Papa XV. Benedictus’a Hitaplı Kırgızistan’daki Ürkün’ü Anlatan Mektup

Yıl 2021, , 1989 - 2007, 30.07.2021

Sibel Demirci

https://doi.org/10.33206/mjss.957608

Cited By: 1

Öz

Rusların Türkistan’ı işgali ile başlayan süreçte en önemli hadiselerden birisi 1916’da meydana gelen isyanlardır. Türkistan’ın birçok şehrindeki olaylar Ruslar tarafından kanlı şekilde bastırılmış olup bu süreçte özellikle Kırgızların yaşadığı kıyım ve zorunlu göç “ürkün” adı ile tarihe geçmiştir. Bu dönem Kırgız milli uyanışının, uluslaşmasının simgesidir. Makaleye konu olan ve ürkünü anlatan mektup ise Osmanlı arşivlerinde yer almakta olup 1917 yılına aittir. Müellifi belli olmayan mektup “rapor” adı ile arşiv kayıtlarına alınmıştır. Yaklaşık yedi sayfalık Almanca mektup ve ekinde yer alan Fransızca çevirisi bu manada özgün bir metindir. Zira hadiselere ve Rusya Müslümanlarına dair Batı dünyası nezdinde kamuoyu yaratmayı amaçlayan yabancı dilde hazırlanmış bu rapor bildiğimiz kadarıyla bir ilk olma vasfını taşır. Bu makalede mektubun içeriğine değinilecek olup mektubu yazan kişilerin kimlikleri de dâhil olmak üzere neden Papa’ya gönderildiğine dair tahminlerimiz de yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

1916 Ayaklanması,, Kırgız, Rusya, Ürkün, osmanlı Arşivi, Papa, Türk Tatar Heyeti

Kaynakça

• Aksoy, N (2019). “Abdürreşit İbrahim’in Düşünce Dünyası ve Gelişimi”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Genel Türk Tarihi A.B.D, Ankara.
• Caferoğlu, A. (1988). Türk Kavimleri, Enderun Yayınevi, İstanbul 1988.
• Dıykanbayeva, M. (2014), 1916 Yılındaki Kırgız Millî Mücadelesi: Ürkün, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Cilt 3, Sayı 3
• Georgeon, F. (1986). Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri-Yusuf Akçura (1976-1935), Yurt Yayınları, Ankara.
• Gündoğdu, A. (2011). “Kırgızistan: Dün, Bugün, Yarın”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, Ankara.
• Hayit, B. (2004). Türkistan Devletlerinin Millî Mücadeleleri Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Kara, F. (2011). “1916 Kırgız Büyük İsyanı:Ürkün” Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/2 Spring
• Kurat,A.N.(2010). Rusya Tarihi, Başlangıçtan 1917’ye kadar, T.T.K Yayınları, 5. Baskı.
• Kurat .A.N. (1990). Türkiye ve Rusya, Kültür Bakanlığı Yayınları/1194, Ankara.
• Omorov, T. (2018). “Kırgız Şecerelerine Göre Türk Boyları”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Sadıgov, R. (2019). “Bolşeviklerin Geçici Hükümeti Devirme Girişimi: 1917 Temmuz Ayaklanması”, Tarih İncelemeleri Dergisi XXXIV / 1.
• Solak, F. (2004). “Kırgızistan ile İlgili Türkçe Bibliyografya (1928-2003) (Tezler-Kitaplar-Makaleler)”, Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 5, Sayı 9.
• Togan, Z.V. (1999). Hatıralar, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Topsakal, İ. (2010) Rusya Tarihi, İstanbul Üniversitesi Ders Yayınları, İstanbul. Türkoğlu, İ. (2019) “Kırgızlar” TDV İslâm Ansiklopedisi, gözden geçirilmiş 3. Basım, EK-2.C.