THE PROBLEM OF CONFLICT BETWEEN SCIENCE AND RELIGION IN AHMET MİTHAT’S NİZÂ-I İLM Ü DÎN

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 2, 75 - 89, 01.04.2018

Vefa Taşdelen

Öz

One of the most important debates of the last two centuries has taken place in the issue of religion and science relations, two main opinions arise in regards to the issue. One of them is positivist doctrine that increasingly attributes an ideological meaning to science as well, the other are the immaterial approaches which try to produce a discourse against this doctrine. There are so many works that is written in frame of positivist doctrine, dealing with the thesis that there are conflict and incompatibility between religion and science. Two of those works are L’islam et la science written by the researcher Ernest Renan and History of the Conflict Between Religion and Sciences written by American science and culture historian John. W. Draper. The said apprehensions has been criticized in works of one of the Ottoman intellectual Namık Kemal in his work Renan Müdafaanamesi (Statement of Renan Defence) and Ahmet Mithat’s Nizâ-ı İlm ü Din (John Draper’s translation of History of the Conflict Between Religion and Sciences with its added translation and critic); articulated that İslam is far from being against the cultural developments such as science, philosophy, education, technology; supported them at the highest degree; and encouraged the faithful in terms of reading, comprehending and knowing at every possible opportunity. In this article the problem of conflict between science and religion is searched in the context of Nizâ-ı İlm ü Dîn

Anahtar Kelimeler

Renan, Draper, Namik Kemal, Ahmet Mithat Efendi, Science, Positivism, Islamic Culture, Decline

Ahmet Mithat’ın Nizâ-ı İlm ü Dîn Adlı Eserinde Din ve Bilim Çatışması Sorunu

Öz

Son iki yüzyılın en önemli tartışmalarından biri din ve bilim ilişkileri konusunda yaşanmış, konuya ilişkin başlıca iki görüş ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri bilimselliğe giderek ideolojik bir anlam da yükleyen pozitivist öğreti, diğeri bu öğreti karşısında bir söylem üretmeye çalışan manevi yaklaşımlardır. Pozitivist öğreti çerçevesinde yazılmış, din ile bilim arasında çatışma ve uyuşmazlık olduğu tezini işleyen pek çok eser vardır. Bunlardan ikisi Fransız filozof ve araştırmacı Ernest Renan tarafından yazılan İslam ve Bilim (L’islam et la science) ve Amerikalı bilim ve kültür tarihçisi John. W. Draper tarafından yazılan Din ve Bilim Arasındaki Çatışma (History of the Conflict Between Religion and Sciences) adlı eserlerdir. Osmanlı aydınlarından Namık Kemal Renan Müdafaanamesi, Ahmet Mithat Nizâ-ı İlm ü Din isimli eserlerinde söz konusu görüşlerin eleştirisini yapmışlar; İslam’ın bilim, felsefe, eğitim, teknoloji gibi kültürel gelişimlerin karşında olmak bir yana onları en yüksek derecede desteklemiş; müminleri okuma, anlama ve bilme konusunda hemen her fırsatta teşvik etmiş olduğunu dile getirmişlerdir. Bu çalışmada Nizâ-ı İlm ü Din adlı eseri bağlamında Ahmet Mithat’ta, din ve bilim çatışması konusu ele alınacaktır

Anahtar Kelimeler

Draper, Ahmet Mithat Efendi, Bilim, Pozitivizm, İslam Kültürü, İnkıraz

Kaynakça

• Kant, Immanuel (1983), Prolegomena, Çev. İonna Kuçuradi - Yunus Örnek, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Aristoteles (1985). Metafizik. Çev. Ahmet Arslan. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
• Ahmet Mithat (1313). Nizâ-ı İlm ü Dîn 1-4. İstanbul: Tercüman-ı Hakikat Matbaası.
• Ahmet Mithat (1300). Müdâfaa. İstanbul. Ahmet Mithat.
• Ahmet Mithat (1311). Fatma Aliye Hanım Yahut Bir Muharrire-i Osmaniyenin Neşeti. İstanbul: Kırk Ambar Matbaası.
• Cemâleddin Efgânî, (1995). “Renan’a Cevap”. Alaeddin Yalçınkaya, Cemâleddin Efgânî. İstanbul: Sebil Yayınları, ss. 169-178.
• Comte, A. (1986). Pozitivizm İlmihâli. Çev. Peyami Erman, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
• Draper, J. W. (1864). The Entelectual Development of Europa, I-11. London: Bell and Daldy.
• Draper, J.W. (1875). History of the Conflict Between Religion and Science. New York: D. Appleton And Company.
• Ensari, F. (1979). İslam Açısından Bilim ve Felsefe. Çev. Cemâl Araağaçlı. İstanbul: Çığır Yayınları.
• Kant, Immanuel (1983), Prolegomena, Çev. İonna Kuçuradi - Yunus Örnek, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Namık Kemal (1989). Renan Müdâfaanâmesi. Haz. Abdurrahman Küçük. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Okay, O. (1989). Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Mithat Efendi. İstanbul: Milli eğitim Bakanlığı Yayınlar.
• Plato (2002). The Trials of Socrates (The Apology of Socrates). Ed. C.D.C. Reeve. Indianapolis/Cambridge: Hackett Publishing.
• Renan, R. (1965). Bilimin Geleceği I. Çev. Ziya İhsan. Ankara: Milli Eğitim Bakanlıoğı Yayınları.
• Renan, E. (1946). “İslamlık ve Bilim”, Nutuklar ve Konferanslar’da. Çev. Ziya İhsan, Ankara.
• Russell, B. (1983) Din ve Bilim. Çev. Akşit Göktürk. İstanbul: Say Yayınları.
• Ülken, H.Z. (1992). Türkiye’de Modern Düşüncenin Tarihi. İstanbul: Ülken Yayınları.
• Tüzer, İ. (2014). Ahmet Mithat’ın Anlatılarında Kimlik İnşası ve Modernizm. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Wittgenstein, Ludwig (1961). Tractatus Logico-Philosophicus, Çev. D. F. Pears ve B. F. McGuinness, London: Routledge-Kegan Paul.