2019, , 1938 - 1957, 27.04.2019

Asem Idaeva , Hasan Yılmaz

https://doi.org/10.33206/mjss.527405

Öz

Мендик – адамдын өзү жөнүндөгү жана өзү түзгөн менталдык сүрөт болуп эсептелет. Адамдын ээ болгон мендиги менен жетүүнү эңсеген идеалдуу мендиктин ортосунагы айырмачылык – мендик баа, б.а. өзүн өзү жактыруу же жактырбоо, өзүнүн мендигин канааттандыруу даражасы катары аныкталат. Мендик баа адамдын өзүнө берген баасын камтып, анын өзү жөнүндөгү объективдүү маалыматтардын субъективдүү маалымат катары баалануусун билдирет. Мендик баа адамдын жашоосунда өзгөчө ролго ээ болгондуктан, психологияда эң көп изилденген концепттердин бири болуп эсептелет. Ошого карабастан, учурда бул жаатта Кыргызстанда мугалимдер жана изилдөөчүлөр колдоно ала турган жана мендик бааны өлчөөчү каражат жок. Жүргүзүлгөн изилдөөнүн максаты – Т. Арыжак (1999) тарабынан даярдалган «Мендик баа» шкаласын кыргыз маданиятына адаптациялоо. Жүргүзүлгөн изилдөөнүн натыйжасында адаптацияланган шкала кыргыз педагогдору жана изилдөөчүлөрүнө өз салымын кошот деген ойдобуз. Изилдөөдө бир маданиятка ылайыкташтырылып даярдалган шкаланын башка маданиятка ылайыкташтырылып адаптациялануусу үчүн коюлган тийиштүү талаптар аткарылды. Изилдөөдө шкаланын адаптациясын жүргүзүүдө анын түзүлүшүнүн жарамдуулугун аныктоо максатында изилдөөчү жана тастыктоочу фактордук анализдер жүргүзүлдү. Кронбах-альфа жана пункттардын жалпы корреляциясы кабыл алууга мүмкүн болгон ишенимдүүлүк индекстери беш фактордун ар бири үчүн жетиштүү деңгээлде экени аныкталды. Бул жыйынтыктарга таянып «Мендик баа» шкаласынын бардык факторлору канааттандыраарлык жүккө ээ болгон беш факторлуу структурага ээ экенин айтууга болот.

Anahtar Kelimeler

Мендик баа, шкала, адаптация.

Adaptation of The Self-Esteem Scale into Kyrgyz Culture

Öz

Self-esteem is related to the way how person loves, accepts and respects himself. The ratio of one’s desired ideal features and real ones determines the level of self-esteem. Since self-esteem is related to all aspects of the individual's life, it has been the subject of many researches in social sciences. However, there is no tool, which could measure self-esteem in Kyrgyz society. The purpose of this study is to gain a valid and reliable self-esteem scale that Kyrgyz scientists and educators can use. In this study the adaptation process of the scale, which originally was developed in one culture, into another culture, was lead in accordance with certain requirements. In this context, the necessary permission was taken for the adaptation of the original scale and later analyses related to the translation study and the reliability of the translation were applied. Appropriate samples were determined for exploratory and confirmatory factor analyses and the formed models were tested with appropriate statistical techniques. Data were collected from three separate samples. The first sample group was formed to test the reliability of translation. The second sample group was formed to make exploratory analysis, while the third sample group was formed to collect data for confirmatory factor analysis. The total sample size of the three studies was 670. At the end of the research it was determined that Self-Esteem Scale Load values of Kyrgyz version ranged from 0,775 to 0,876 for self-value factor; from 0,822 to 0,911 for self-confidence factor; from 0,780 to 0,917 for depressive affect factor; from 0,804 to 0,876 for self-sufficiency factor; from 0,777 to 0,859 for achievement and productivity factor. Self-esteem scale in Kyrgyz has shown the following level 2 goodness-of-fit results: NFI .963, TLI .971, IFI .986, RMSEA .000, GFI .958, AGFI .950, RMR .000. In general, the results show that the goodness-of-fit results are quite good. Cronbach’s alpha internal consistency coefficients of self-esteem scale in Kyrgyz ranged from .855 to .939. Basing on above mentioned results it can be concluded that the Kyrgyz self-esteem scale is a valid and reliable tool that can be used by Kyrgyz educators and researchers 

Anahtar Kelimeler

Self-Esteem, Scale, Adaptation.

Benlik Saygısı Ölçeğinin Kırgız Kültürüne Uyarlanması

Öz

Benlik saygısı, bireyin kendi kendisini ne kadar sevdiği, kabul ettiği ve kendi kendisine ne kadar saygı duyduğuyla ilişkilidir. Kişinin ideal olarak kendinde bulunmasını istediği özelliklerin gerçekten sahip olduğu özelliklere oranı benlik saygısının düzeyini belirler. Benlik saygısı bireyin yaşamının tüm yönleri ile ilişkili olduğu için sosyal bilimlerde pek çok araştırmaya konu olmuştur. Buna karşılık Kırgız toplumunda benlik saygısını ölçen bir araç bulunmamaktadır. Bu araştırmanın amacı Kırgız bilim insanları ve eğitimcilerin kullanabileceği geçerli ve güvenilir bir benlik saygısı ölçeğini Kırgız Kültürüne kazandırmaktır.  Araştırmada bir kültürde üretilen ölçeğin başka bir kültüre uyarlanması ile ilgili çalışmanın gerektirdiği yol izlenmiştir. Bu kapsamda orijinal ölçeğin uyarlanması için gerekli izin alınmış daha sonra çeviri çalışması ve yapılan çevirinin güvenirliği ile ilgili analizler uygulanmıştır. Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri için uygun örneklemler belirlenmiş ve oluşturulan modeller uygun istatistik tekniklerle sınanmıştır. Araştırmada üç ayrı örneklem üzerinde veriler toplanmıştır. İlk örneklem grubu çeviri güvenirliğini test etmek amacıyla oluşturulmuştur. İkinci çalışma grubu açımlayıcı faktör analizi yapabilmek amacıyla ve üçüncü çalışma grubu da doğrulayıcı faktör analizine veri toplamak amacıyla oluşturulmuştur. Üç çalışmanın toplam örneklem büyüklüğü 670’tir. Yapılan çalışmanın sonunda Benlik Saygısı Ölçeği Kırgızca sürümünün yük değerlerinin benlik değeri alt faktörü için 0,775 ile 0,876, özgüven alt faktörü için 0,822 ile 0,911, depresif duygulanım alt faktörü için 0,780 ile 0,917, kendine yetme alt faktörü için 0,804 ile 0,876, ve başarma ve Üretkenlik alt faktörü için 0,777 ile 0,859 arasında değiştiği saptanmıştır. Benlik Saygısı Ölçeği ikinci düzey uyum iyiliği sonuçları, NFI .963, TLI .971, IFI .986, RMSEA .000, GFI .958, AGFI .950, RMR .000 olarak bulunmuştur. Genel olarak sonuçlara bakıldığında uyum iyiliklerinin oldukça iyi olduğu görülmektedir. Kişilerarası Çatışma Çözme ölçeği Kırgızca sürümünün Benlik Saygısı Ölçeği Cronbach’s alfa iç tutarlılı katsayıları ise .855 ile .939 arasında değişmektedir. Elde edilen sonuçlara dayanarak Benlik saygısı ölçeği Kırgızca Sürümünün Kırgız eğitimci ve araştırmacılar tarafından kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir araç olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

benlik saygısı, ölçek, ölçek uyarlama.

Kaynakça

• KAYNAKÇAAlpar, R. (2011). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., ve Yıldırım, E. (2010). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Amirazodi, F. (2011). Personality traits and Self-esteem. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 29, 713-716.
• Arıcak, O.T. (1999). Grupla Psikolojik Danışma Yoluyla Benlik Saygısı ve Mesleki Benlik Saygısının Geliştirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
• Bayram, N. (2013). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Blascovich, J., & Tomaka, J. (1990). Measures of self-esteem. In J. P. Robinson, P. R. Shaver, & L. S. Wrightsman (Eds.), Measures of Personality and Social Psychological attitudes (pp. 115-160). San Diego, CA: Academic Press
• Brislin, R., W., Lonner, W., J., ve R.M. Thorndike, R., M. (1973). Cross Cultural Research Methods, New York: John Willey & Sons Pub. S.182.
• Büyüköztürk, Ş. (2005). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Byrne, K. A., Silasi-Mansat, C. D. ve Worthy, D. A. (2015). Who chokes under pressure? The Big Five personality traits and decision-making under pressure. Personality and Individual Differences, 74, 22-28.
• Caspi, A., Roberts, B. W., & Shiner, R. L. (2005). Personality development: Stability and change. Annual Review of Psychology, 56, 453–584.
• Davis, L. L.(1992). Instrument review: Getting the most from a panel of experts. Applied Nursing Research, 5, 194-197.
• Ercan İ. ve Kan İ. (2004). Ölçeklerde güvenirlik ve geçerlik. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30 (3): 211–216.
• Kalaycı, Ş., Albayrak, A. S., Eroğlu, A., Küçüksille, E., Ak, B., Karaatlı, M., . . . Sungur, O. (2010). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Karagöz, Y. (2016). SPSS ve AMOS 23 Uygulamaları. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Lee, E.J. (2014). The Relationship Between Unstable Self-Esteem and Aggression Differences in Reactive and Proactive Aggression. The Journal of Early Adolescence, 34(8), 1075-1093.
• McCrae, R. R., & Costa, P. T. Jr., (2008). The five-factor theory of personality. In O. P. John, R. W. Robins, & L. A. Pervin (Eds.), Handbook of personality: Theory and research (3rd ed., pp. 159–181). New York, NY: Guilford Press.
• Orth, U., Robins, R.W., Meier, L.L. ve Conger, R.D. (2016). Refining the vulnerability model of low self-esteem and depression: Disentangling the effects of genuine self-esteem and narcissism. Journal of Personality and Social Psychology, 110(1), 133-149.
• Palermiti, A.L., Servidio, R., Bartolo, M.G. ve Costabile, A. (2017). Cyberbullying and self-esteem: An Italian study. Computers in Human Behavior, 69, 136-141.
• Robins, R. W., Tracy, J. L., Trzesniewski, K. Potter, J. & Gosling, S. D. (2001). Personality correlates of self-esteem. Journal of Research in Personality, 35, 463- 482.
• Rosenberg, M. (1985). Self-concept and psychological well-being in adolescence. In R. L. Leahy (Ed.), The development of the self ( pp. 205-246). Orlando, FL: Academic Press.
• Rosenberg, M., Schooler, C., & Schoenbach, C. (1989). Self-esteem and adolescent problems: Modeling reciprocal effects. American Sociological Review, 54, 1004–1018.
• Swickert, R., Hittner, J. B., Kitos, N., & Cox-Fuenzalida, L. (2004). Direct or indirect, that is the question: A reevaluation of extraversion’s influence on self-esteem. Personality and Individual Differences, 36, 207–217.
• Tabachnick, B.G. ve Fidell, L.S. (2001) Using Multivariate Statistics. 4th Edition, Allyn & Bacon, Boston.
• Waldron, J. C., Scarpa, A. ve Kim-Spoon, J. (2018). Religiosity and interpersonal problems explain individual differences in self esteem among young adults with child maltreatment experiences. Child Abuse & Neglect, 80, 277-284
• Watson, D., Suls, J., & Haig, J. (2002). Global self-esteem in relation to structural models of personality and affectivity. Journal of Personality and Social Psychology, 83, 185–197.