Kentsel Sürdürülebilirlik Kapsamında Yeşil Çatı Uygulamaları

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 1, 469 - 504, 29.01.2019

Baran Barış Aras

https://doi.org/10.33206/mjss.474314

Cited By: 10

Öz

Sınırsız bir kaynak olarak düşünülen doğa, insanlık
tarafından hızla tüketilmeye başlanmış, sanayileşme ve kentleşmenin etkisiyle
çevre sorunlarının ortaya çıkmasına sebep olunmuştur. Hızla tükenen doğal
kaynakların varlığı insanoğlu için çözüm arayışlarını zorunlu hale getirmiştir.
Bu noktada ortaya atılan düşünce, doğal kaynakların yok olmadan, gelecek
kuşaklar da gözetilerek bu kaynakların geleceğe aktarılmasının sağlanması
olarak da bilinen sürdürülebilir kalkınma anlayışıdır.

Brundtland raporunda sürdürülebilirlik kavramının
ortaya konulmasından bugüne kadar şehirleri ilgilendiren yeni yeni kavramlar
ortaya atılmıştır. Kentsel sürdürülebilirlik de bu kavramlardan biridir.

Bir yandan ekolojik tahribat giderek derinleşirken,
diğer yandan çevrenin korunmasına ilişkin çözüm önerileri, çeşitli konularda
ilgi oluşturan çalışmalar meydana getirmiştir. Bu doğrultuda kentsel
sürdürülebilirliğe dair araştırmalar ve gelişen teknoloji çerçevesinde yeşil
çatı yüzeyleri önemli bir bileşen olarak ele alınmaya başlanmıştır. Bu noktada
“yeşil çatı”lar, hava kalitesini iyileştiren, kentsel ısınmayı azaltan, yağmur
suyunu tutarak şehirlerin alt yapısına binen yükün azalmasına olanak tanıyan,
bir aktivite ve yaşam alanı olarak da kullanım sağlayan önemli sistemlerdir.

Yeşil çatıların kullanımı oldukça eski devirlere
kadar uzanmaktadır. Günümüzde yabancı ülkelerde yaygınlaşan bir kullanıma
sahipken özellikle Türkiye’de kullanımlarının azlığı dikkati çekmektedir. Yeşil
çatıların faydalarına karşın uygulama alanlarının henüz tam gelişmemiş olması,
konuyu araştırmaya ve incelemeye değer kılmaktadır. Dünyada önemsenmeye
başlanan binalarda enerji korunumu ilkesi ve bu konuyla alakalı
sertifikalandırma sistemlerinde (LEED, BREAM vb.) yeşil çatıların önemli bir
uygulama aracı olarak ele alınabileceği görülmektedir.

Belirtilen
nedenlerle bu çalışmada; doğal ve yapılaşmış çevre, ekonomik ve sosyal
bileşenlerden oluşan kentsel sürdürülebilirlik kavramının yeşil çatı kavramı
ile ilişkisi incelenmiştir. Dünyadaki ve Türkiye’deki örnekler üzerinden yeşil
çatı sistemleri hakkında bilgi verilip, kentsel sürdürülebilirlik açısından
avantajları değerlendirilmiş, verilen yurt içi ve yurt dışı örneklerinin
karşılaştırılarak analiz edilmesi ve Türkiye’deki uygulamalar için altyapı
oluşturmada yardımcı öneriler sunulması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir Kalkınma, Kentsel Sürdürülebilirlik, Çevre, Sürdürülebilirlik, Yeşil Çatı

Kaynakça

• ASLA. http://www.greenroofs.com/blog/2010/05/07/gpw-the-american-society-of-landscape-architects-asla-headquarters/, (07.04.2017).
• Banting, Doug, Hitesh Doshi, James Li, Paul Missios. (2005). Report on the Environmental Benefits and Costs of Green Roof Technology for the City of Toronto, Department of Architectural Science, Ryerson University, Toronto, Ontario, http://www.toronto.ca/greenroofs/pdf/fullreport103105.pdf, (10.03.2017).
• Bayram, Ferhat. (2001). “Sürdürülebilir Kentsel Gelişme: Araçlar, Yaklaşımlar ve Türkiye”, Cevat Geray’a Armağan, Mülkiyeliler Birliği Yayınları: 25, Ankara, 251–265.
• Braun, Karl-Heinz. Export Manager ZinCo GmbH, https://www.zinco.de/zorlu-center-grüne-superlative, (22.10.2018). Using Green Roofs: Probabilistic Analysis and İntegration in Market - Based Clean Air Policies. The Degree of Doctor of Philosophy in The University of Michigan. (Environmental Engineering and Natural Resoruces and Environment).Commission of the European Communities 1998. http://ec.europa.eu/competition/mergers/cases/decisions/m993_19980527_610_en.pdf, (28.05.2017).
• Cunningham, Neil. (2001). Rethinking the Urban Epidermis: A Study of the Viability of Extense Green Roof Systems in the Manitoba Capital with An Emphasis on Regional Case Studies and Stormwater Management. Winnipeg, Manitoba: University of Manitoba, Master of Landscape Architecture.
• Dawson, Donald. (2002). National Geographic News. http://news.nationalgeographic.com/news/2002/11/1115_021115_GreenRoofs.html, (29.05.2017).Dawson, Donald. (2004). National Geographic News.
• Dikmen, Çiğdem Belgin, Serpil Avcı. (2015). Sürdürülebilir Yapı Tasarımı Kapsamında Çevre Dostu Yeşil Çatı Uygulamalarının İrdelenmesi, 2nd International Sustainable Buildings Symposium, Ankara, 1-7.
• Dinsdale, Shaina, Blair Pearen, Chloe Wilson. (2006). Feasibility Study For Green Roof Application on Queen’s University Campus. http://www.queensu.ca/pps/reports/greenroof.pdf, (10.05.2016). Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu: World Commission on Environment and Development (WCED), http://www.un-documents.net/our-common-future.pdf , (28.05.2017).
• Erkul, Eyüp. (2012). Yeşil Çatı Sistemlerinin Yapım Açısından İrdelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Bölümü, Yapı Bilgisi Anabilim Dalı, İzmir, 32.
• Ertürk, Hasan. (1996). “Sürdürülebilir Kentler”, Yeni Türkiye Habitat II Özel Sayısı, Mart-Nisan 96, Yıl: 2, Sayı: 8, Yeni Türkiye Medya Hizmetleri, Ankara,174–178.
• Etüd Mimarlık. http://www.etudmimarlik.com/?sayfa=index&sw=me&alt=gb, (10.04.2017).European Foundation for the Improvement of Living & Working Conditions, Intermediate Cities in Search of Sustainability, Dublin, Ireland, (1996).
• Geenhuisan, Marina Van, Peter Nijkamp., “Sürdürülebilir Kenti Nasıl Planlamalı?”, çev. Nil D., Toplum ve Bilim Dergisi, 1994, ss. 129-140.
• GeoGreen. “Yeşil Çatı Uygulamalarında Doğru Ürün Doğru Çözüm!”, İstanbul Teknik Yeşil Çatı Sistemi, İstanbul.Getter, Kristin, Bradley Rowe. (2006). “The Role of Extensive Green Roofs in Sustainable Development”, Hort Science, 41(5): 1276-1285.
• Göçer, Caner, Cem Altun, Nil Türkeri. (2011). “İstanbul’da Mevcut Çatı Sistemi ile Bitkilendirilmiş Çatı Sistemi Isıl Performanslarının Karşılaştırılmalı Değerlendirilmesi”, Megaron, 6 (1):21-29.Green Roofs - Benefits and Cost İmplications, 2004. In Association with ecologyconsultancy., Groundwork Birmingham & Solihull, http://www.sustainable-eastside.net/Green%20Roofs%20Report%202.07.05.pdf, (07.05.2017).
• Haştemoğlu, H. Şehmuz. (2006). 1960’larda Sürdürülebilirlik Ve Kentleşme; Isparta, İstasyon Caddesi Örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta, 9, 30.http://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/sustainability, (29.05.2017).
• http://emlakkulisi.com/guncel/kucukcekmece-belediyesi-yeni-bina/502773, (11.04.2017).http://greenevolution.ru/2014/08/25/zelenye-doma-vmesto-fabriki/, (30.05.2017).
• http://habitat3.org/wp-content/uploads/Habitat-III-Zero-Draft-outcome-document-May-2016.pdf, (05.06.2017).http://inhabitat.com/nyc/cook-fox-leed-platinum-office-wins-aia-new-york-interiors-merit-award/, (05.06.2017).
• http://ismd.org.tr/uye-projeleri/kucukcekmece-belediyesi-yeni-hizmet-binasi/, (11.04.2017).
• http://kucukcekmece.istanbul/icerikler/haberler/kucukcekmece-hizmet-binasi-na-uluslararasi-breeam-sertifikasi/2154, (11.04.2017).
• http://tr.onduline-pro.com/tr/taxonomy/term/122/ondugreen-referanslar, (10.04.2017).
• http://www.arkiv.com.tr/proje/kucukcekmece-belediyesi-yeni-hizmet-binasi/2351, (11.04.2017).
• http://www.greenroofs.com/content/articles/149-4th-International-Green-Roof-Congress-Explore-the-Nature-on-Rooftops-in-Turkey-Brought-Together-500-Experts-from-35-Countries.htm, (30.05.2017).
• http://www.greenroofs.com/projects/pview.php?id=670, (05.06.2017).
• http://www.u-story.kr/265, (29.05.2017).http://www.yapi.com.tr/haberler/kucukcekmece-belediyesine-yesil-bina_116660.
• html, (11.04.2017).http://www.yesilbinadergisi.com/?pid=31845#.WOvLnfnyhPY, (11.04.2017).
• https://en.oxforddictionaries.com/definition/sustainability, (29.05.2017).https://landscapearchitecturemagazine.org/2015/06/11/d-c-is-turning-green-on-top/, (07.04.2017).
• https://www.parkroyalhotels.com/en/hotels-resorts/singapore/pickering.html, (30.05.2017).
• Hui, Sam. (2009). “Green Roof Systems and Technology”, ASHRAE-HKC / CIBSE-HKB / HKIE-BSD Joint Function Talk.
• Işıldar, Gamze Yücel. (2012). 2011 Avrupa Yeşil Başkenti Hamburg: Eko-Kent Kritierleri ve Performans Göstergeleri Açısından İrdelenmesi, Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (23) 241-262.
• İncedayı, Deniz. Çevresel Duyarlık Bağlamında Davranış Biçimi Olarak “Sürdürülebilirlik”, http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=30&RecID=732, (01.06.2017).
• Kabuloğlu Karaosman, Selda. (2005). “Yeşil Çatıların Ekolojik Yönden Değerlendirilmesi”, 2.Ulusal Çatı Cephe Kaplamalarında Çağdaş Malzeme ve Teknolojiler Sempozyumu, İstanbul, 1- 12.
• Kabuloğlu Karaosman, Selda. (2009). Yeşil Çatıların Ekolojik Yönden Değerlendirilmesi. Dizayn ve Konstrüksiyon Dergisi, Cemre Basın Yayın Hizmetler Ltd. Şti, İstanbul, Sayı: 279, Mart, 2009, 50 - 58, Cemre Basın Yayın Hizmetler Ltd. Şti, İstanbul.
• Kariptaş, F. Seçer. (2010). Yeşil Çatıların Ekoloji Bağlamında Değerlendirilmesi ve Turkcell AR-GE Binası Örneği, 5. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu, Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Tınaztepe Yerleşkesi – İzmir, 15-16 Nisan 2010, ss. 209-216. (AR-GE Binası R&D Building, Yapı Dergisi, Sayı: 328, ss. 88-93, 2009).
• Kaymak, Yanar. (2014). Çevre Odaklı Mimari Tasarım Yaklaşımı Kapsamında Yeşil Çatılar ve Türkiye Ölçeğinde Uygulanabilirliği Üzerine Bir Araştırma, (Yüksek Lisans Tezi), T.C. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı Mimari Tasarım Programı, İstanbul.
• Kınalı, Mine. (2013). Farklı İklim Bölgelerindeki Ofis Binalarında Yeşil Çatıların Bina Isıtma ve Soğutma Yüklerine Olan Etkilerinin Analizi, (Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Kınalı, Mine, İdil Ayçam. (2013). Ofis Binalarında Yeşil Çatıların Isıtma ve Soğutma Yüklerine Olan Etkilerinin Analizi, Tesisat Mühendisliği Dergisi, Sayı 135, 26-34.
• Koç, Y., Gültekin. (2010). A.B. 2010, Yeşil Çatılar ve Türkiye’deki Uygulamaları. 5. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu, Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Tınaztepe Yerleşkesi – İzmir, 15-16 Nisan 2010, 4-9, 175-182.
• Köylü, Pınar. (1997). Roof Gardening in Cities: Suggestions for Ankara (Kentlerde Çatı Bahçeciliği: Ankara İçin Öneriler), Bilkent Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Bölümü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.Kuhn, Monica, Steven Peck. Design Guidelines for Green Roofs, Ontario Association of Architects.
• Lanham, J. Kiera. (2007). Thermal Performance of Green Roofs in Cold Climates. Kingston, Ontario, Canada: Queen’s University, Department of Civil Engineering, The Degree of Master of Science (Engineering).
• Liu, Karen. (2004). Sustainable Building Envelope – Garden Roof System Performance, NRC – CNRC, RCI Building Symposium, Nov. 4-5, New Orleans, 1 - 14.
• Liu, Kyle, Bas Baskaran, Green Roof İnfrastructure-Technology Demonstration, Monitoring and Market Expansion Project. National Research Council, İnstitue for Research in Construction. Ottowa, Ontario, Canada, http://irc.nrc-cnrc.gc.ca/ircpubs, (01.05.2017).
• Liu, Kyle, Bas Baskaran, Thermal Performance of Green Roofs Through Field Evaluation, NRC-CNRC, First North American Green Roof Infrastructure Conference, Proceeedings, Chicago, 5.
• Luckett, Kelly. (2009). Green Roof Construction and Maintenance – A Green Source Book, The McGraw-Hill Companies, Inc, USA.
• Mentens, J., Taes, D., Hermy, M. (2006). “ Green Roofs As A Tool For Solving The Rainwater Runoff Problem In The Urbanized 21st Century?”, Landscape and Urban Planning, 77: 217-226.
• Onmura, S., M. Matsumoto, and S. Hokoi. (2001). Study on evaporative cooling effect of roof lawn gardens. Energy and Buildings 33:653-666.Ortak Geleceğimiz: Our Common Future, http://www.un-documents.net/our-common-future.pdf, (13.05.2017).
• Rowe, D. Bradley. (2011). Green Roofs As A Means of Pollution Abatement. Environmental Pollution 159:2100-2110.Santamouris, Matheos. (2012). Cooling the Cities – A Review of Reflective and Green Roof Mitigation Technologies To Fight Heat İsland and İmprove Comfort in Urban Environments. Solar Energy 103:682-703, 2012.
• Sihau, Lindsay. (2009). Green Roofs for a Green Town: Possibilities of Green Roof İmplementation in the Town of Normal. Environmental Studies Outstanding Senior Seminar Papers, Illinois Wesleyan University.Sürdürülebilir Kalkınma: Sustainable Development, http://www.undp.org/content/dam/undp/library/corporate/brochure/SDGs_Booklet_Web_En.pdf, (28.05.2017).Sürdürülebilirliğe Doğru Avrupa Kentler ve Kasabalar Şartı -Aalborg Şartı, http://www.sustainablecities.eu/fileadmin/repository/Aalborg_Commitments/Aalborg_Commitments_English.pdf, (05.05.2017).
• Şahin, Mürsel. (2006). Kombine Taşımacılık Siirt Örneği, Gazi Üniversitesi, (Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 34.
• Şenol, Seda. (2009). Gayrimenkul Geliştirme Sürecinde Yeşil Binaların Sürdürülebilirlik Kriterleri Açısından İncelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi), İTÜ, Gayrimenkul Geliştirme Abd., İstanbul.
• Ting Au, A. Yick. (2007). A Planning Tool of Urban Greenroofs. Toronto, Ontario, Canada: Ryerson University, The Degree of Master of Applied Science, Environmental Applied Science and Management.
• Tohum, Nihan. (2011). “Sürdürülebilir Peyzaj Tasarım Aracı Olarak Yeşil Çatılar”, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tokaç, Tufan. (2009). Bitkilendirilmiş Çatı Sistemlerinde Tasarım Seçeneklerinin Geliştirilmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Toprak, Zerrin. (2003). Yenilikçi – Düşünen Kentler ve Toplumsal İlişkiler, İller ve Belediyeler Dergisi, Mart – Nisan 2003a, s. 14.
• Toprak, Zerrin. (2003). Yenilikçi – Düşünen Kentler ve Toplumsal İlişkiler, Avrupa Birliği ve Yerel Yönetimler-Uluslararası Seminer, Türkiye Belediyeler Birliği Yayını, 2003b, s. 94.
• Uçurum, Ebru. (2007). “Sürdürülebilirlikte Ekolojik Çatının İncelenmesi”, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 72-80.
• Ulrich, Roger. (1983). Aesthetic and affective response to natural environment. In Irwin Altman, Joachim Wohlwill, Eds., Human Behavior and Environment: Advances in theory and research (vol. 6). New York: Plenum, 85-125.
• Ulusoy, Ahmet, Tarık Vural. (2001). “Kentleşmenin Sosyo Ekonomik Etkileri”, Belediye Dergisi, Cilt:7, Sayı:12, Ankara, 9-20.Vancouver. Metro. Design Considerations for the İmplementation of Green Roofs.
• Kerr Wood Leidal Associates Limited. (2009). http://www.metrovancouver.org/about/publications/Publications/greenroofreporttext.pdf, https://www.kwl.ca/sites/default/files/BCWWA2009_LM_Presentation.pdf, (09.05.2017).
• Vijayaraghavan, Krishnaswamy. (2016). Green roofs: A Critical Review On the Role of Components, Benefits, Limitations and Trends. Renewable and Sustainable Energy Reviews 57:740-752.
• Waldbaum, Hanna. (2008). Green Roofs for Urban Agriculture. Dagenham: University of East London, School of Computing and Technology, MSc Architecture: Advanced Environmental and Energy Studies.
• Weiler, Susan, Katrin Scholz-Barth. (2009). Green Roof Systems – A Guide to the Planning, Design and Construction of Landscape Over Structure, Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
• Werthmann, Christian. (2007). Green Roof – A Case Study: Michael Van Valkenburgh Associates’ Design For The Headquarters of The American Society of Landscape Architects, Princeton Architectural Press, New York.
• Wheeler, Stephen. (2003). Planning Sustainable And Livable Cities, The City Reader, 3rd Edition, LeGates, R.T. ve Stout, F., (eds.), Routledge Urban Reader Series, New York, 487-496.
• Wheeler, Stephen. (2004). Planning for Sustainability: Toward Livable, Equitable, and Ecological Communities. Londra ve New York: Routledge.
• Wheeler, Tone, John Osborne, Matthew O’Hearn, James, C., Kim, S., Jonathan Mentink. (2010). Sydney City Council Green Roof Resource Manual. http://www.cityofsydney.nsw.gov.au/environment/documents/greenroofresourcemanualfullversion.pdf, (09.04.2017).
• Williams, Nicholas, Jeremy Lundholm, Scott Maclvor. (2014). Do Green Roofs Help Urban Biodiversity Conservation? Journal of Applied Ecology 51:1643–1649.
• Worden, Eva. Green Roofs in Urban Landscapes [online], University of Florida, http://www.cordonline.net/HiESTbiology/green/documents/greenroofs.pdf, http://edis.iflas.ufl.edu, (05.06.2016).
• Yang, Jun, Qian Yu ve Peng Gong. (2008). Quantifying Air Pollution Removal by Green Roofs in Chicago. Atmospheric Environment 42:7266–7273.