THE SCIENTIFIC IMPORTANCE OF THE MONUMENTS OF NAKHCHIVAN IN AZERBAIJAN ARCHAEOLOGY

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 4, 677 - 687, 01.10.2017

Toğrul Halilov

Öz

In this article the place and importance of archaeological settlements in Nakhchivan for Azerbaijan archaeology was investigated. The archaeological materials found from the settlements have been systematized. They are compared with the archaeological material found from many ancient settlements. In the article it is stated that bone processing, masonry and pottery are the oldest art field in Nakhchivan. Ceramic and bone products are very different for their size, shape, drawings on them, materials that they are made and their technology. The clay wares made by Nakchivan potters are divided into 2 groups - tableware and kitchen ceramics. The similar products have been found among the patterns of same era in the southern Caucasia and the Middle East and among the archaeological materials in the around the Urmia lake and eastern Anatolia. In the result of comparative investigations it was defined that the oldest labour tools was made of stone and bone in Nakhchivan. New types of labour tools were made in the period concerned with the use of the metalworking. As a result of investigations it was noted that the archaeological settlements in Nakhchivan area have a great importance in Azerbaijan archaeology

Anahtar Kelimeler

Nakhchivan, Archaeological Materials, Settlements

NAHÇIVAN ANITLARININ AZERBAYCAN ARKEOLOJİSİNDE BİLİMSEL ÖNEMİ

Öz

Makalede Nahçıvan’daki arkeolojik yerleşimlerin Azerbaycan arkeolojisindeki yeri ve önemi araştırılmıştır. Yerleşimlerde bulunmuş arkeolojik malzemeler sistematize edilmiştir. Onlar birçok eski yerleşimlerden bulunmuş arkeolojik malzemelerle karşılaştırılmıştır. Makalede kemikçilik, taş işleme ve seramikçilik ele alınmıştır. Bunlar Nahçıvan'ın en eski sanat alanlarındandır. Seramik ve kemik ürünleri boyutu, biçimi, üzerindeki desenleri, yapıldığı malzeme ve teknolojisine rağmen birbirinden farklıdır. Nahçıvan seramikçilerinin yapmış olduğu kil kaplar sofra vemutfak seramiği olmak üzere iki gruba ayrılıyor. Benzerleri Güney Kafkasya ve Ortadoğu'daki aynı çağın yapılarında, Urmiye Havzası ve Doğu Anadolu'nun arkeolojik materyallerinde de bulunmuştur. Karşılaştırmalı araştırma sonucunda Nahçıvan'da en eski çalışma aletlerinin taştan ve kemikten yapıldığı belirlenmiştir. Metal işlemenin kulanılması ile ilgili sonraki dönemde yeni tip işçi aletleri yapılmıştır. Yapılan araştırma sonucunda Nahçıvan’daki arkeolojik yerleşimlerin Azerbaycan arkolojisinde özel bir yer tuttuğu belirlenmiştir

Anahtar Kelimeler

Nahçivan, Arkeolojik Materyaller, Yerleşimler

Kaynakça

• Ahmedov Q. M. (1989) Bu Güne Nece Gelip Çıkmışız. Bakü, Аz SSR ЕА, 118 s
• Aqayev K.H. (1992). Şahtahtının dört Tunç Devri Kabir Abidesi Hakkında. Azerbaycan'da Arkeolojiya ve Etnografiya Elimlerinin Son neticelerine hesr olunmnu. Konferans Materiyalleri. Bakü: Elm, 98-101.
• Aliev V.Q. ( 1991). Культура эпохи Средней Бронзы Азервайджана., Баку: Элм 256 c. (Kültüra Epohi Credney Bronz Azerbaycana, Bakü)
• Aliyev V. H. (1977). Azerbaycan'da Tunç Devrinin Boyalı Kaplar Medeniyyeti. Bakü, Elim, s. 163
• Aliyev V. H. (2012). Nahçıvanın ilkin şeher medeniyyeti. Naxçıvan: İlk yaşayış ve şehersalma yeri kimi (20-24 iyul 2011-çi yıl) beynalxalq sempoziumun materialları, s. 13-19.
• Azerbaycan arkeolojisi (daş devri) I c (2008), Azerbaycan Milli Bilimler Akademisinin Arkeoloji ve Etnoqrafi İnstitutusu, Bakü, Şerq-Qerb
• Bahşeliyev V. B. (1999). Nahçıvan arkeolojisi. Arkeoloji va Sanat yayınları, İstanbul, 140 s.
• Bahşeliyev V. B. (2002) Nahçıvan'ın Erken Demi devri medeniyyeti. Bakü, Elim, 128 s.
• Bahşeliyev V. B. (2005) Nahçıvan'da insan yaşayışı ne zaman başlandı? "Şerq kapısı" gazetesi, 14 Ocak
• Bahşeliyev V. B. (224) Nahçıvan'ın qadim tayfalarının manevi medeniyyeti. Bakü, Elim, 320 s.
• Bahşeliyev V., Maro C., Aşurov S. (2008) Ovçulartepesi yaşayış yerinde arkeolojik kazıntılar. AMEA Nahçıvan Bölümünün Haberleri, Nahçıvan, s. 111-117.
• Bahşeliyev V., Marro C., Aşurov S. (2010) Ovçulartepesi (2006-2008 yılı çalışmalarının ilk neticelerı) (First Pre-Liminary Report the 2006-2008 seasons). Bakü, Bilim.
• Bahşeliyev V., Novruzov Z. (2010) Sirab’ta arkeoloji araştırmalar. Bakü, Oskar,
• Bahşeliyev V.B., Ristvet L., Gopnik H., Aşurov S. (2011). Oğlankalede 2010 yılında aparılan arkeoloji araştırmaların neticeleri. Azerbaycanda Arkeoloji araştırmalar, Bakü, s. 339-348.
• Bahşeliyev V.B., Seyidov A.Q. (2011) Halec keramikasının xüsusiyyetleri . AMEA Nahçıvan Bölümünün Haberleri, s. 77-86.
• Bеlli O., Sеvin V. (1998). Nahçıvanda Arkеolojik Araştırmalar. İstanbul: Arkеoloji ve Sanat, 1998, 80 s.
• Caferov H.T. (2000). Azerbaycan e. a. IV minilliyin sonu-I minilliyin əvvəllərində (Karabağ'ın Qarqarçay ve Terterçay havzasının materialları esasında). Bakü, Elim, 187 s.
• Catherine M., Bakhshaliyev V., Sanz S. (Nizami Aliyev'in işbirliğiyle). (2010). Duzdağı Tuz Madeninde Arkeolojik Çalışmalar (Nahçıvan, Azerbeycan)- Türkiye Elimler Akademisi Arkeoloji Dergisi (TÜBA- Ar)-13, s. 229-244.
• Çilingiroğlu A. (1990). Van-Urmiye Boyalıları İşığında Degerlendirilmesi. Türk Tarih Kongresi, Х, s. 169-173.
• Gülçur, S. (2000). Norşuntepe : die chalkolitischen Keramik (Elazığ/Ost Anatolien. In C. Marro and H. Hauptmann, Chronologie des Pays du Caushape et de l'Euphrate aux IVème-IIIème Millénaires). Actes du Colloque d'Istanbul, 16-19 décembre 1998. Varia Anatolica XI, Paris, p.375-418
• Hacıyev İ.M. (2015) Nahçvanın Muhtariyyet statusu ve Muhtar respublikanın yaradılması. Nahçıvanın Muhtariyyeti Tarihi nailiyyetdir (04-05 temuz 201-yılında keçirilen uluslararsı sempoziumu), Nahçıvan, s. 19-23.
• Halilov C.A. (1959). Qarbi Azerbaycan'ın Tunç devri ve Demir devrinin başlarına ait abideleri. Bakü, Az SSR EA, 171.
• Halilov T.F. (2011). Gamikaya anıtının Ortadoğu kültürü ile bağlılığı . Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:2, Sayı:3, s. 23-29.
• Halilov T.F. (2013). Nahçıvan'daki Erken Tunç çagi yerlesimlerde bulunmus kil hayvan figürinleri. Avrasya Uluslararası Arastırmalar Dergisi cilt:2 , Sayı:3, Temmuz, s. 1-10
• Hebubullayev O. H. (1959). Kültepede arkeolojik kazılar. Bakı, Az SSR EA,134 s.
• Helwing B. (2009) Azerbaijan in the Chalcolithic: A View from the Southwest. In Azerbaiycan – Land between East and West, Baku,2009, p. 63-70.
• https://az.wikipedia.org/wiki/Naxçıvan_Muxtar_Respublikası
• Kadirzade H.K. (2003). Aile ve meişetle bağlı adetler, inançlar,etnogenetik alakaler. Bakü, Elim, 368 s.
• Nahçıvan tarihi atlası, (2010). Bakı, Azərbaycan Respublikası Dövlət torpaq və xəritəçəkmə komitəsi
• Novruzlu A. İ., Bahşeliyev V. B. (1992). Şahbuz bölgesnin arkeorloji abideleri. Bakü, Elim, s. 144.
• Novruzlu A. İ., Bahşeliyev V. B. (1993). Şerurun arkeoloji abideleri . Bakü, Elim, 181 s.
• Seyidov A., Bahşeliyev V. (2011). Sederek. Bakü, Bilim.
• Seyidov A., Bahşeliyev V., Mahmudova V. (2010) . Halec. Bakü, Bilim.
• Zeynalov A. (2012) Nahçıvan arazisi Orta Paleolit devrinde. Naxçıvan: İlk yaşayış ve şehersalma yeri kimi (20- 24 iyul 2011-çi yıl) beynalxalq sempoziumun materialları, s. 108-116.
• Абибуллаев О.А. (1982) Энеолит и бронза на территории Нахичеванской АССР, Баку: Элм, 314 с. (Abubullahev O. A. (1982). Eneolit i Bronza na Territorni Nahcinanskoy, ASSR, Bakü)
• Агаев Г.Г. (2002) Шахтахты в эпохи поздней бронзы и раннего железа. Баку-Москва: Агрыдаг, 200 с. (Agaev G. G. (2002) Şahtanhtı bı Eponi Pozdney Brpnzı i Rannego Celeza, Bakü- Moskva, Agrıdag)
• Асланов Г.М., Ваидов Р.М., Ионе Г.И. (1959) Древний Мингечаур. Баку: Издательство АН Азерб. ССР, 191 с. (Aslanov G. G. Vailov R. M. İone G. İ. (1959). Drevniy Mingeçaur, Bakü, İzdatelcıtovo, An Azer, CCR, s. 192)
• Джафаров Г.Ф. (1984) Связи Азербайджана со странами Передней Азии в эпохи бронзы и раннего железа. Баку: Элм, 106 с. (Dcafarov G. F. (1984). Sovyazi Azerbaycana So Stranami Peredney Azin vı Epohi Bronzı i Rannego Celeza, Bakü, elim, s. 106)
• Кесаманлы Г.П. (1999) Археологические памятники эпохи бронзы и раннего железа Дашкесанского района. Баку: Агрыдаг, 179 с. (Ksemal G. P. (1999) Arkelogiçeskiye Pamyatkini Epohi Bronzı i Rannego Celeza Taşkentskogo Rayona, Bakü, Agrıdag, s.179)
• Сеидов А.Г. (1993) Памятники Куро-Аракской культуры Нахичевани. Bakу, Bilk, 164 с. (Ceyilob A. G. (1993). Pamyatiki Kuro-Arakskoy Kültüra Nahcivani, Bakü, Bilk, si164)