Öz
In this article, the use of I (ı ~ i) vocal, which is known to be a very important
place in vocalic alternation, is being tried to determine from Old Turkish
period to present.
Throughout the study, dialects of Oghuz Groups are taken as basis and some
productions that are viewed as significant in terms of vocabulary from Old
Turkish period to present are examined. Samples related to the use of vocalic
alternation of “I” vocals from these examined studies are given.
Through the samples from examined studies, existence of a fundamental ‘I’
vocal is verified. At the same time, “ı~i” sounds show the development process
of this fundamental vocal and these sounds are used alternately.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Atalay Besim, Divanü Lûgat-it Türk Tercümesi (I, II, III, IV. Ciltler), TDK Yay., Ankara, 1985.
- Azerbaycan Dilinin İzahlı Lügeti, (I, II, III, IV), SSR Èlmler Akademiyası, Bakü, 1980.
- Büyük Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, 10. Basım, Ankara: 2005.
- Derleme Sözlüğü I-V-VII-IX-XI. Ciltler, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2. Baskı, Ankara: 1993.
- Doğan İsmail, Türk Dili ve Kompozisyon Bilgileri, Ordu, 2010.
- Edib Ahmed B. Mahmud Yükneki, Atebetü’l Hakayık, (Haz: Reşid Rahmeti Arat), TDK Yay., Ankara, 2006.
- Emre Ahmet Cevat, Türk Lehçelerinin Mukayeseli Grameri (Fonetik), İstanbul, 1949.
- Ergin Muharrem, Orhun Abideleri, Boğaziçi Yay., İstanbul, 1996.
- Gagauz Türkçesinin Sözlüğü (Çev.: İsmail Kaynak-A. Mecit Doğru), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1991.
- Hacıeminoğlu Necmettin, Yapı ve Mana Bakımından Türk Dilinde Kelime Aileleri, Ankara, 1989, s. 24.
- Hacıeminoğlu Necmettin, Türk Dilinin Mantık Sistemi ve Kelime Aileleri, Cilt: XXVIII (Prof. Dr. Muharrem Ergin’e Armağan), S. 1-2 (1990), s. 179-196
- Karaağaç Günay, Türkçenin Ses Bilgisi, İstanbul, 2010.
- Karademir, Serap, Güneybatı (Oğuz) Grubu Lehçelerinde Vokal Köklü Kelimelerin Sınıflandırılması, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü TDE Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2012 Ordu (Basılmamış YL Tezi)
- Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (I, II), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1991.
- Korkmaz Zeynep, Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yay., Ankara, 2003.
- Mahmud Bin Ali, Nehcü’l-Feradis, (Haz.: Dr. Aysu Ata), TDK Yay., Ankara, 1998.
- Muhammed Bin Hamza, XV. YY Başlarında Yapılmış “Satır-Arası” Kur’an Tercümesi (I, II), (Haz: Dr. Ahmet Topaloğlu), Meb Basımevi, İstanbul, 1976.
- Sevortyan E.V., Etimologiçeskiy Slovar’ Tyurkskih Yazıkov, Akademiya Nauk SSSR Institüt Yazıkoznaniya, Moskva, 1974.
- Tarama Sözlüğü I-III-V-VI. Ciltler, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2. Baskı, Ankara: 1988.
- Tekin Talat, Orhon Yazıtları, TDK Yay. Ankara, 1988.
- Tuna Osman Nedim, Bazı İmla Gelenekleri Bunların Metin İncelemelerindeki Önemi ve Orhon Yazıtları’nda Birkaç Açıklama, TDAY Belleten, 1957.
- Tuna Osman Nedim, Köktürk Yazılı Belgelerinde ve Uygurcada Uzun Vokaller, TDAY Belleten, 1960.
- Türkmen Dilinin Sözlügi, Türkmenistan SSR Ilımlar Akademiyası Dil Bilimi İnstitutı, Aşgabat: 1962.
- Yavuz Kemal, Gülşehri’nin Mantıku’t Tayr’ı (Gülşen-nâme), Kırşehir Valiliği, Ankara, 2007.
- Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig Cilt: II, (Çev.: Reşid Rahmeti Arat), Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara, 1974.
Öz
Bu makalede, vokal nöbetleşmesinde oldukça önemli bir yeri olduğu bilinen I
(ı ~ i) sesinin alternans kullanımı Eski Türkçe döneminden günümüze tespit
edilmeye çalışılmıştır.
Çalışma süresince; Oğuz grubu lehçeleri esas alınmış ve Eski Türkçe döneminden
günümüze söz varlığı açısından önemli görülen bazı eserler incelenmiştir. İncelenen
bu eserlerden I (ı-i) sesinin alternans kullanımı ile ilgili örnekler verilmiştir.
İncelenen eserlerden verilen örnekler ile bir asli I vokalinin varlığı, ı ve i
seslerinin bu asli vokalin gelişme sürecini gösterdiği ve bu seslerin nöbetleşe
kullanıldığı ortaya konmuştur.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Atalay Besim, Divanü Lûgat-it Türk Tercümesi (I, II, III, IV. Ciltler), TDK Yay., Ankara, 1985.
- Azerbaycan Dilinin İzahlı Lügeti, (I, II, III, IV), SSR Èlmler Akademiyası, Bakü, 1980.
- Büyük Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, 10. Basım, Ankara: 2005.
- Derleme Sözlüğü I-V-VII-IX-XI. Ciltler, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2. Baskı, Ankara: 1993.
- Doğan İsmail, Türk Dili ve Kompozisyon Bilgileri, Ordu, 2010.
- Edib Ahmed B. Mahmud Yükneki, Atebetü’l Hakayık, (Haz: Reşid Rahmeti Arat), TDK Yay., Ankara, 2006.
- Emre Ahmet Cevat, Türk Lehçelerinin Mukayeseli Grameri (Fonetik), İstanbul, 1949.
- Ergin Muharrem, Orhun Abideleri, Boğaziçi Yay., İstanbul, 1996.
- Gagauz Türkçesinin Sözlüğü (Çev.: İsmail Kaynak-A. Mecit Doğru), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1991.
- Hacıeminoğlu Necmettin, Yapı ve Mana Bakımından Türk Dilinde Kelime Aileleri, Ankara, 1989, s. 24.
- Hacıeminoğlu Necmettin, Türk Dilinin Mantık Sistemi ve Kelime Aileleri, Cilt: XXVIII (Prof. Dr. Muharrem Ergin’e Armağan), S. 1-2 (1990), s. 179-196
- Karaağaç Günay, Türkçenin Ses Bilgisi, İstanbul, 2010.
- Karademir, Serap, Güneybatı (Oğuz) Grubu Lehçelerinde Vokal Köklü Kelimelerin Sınıflandırılması, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü TDE Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2012 Ordu (Basılmamış YL Tezi)
- Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (I, II), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1991.
- Korkmaz Zeynep, Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yay., Ankara, 2003.
- Mahmud Bin Ali, Nehcü’l-Feradis, (Haz.: Dr. Aysu Ata), TDK Yay., Ankara, 1998.
- Muhammed Bin Hamza, XV. YY Başlarında Yapılmış “Satır-Arası” Kur’an Tercümesi (I, II), (Haz: Dr. Ahmet Topaloğlu), Meb Basımevi, İstanbul, 1976.
- Sevortyan E.V., Etimologiçeskiy Slovar’ Tyurkskih Yazıkov, Akademiya Nauk SSSR Institüt Yazıkoznaniya, Moskva, 1974.
- Tarama Sözlüğü I-III-V-VI. Ciltler, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2. Baskı, Ankara: 1988.
- Tekin Talat, Orhon Yazıtları, TDK Yay. Ankara, 1988.
- Tuna Osman Nedim, Bazı İmla Gelenekleri Bunların Metin İncelemelerindeki Önemi ve Orhon Yazıtları’nda Birkaç Açıklama, TDAY Belleten, 1957.
- Tuna Osman Nedim, Köktürk Yazılı Belgelerinde ve Uygurcada Uzun Vokaller, TDAY Belleten, 1960.
- Türkmen Dilinin Sözlügi, Türkmenistan SSR Ilımlar Akademiyası Dil Bilimi İnstitutı, Aşgabat: 1962.
- Yavuz Kemal, Gülşehri’nin Mantıku’t Tayr’ı (Gülşen-nâme), Kırşehir Valiliği, Ankara, 2007.
- Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig Cilt: II, (Çev.: Reşid Rahmeti Arat), Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara, 1974.
Ayrıntılar
| Diğer ID | JA35CH35MF |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Eylül 2013 |
| Gönderilme Tarihi | 1 Eylül 2013 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2013 Cilt: 2 Sayı: 3 |
Kaynak Göster
MANAS Journal of Social Studies (MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi)