Tunç Çağı Seramiklerinin Desenleri Işığında Nahcivan’dan Orhun’a Prototürk Damga ve İşaretleri

Yıl 2019, Ek Sayı 1, 862 - 872, 22.02.2019

Toğrul Halilov

https://doi.org/10.33206/mjss.478035

Öz

Azerbaycan arkeolojisinde
özel bir yer tutan güncel  konulardan
birini  Nahçivan'ın  Tunç 
Çağı bulunan seramiklerin süsleme özelliğini oluşturmaktadır. Makalede
Nahçivan'ın Tunç Çağı yerleşimlerinde bulunan, seramiklerin üzerindeki
desenlerin anlamı ve yayılma alanı araştırılmıştır. Yapılan bilimsel araştırma
sonucunda belli oluyor ki, bu çağa ait seramiklerin süslenmesinde  geometrik, zoomorf, bitki, antropomorfik v.b
desenler kullanılmıştır. Onlar basit ve karmaşık kompozisiyonludur. Resimlerin
yayılma alanı Azerbaycan'ın  yanısıra
dünyanın çeşitli  yerleşim alanlarında
yaygın görülmektedir. Nahçivan toprağının Tunç Çağı  seramikleri üzerindeki desenlerin
süsleme  özelliği konusunda yapılan
araştırmalar sırasında insanların dini-ideolojik-görüşleri, hayatıyla bağlılık
oluşturduğu,  simge, damga  gibi kullanıldığı görülmektedir. Süslemede
kulanılan desenler daha çok Prototürk kültürünün yay]ın olduğu yerlerde
rastlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Prototürk kültürü, desen, Tunc çağı

On The Basis of Bronze Ceramics The Prototurkish Stamps and Marks From Nakhchivan to Orkhon

Öz

Azerbaijan archeology holds a special place in one of the current issues Nakhchivan from the Bronze Age settlement of the ceramic decorations are created to investigate the property. The pattern of the ornaments (patterns) on ceramic products found in Nakhchivan’s Bronze Age constructions has been researched. Scientific research that is going on during certain geometric in the decoration of ceramics from this period, zoomorphic, vegetable, anthropomorphic patterns etc.  have been used. They are simple and complex composition. Download Azerbaijan as well as pictures of the span widely around the globe land. Nakhchivan territory of the Bronze Age in particular is going on during the research done on the feature ornamental paintings on ceramics, the patterns people used to decorate religious-ideological in my view, the commitment of our life always symbol is always used as a stamp. The patterns were used to decorate the front cover more territory that was common in the of Prototurks culture. 

Anahtar Kelimeler

Prototurkish Culture, Ornaments, Bronze Age, Nakhchivan, Damga

Kaynakça

• Абибуллаев О.А. (1982) Энеолит и бронза на территории Нахичеванской АССР, Баку: Элм, 314 с.
• Агаев, Г.Г. (2002) Шахтахты в эпохи поздней бронзы и раннего железа. Баку-Москва: Агрыдаг, 200 s.
• Avşarova İ. (2014) Azerbaycan tayfalarının ibtidai icma dövrü inanclarında semantik mena daşıyan naxış ve işareler, Azebaycan arxeologiyası ve etnoqrafiyasının aktual problemleri, Bakü, s. 85-98.с.
• Bahşeliyеv V.B.( 2002) Gamikaya tasvirlerinin pоеtikası. Bakü, Еlm, 128 s.
• Bahşeliyev V.B. (2004) Nahçıvan'ın qadim tayfalarının manevi medeniyeti. Bakü, Elm, 320 s.
• Eliyеv, V.H. (1968) Culfa arkеоlоji tapıntıları. Azerbaycan SSR Еlmler Akadеmiyasının Haberleri, Tarih, felsefe ve hüquq sеriyası, Bakü, Az SSR ЕA, 1968, № 3, s. 72-86.
• Elimirzeyev A. N. ( 2011) Erken Elam cemiyyeti: iqtisadi-siyasi münasibetler və yazı tarixi (e.a. IV-III minlllikler), Bakü, 264 s.
• Ebülgazi B. H. (1974) Şecere-i Terakime Turklerin Soy Kutugu (Tercüman 1001 Temel Eser 33) (Hazırlayan Muharrem Ergin), İstanbul, Tercüman, 203 s.
• Ebulgazi B.H. Şecereyi-Terakime (Türkmenlerin soy kitabı) (2002) Bakü, Azerbaycan Milli Ansiklopedisi, 145 s.
• Евсюков, В.В. (1988) Мифология китайского неолита. По материалам росписей на керамике культуры яншао. Новосибирск, Наука. Сиб. Отд-ние, 128 с.
• Энеолит СССР.Серия: Археология СССР. М, 1982, 360 с.
• Faxreddin V. (2010) Semiotika, Studia Philolgica. Bakü, Mütercim, 334 s.
• Gülensoy, T. (1989) Orhun’dan anadoluta türk damğalari (damğalar, imler, enler), Istanbul, T.D.A.V. Yayın Nu.:51, 179 s.
• Xelilov, T.F. (2013) Son Tunc-Erken Demir dövründe Naxçıvanın ekinçi-maldar tayfalarının medeniyyeti. Bakü, Elm ve tehsil, 200 s.
• Xelilov B. Mahmud Kaşğarinin (2009) “Divani lüğət-it-türk” əsərində etnonimlər, Bakü, Garisma MMC, 110 s.
• Kâşgarlı Mahmud (2011) Divanü Lügat-it Türk, (çeviren: Besim Atalay) Türk Dil Kurumu Yayınları: 1036, Ankara 1972 s.
• Кушнарева К.Х., Чубиншвили (1970) Т.Н. Древние кутьтуры Южного Кавказа. Ленинград, 191 с.
• Kушнарева, К.Х., Mарковин, В.И. (1994) Эпоха бронзы Кавказаи Средней Азии. Ранняя и Cредняя бронза Кавказа (Очередной том многотомного фундаментального издания по археологии) Москва: Наука, 384 с.
• Куфтин Б.А. (1941) Археологические раскопки в Триалети. Тблиси, Издателство АН ГССР, , 492 с.
• Qurbanov, A. (2003) Damğalar, remzler, menimsemeler. Bakü, Azerbaycan Respublikasının Prezidenti Yaninda Strateji Araştırmalar Merkezi, 327 c.
• Müsеyibli N.E. (2004) Gemikaya. Bakü, Çaşıоğlu, 320 s.
• Мифы народов мира.(1991) Энциклопедия. Т. I, М., , 199 s.
• Окладников А.П., Окладникова Е.А., Запорожзская В.Д., Скорынина Э.А. (1981) Петроглифы Чанкыркёля. Новосибрск, 145 s.
• Окладникова Е.А. (1981) Петроглифы средней Катуни. Новосибирск, Наука, 111 s.
• Рыбаков Б.А. (1966) Религия и миропонимание первых земледельцев Юга-Восточной Европы (IV-III тысячелетия до н.э.). Международный конгрес до историков и происториков, доклады и сообщения археологов, М., c. 20-25.
• Recebli E. (2009) Eski türk yazısı anıtları, С I. Bakü.
• Tekin T. (2010) Orhon Yazıtları. Türk Dil Kurumu Yayınları 540, Ankara, 130 s.
• Урушадзе Н.Е. (1988) Древнегрузинское пластическое искуство. Тблиси, Хеловнеба.
• Yengi M., Tuncay B. (2013) Kür-Araz medəniyyeti və türk damğaları: Damğadan yazıya keçid, Bakı, 83 s.
• Захаров А.А. (1927) Хеттская керамика из Богазкöя и некоторые закавказские параллели. Известия общества Обследования и изучения Азербайджана, № 5, с. 144- 152.
• http://www.sanat.orexca.com/rus/archive/2-09/irina_bogoslovskaya.shtml
• https://az.wikipedia.org/wiki/Qütb_ulduzu
• http://azerbaijani-studies.blogspot.com.Yengi. Xalça naxışlarında yaşayan ulu tariximiz.
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Tevârih-i_Âl-i_Selçuk
• https://www.facebook.com/ azerbaycanarasdirmalar/ Azerbaijani & Turkic World-Studies
• www.turuz.info.Sofuoğlu E. Qora-Restelisa abidesi: Şar dağlarının tepesindeki kaya