KINSHIP OF MEMBERS OF THE QARAKHANIDS DYNASTY WITH THE GHAZNAVIDS AND SELJUKIDS

Yıl 2015, Cilt: 4 Sayı: 5, 392 - 408, 01.12.2015

Ergin Ayan

Öz

Upon the formation of the dynasty with Sebüktegin, the Qarakhanids attached great importance to the establishment of kinship with the Ghaznavids and Seljukids rulers through marriage relationships like Sultan Mahmûd, Masûd, Mawdûd Ghaznavid rulers did. The same situation was practiced among the members of the Seljuk dynasty with the Qarakhanids. Though such kind of marriages not always worked properly to enforce the relationship among dynasties rather brought instability. Thus this practice gradually decreased. Marriages from time to time contributed to building alliances against a common enemy. The Ghaznavid rulers aiming at providing friendship or minimizing their hostility anyway kept this marriage tradition with their powerful neighbors like the Qarakhanids as well as with their vassals. Therefore such kind of preserving friendly relations could also result in conflicts among dynasties

Anahtar Kelimeler

Qarakhanids, Ghaznavids, Seljukids, Malikshah, Terken Khatun

Karahanlı Hânedân Üyelerinin Gazneliler ve Selçuklularla Sıhriyeti

Öz

Karahanlılar, Sebüktegin ile birlikte bir hanedana dönüştükten sonra Gaznelilerle özellikle kız alıp vermeye yani iki taraflı sıhriyet peyda etmeye büyük önem vermişlerdir. Karahanlı hükümdârları, Sultan Mahmûd, Mes‟ûd, Mevdûd gibi Gazneli hükümdârlarla kız kardeşlerini, kızlarını evlendirmişler, kendileri de bu hânedâna mensup prenseslerle evlenmişlerdir. Aynı durum Karahanlılarla Selçuklu hânedân üyeleri arasında da söz konusu olmuştur. Siyasetin ayrılamaz bir parçası durumunda olan hânedânlar arasındaki evliliklerin, onlara bir üstünlük sağlama amacını taşıdığı açık olmakla beraber, gelişen olaylar bunun her zaman böyle olmadığını da kanıtlamıştır. Bu evliliklerin faydası birbirlerinin dostluklarını temin etmek veya düşmanlıklarını en aza indirmek şeklinde gerçekleşmiştir. Yapılan evlilikler zaman zaman da müşterek düşmanlara karşı ittifaklar kurmalarına katkılar sağlamıştır. Büyük oranda tatbik ettikleri bu uygulama ile Gazneli hükümdârlar Karahanlılar gibi güçlü komşularının dostluklarını sağlamayı veya düşmanlıklarını en aza indirmeyi, vassallarını ise sadakatle kendilerine bağlamayı amaçlamışlardır. Bu tür uygulamalar kendi siyasi menfaatlerinin bilincinde olan hükümdârlarla sınırlı kalmasa dahi, evlilik bağlarının hânedânları ciddî şekilde çatışmalara kışkırttığı noktalardan da söz edilebilir

Anahtar Kelimeler

Karahanlılar, Gazneliler, Selçuklular, Melikşâh, Terken Hatun

Kaynakça

• Abû‟l-Farac (1987). Abû’l-Farac Tarihi, I, Çev. Ö. Rıza Doğrul, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ahmed b. Mahmûd (1977). Selçuk-Nâme, I, Çev. E. Merçil, İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• Al-Utbî (1858). The Kitâb-i Yamînî, Transl. James Reynolds, London: Orıental Translation Fund Of Great Britain And Ireland.
• Ayan, E. (2007). Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nda Oğuz İsyanı, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Ayan, E. (Mart-Nisan 2008). “Büyük Selçuklu Sultanlarının Siyâsî Evlilikleri”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 173.
• Ayan, E. (Aralık 2006). “Selçukluların Oğuz-Türkmen Siyaseti”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı 165, s. 23-33.
• Barthold, V. V. (1990). Moğol İstilâsına Kadar Türkistan, Haz. H. D. Yıldız, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Beyhakî (1945). Beyhakî Tarihi, Çev. Mehmet Necati Lügal, Ankara: Türk Tarih Kurumunda Basılmamış Tercüme.
• Bondârî (1999). Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, Çev. K. Burslan, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Brown, E. G. (January 1902). “History of the Seljuqs”, Journal Of The Royal Asiatic Society.
• Cüzcânî (1881). Tabakât-ı Nâsırî, İng. trc. Major H. G. Raverty, I, New-Delhi: Gilbert & Rivington.
• El-Hüseynî (1999). Ahbârü’d-Devleti’s-Selçukiyye, Çev. Necati Lügal, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• El-Kıftî. Târîh-i Alî Selçuk, Yeni Câmî Nr. 827.
• Firdevsi (1992). Şehnâme, Çev. Necati Lugal, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Gerdîzî (1363). Târîh-i Gerdîzî, Neşr. Abdülhay Habîbî, Tahran: Çâphâne-i Armağan.
• Gömeç, S. (2010). “Terken Unvanı Hakkında”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 17, 2.
• Gregory Abû‟l-Farac (1987). Abû’l-Farac Tarihi, I, Çev. Ö. Rıza Doğrul, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Hamdu‟llah Mustawfi-i-Qazwini (1913). The Ta'rikh-i-Guzida, Trans. E. G. Browne, Leyden: Gibb Memorial Series.
• Hoca Sâdeddîn. Terceme-i Târîh-i Lâri, Nuruosmaniye nr. 3230.
• Hondmîr. Hulâsâtü’l-ahbâr, Ayasofya K. 3190.
• İbnü‟l-Esîr (1987). El Kâmil Fi’t-Tarih, Çev. Abdülkerim Özaydın, İstanbul: Bahar Yayınları.
• İbnü‟l-Kalânisî (1908). Zeyl-i Târîh-i Dimaşk, Neşr. H. F. Amedroz, Beyrut.
• İbnü‟l-Verdî (1970). Tetimmetü’l-muhtasâr fî Ahbâri’l-beşer, Neşr. Ahmed Rıf„at el-Bedrâvî, Beyrût.
• Kâtîb Çelebî. Takvîmü’t-tevârîh, Nuruosmaniye nr. 3262.
• Merçil, E. (1984). “İslam‟dan Sonra Türklerde Kadın”, Kadın Ansiklopedisi, II, İstanbul: Tercüman Yayınları.
• Merçil, E. (2013). “Ziyâriler”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, XLVI, İstanbul: İSAM.
• Mirchondi (1838). Historia Seldschukidarum, Neşr. Joannes Augustus Vullers, Gissae: Libreria Rickeri.
• Mîrhond, (1358). Ravzatu’s-safâ, II, Neşr. Abbâs Zeryâb, Tahran: Çâphâne-i Mehâret.
• Muhammed Nazım (1971). The Life And Times of Sultan Mahmud of Ghazna, New Delhi: Munshıram Manoharlal.
• Müneccimbaşı (1285). Sahâifü’l-ahbâr fî Vekâyi‘ü’l-âsâr, II, İstanbul.
• Nîşâbûrî (1332 hş.). Selçûknâme, Neşr. Muhammed Ramazânî, Tahran: Çâphâne-i Hâver.
• Nizâmî-i „Arûdi-i-Samarqandi (1921). Chahar Maqala, Trans. Edward G. Browne, Cambridge: University Press.
• Nuhoğlu, G. (2013-2). “Gaznelilerde Evlilikler ve Evlilik Adetleri”, Şarkiyat Mecmuası, Sayı 23, s. 91-113.
• Nüveyrî (1984). Nihâyetü’l-ereb fî Fünûnü’l-edeb, Neşr. Muhammed Fevzî, Kahire.
• Özkuzugüdeni, G. O. (1994). Sultan Sencer ve Kara-Hitaylar –Katavan Savaşı-,Marmara Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Öztuna, Y. (1996): Devletler ve Hânedanlar, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Piacentini, f. V. (2005). “Dandânqân (Ad1040: the Pitched Battle Which Opened the Iranian Soil to the Turkic Dominion-Negotiations and Agreements, New Balance of Powers”, II. Uluslararası Türk Uygarlığı Kongresi, Bişkek: Kyrgyz-Turkish Manas University Publication.
• Ravendî (1960). Rahat-Us-Sudur ve Âyet-Üs-Sürür, I, Çev. Ahmed Ateş, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Reşîdüddîn Fazlullah (1999). Câmi‘ Ü’t-Tevârîh (II. Cild, 5. Cüz, Selçuklular Tarihi),Neşr. A. Ateş, Ankara: TTK.
• Reşîdüddîn Fazlullâh (1999). Câmi‘ü’t-tevârîh (II. Cild, 5. cüz, Selçuklular Tarihi), Neşr. A. Ateş, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Sıbt İbnü‟l-Cevzî. (1968). Mirâtü’z-zaman fî Tarihi’l-âyan, Neşr. A. Sevim, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Sıbt İbnü‟l-Cevzî. (1968). Mirâtü’z-zaman fî Tarihi’l-âyan, Neşr. A. Sevim, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Şemseddîn Muhammedü‟l-Mûsevî (Turhan Sultan nr. 224): Esahhü’t-tevârîh. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi.
• Şeşen, R. (1972). “Alparslan ‟ın Hayatı İle İlgili Arapça Kaynaklar”, Türkiyat Mecmuası (XVII‟den ayrı-basım), İstanbul.
• Şeşen, R., “Alparslan ‟ın Hayatı İle İlgili Arapça Kaynaklar”, Türkiyat Mecmuası (XVII‟den ayrı-basım), İstanbul 1972.
• Yazıcıoğlu Alî, Târîh-i Alî Selçuk, Topkapı Sarayı Müzesi, Revân Köşkü nr. 1391.
• Zahîrüddîn Nîşâbûrî (1332 hş.). Selçûknâme, Neşr. Muhammed Ramazânî, Tahran: Çâphâne-i Hâver.
• Zakhoder, B. (1954). “Dandanakan”, Çev. _smail Kaynak, Belleten, C. XVIII, Ankara: TTK, S. 72, s. 581-587.
• Taşağıl, A. (2007). “Özkent”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, XXXIV, İstanbul: İSAM.
• Gömeç, S. (2009). “Divanü Lûgat-it-Türk‟de Geçen Yer Adları”, DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, XXVIII/46, Ankara.