A. N. BERNSHTAM AS A TURKIC HISTORY RESEARCHER AND HIS WORKS

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 2, 186 - 218, 01.04.2016

Cengiz Buyar

Öz

Aleksandr Natanovich Bernshtam (01 October 1910 – 10 December 1956) is ethnographer, archeologist and orientalist who has done lots of research and wrote so many books on the history of Turkestan and the Turkish folks. He also has significant works on Hun, Gokturk, Uighur, and Kyrgyz. He he has put forth important studies on various issues about Central Asian Turkish history from BC 2000 up to 15th century, by making travels ,between the years 1933-1956, to determine historical monuments in Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan and Tajikistan and doing research on written sources, excavations and researches on architectural monuments. These studies still maintains its importance nowadays. However, his works aren‟t well known by the world of science. Among the basic reasons for being so, his putting forward the thesis against the Soviet regime‟s ideological approach on that period in his studies and publishing important part of his works during World War 2. plays an important role. Between His Major works we can mention Hun Historic Essay (Ocherk istorii Gunnov), 6.-8‟th century Orhon Yenisei Socio-Economic Structure of Turkish people (Sotsialno - ekonomicheskiy stroy orhono - yeniseyskih tyurok 6-8 vekov), North Kyrgyzstan Archaeological Notes (Arheologicheskiy Ocherk Severnoy Kirgizi), The ancient monuments of the Talas valley (Pamyatniki starinı Talasskoy dolinı), Yedisu Archaeological Discovery expedition. Chuy valley (Trudy Semirechenskoy arheologicheskoy ekspeditsii. Chuyskaya Dolina), Kenkol Kurgans (Kenkolskiy Mogilnik), North Kyrgyzstan Archaeology Essay (Arheologiçeskiy Ocherk Severnoy Kirgizi), The Historical Monuments of Talas valley. Historical – archaeological essay (Pamyatniki starinı Talasskoy dolinı. İstoriko-arheologicheskiy ocherk), Kyrgyzstan Architectural Monuments (Arhitekturnıye pamyatniki Kirgizii). In this study, A. N Bernshtam‟s life, his scientific personalitiy will be tried to put forward, an evaluation of his studies will be made and a bibliography of his works will be given

Anahtar Kelimeler

A. N. Bernshtam, Türk, Türkistan, Kyrgyz, Arceology, Central Asia

Türk Tarihi Araştırmacısı Olarak A. N. Bernştam ve Eserleri

Öz

Aleksandr Natanoviç Bernştam (1 Ekim 1910 - 10 Aralık 1956), Türkistan ve Türk halkları tarihi üzerine çok sayıda araştırmalar yapmış ve eserler yazmış etnograf, arkeolog ve şarkiyatçı bir bilgindir. Hunlar, Göktürkler, Uygurlar, Kırgızlar üzerine önemli çalışmaları bulunmaktadır. 1933-1956 yılları arasında Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Tacikistan‟da tarihî âbideleri tespit seyahatleri, yazılı kaynak araştırmaları, kazı çalışmaları ve mimarî abideler üzerine incelemeler yaparak Orta Asya Türk tarihinin M.Ö. 2. binden M.S. 15. yüzyıla kadarki değişik meseleleri hakkında mühim çalışmalar ortaya koymuştur. Ortaya koyduğu bu çalışmalar günümüze kadar ehemmiyetini muhafaza etmektedir. Bununla birlikte bilim dünyasında eserleri gerektiği kadar bilinmemektedir. Bunun temel sebepleri arasında çalışmalarında, o dönem Sovyet rejiminin ideolojik yaklaşımlarına karşı tezler ortaya koyması, çalışmalarının mühim kısmını 2. Dünya savaşı yıllarında yayımlaması gibi sebepler gelmektedir. Başlıca eserleri arasında Hun Tarihi Denemesi (Oçerk İstorii Gunnov), 6.-8. Yüzyıllarda Orhon Yenisey Türklerinin Sosyo-Ekonomik Yapısı (Sotsialno-ekonomiçeskiy stroy orhono-yeniseyskih tyurok 6-8 vekov), Kuzey Kırgızistan Arkeoloji Notları (Arheologiçeskiy oçerk Severnoy Kirgizii), Talas Vadisi‟nin Antik Âbideleri (Pamyatniki starinı Talasskoy dolinı), Yedisu Arkeolojik Keşif Seferi. Çüy Vadisi (Trudı Semireçenskoy arheologiçeskoy ekspeditsii. Çuyskaya Dolina), Kenkol Kurganları (Kenkolskiy Mogilnik), Kuzey Kırgızistan Arkeolojisi Denemesi (Arheologiçeskiy oçerk Severnoy Kirgizii), Talas Vadisinin Tarihi Eserleri. Tarihi-Arkeolojik Deneme (Pamyatniki starinı Talasskoy dolinı. İstorikoarheologiçeskiy oçerk), Kırgızistan‟ın Mimarî Anıtları (Arhitekturnıye pamyatniki Kirgizii) gelmektedir. Bu çalışmada A. N. Bernştam‟ın hayatı, ilmi şahsiyeti ortaya konulmaya çalışılacak, eserleri üzerine değerlendirmeler yapılacak ve eserlerinin bibliyografyası verilecektir

Anahtar Kelimeler

A. N. Bernştam, Türk, Türkistan, Kırgız, Arkeoloji, Orta Asya

Kaynakça

• ALYOKŞİN, V. A., (2010). “Aleksandr Natanoviç Bernştam. Biografiçeskiy oçerk”, Drevniye kulturı Evrazii: Materialı mejdunarodnoy nauçnoy konferentsii, posvyaşçennoy 100-letiyu so dnya rojdeniya A. N. Bernştama, Sankt-Peterburg.
• BERNŞTAM, A. N. (1997). İzbrannıye trudı po arheologii i istorii kırgızov i Kırgızstana, I, Haz.: K. Taşbayeva, L. Bedutova, Bişkek.
• BERNŞTAM, A. N. (1998). İzbrannıye trudı po arheologii i istorii kırgızov i Kırgızstana, II, Haz.: K. Taşbayeva, L. Bedutova, Bişkek.
• BURAN, Ahmet, (2009), “Sovyet Türkolojisi ve Birinci Türkoloji Kurultayı”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/3 Spring.
• DLUJNEVSKAYA, G. V. (2011). Arheologiçeskiye issledovaniya v Tsentral‟noy Azii i Sibiri v 1859-1959 godah (po dokumentam Nauçnogo arhiva İnstituta istorii material‟noy kul‟turı RAN), Sankt-Peterburg.
• Drevniye kulturı Evrazii: Materialı mejdunarodnoy nauçnoy konferentsii, posvyaşçennoy 100-letiyu so dnya rojdeniya A. N. Bernştama (2010), Sankt-Peterburg,
• EREN, Hasan, (1998). Türklük Bilimi Sözlüğü, Ankara, TDK Yayını.
• KUTALMIŞ, Mehmet, (2014). “İlk Dönem (1700-1917) Rus Türkolojisinin Temel Özellikleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of International Social Research, Cilt: 7 Sayı: 31 Volume: 7 Issue: 31. www.sosyalarastirmalar.com
• KOLESNİKOV, Aleksandr - KAMALOV, İlyas (2011). Avrasya Türkologları Sözlüğü, I. Cilt, I. Kitap: Rusya Türkologları (XX. Yüzyıl), Ankara, TTK Yayını.
• KONONOV, A. N. (1968). Tyurkskaya filologiya v SSSR. 1917-1967, Moskva.
• KONONOV, A. N., (1974). Biobibliografiçeskiy Slovar‟ Oteçestvennıh Tyurkologov. Dooktyabrskiy Period, Moskva.
• KONONOV, A. N., (1989). Biobibliografiçeskiy Slovar‟ Oteçestvennıh Tyurkologov. Dooktyabrskiy Period, Moskva, İkinci Baskı.
• MALOVİTSKAYA, L. Ya. (1998). “Vospominaniya o rabote s. A. N. Bernştamom v 1944-1945 gg.”, İzuçeniye drevnego i srednevekovogo Kırgızstana, Bişkek, s. 64-68.
• MİLİBAND, S. M., (1975). Biobibliografiçeskiy Slovar‟ Sovyetskih Vostokovedov, Moskva.
• “Nekrolog. Aleksandr Natanoviç Bernştam”, Sovyetskaya Arheologiya, Nu: 1, Moskva. (yazar adı yok)
• SBD, Sosyal Bilimler Dergisi (2004), Türkoloji Özel Sayısı, 11. Sayı, I-II kitap, Bişkek. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları.
• TAŞBAYEVA, K. (1997). “Predisloviye. O nauçnom nasledii vıdayuşçegosya uçenogo Aleksandra Natanoviça Bernştama”, Bernştam, A. N., İzbrannıye trudı po arheologii i istorii kırgızov i Kırgızstana, Haz.: K. Taşbayeva, L. Bedutova, Bişkek.
• TOLSTOV, S. (1957). “Aleksandr Natanoviç Bernştam”, Sovyetskaya Etnografiya, Nu: 1, Moskva.
• ZADNEPROVSKİY, Yu. A. – PODOLSKİY, A. G., (1981). “Aleksandr Natanoviç Bernştam. K 70-letiyu so dnya rojdeniya”, NAA, Nu: 2.
• ZADNEPROVSKİY, Yu. A., (1960). Aleksandr Natanoviç Bernştam, Kratkiye soobşçeniya İnstituta istorii material‟noy kutlurı AN SSSR-KSİİMK, vıp. 80, 1960. Makalenin elektronik varyantı için bkz: http://arheologija.ru/aleksandr-natanovich-bernshtam/