Manas Destanındaki Kırk Çoro ve Yenisey Yazıtlarındaki Kırk Er

Yıl 2019, Ek Sayı 1, 744 - 750, 22.02.2019

Nurdin Useev

https://doi.org/10.33206/mjss.530613

Öz

Manas Destanı üzerinde çalışan bilim adamlarının çoğu, söz konu destan ile Eski Türk yazıtlarının ortasındaki içerik ve edebi benzerliklere dikkat etmişlerdir. Özellikle Manas Destanının ortaya çıkışını araştıran A. N. Bernştam, R. Kıdırbaeva, A. Bakirov vd. gibi bilim adamları, destanda anlatılan hayatın, tarihi olayların, toplumsal-etnografik olguların temelinde VII-X. asırlardaki Eski Türk / Kırgız devrinn bulunduğunu düşünmektedirler. Gerçekten Manas Destanı ile Eski Türk yazıtlarının, Eski Türk devrinin ortasında birçok benzerlikler bulunmaktadır.  Onlardan biri halk başındaki beylerin, devleti yöneten hükümdarların maiyeti. Bilindiği gibi Manas'ın yanında ona direk olan kırk yiğidi, çorosu vardı. Bununla birlikte Yenisey yazıtlarında gayatı anlatılan bazı Eski Türk / Kırgız beylerinin de kırk yiğidi olmuştur. Makalemizde işte bu benzerlik ele alınarak incelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Manas destani, Orhun-Yenisey Yazıtları, kırk çoro, kırk-er

“Манас” Эпосундагы Кырк Чоро Жана Энесай Жазма Эстеликтериндеги Кырк Эр

Öz

“Манас” эпосун изилдеген окумуштуулардын басымдуу бөлүгү бул эпос менен байыркы түрк (руникалык) жазма эстеликтеринин ортосундагы мазмундук, көркөмдүк окшоштуктарга көңүл бурушкан. Өзгөчө, “Манас” эпосунун генезисин изилдеген А. Н. Бернштам, Р. Кыдырбаева, А. Бакиров ж.б. окумуштуулар эпосто чагылдырылган  жашоонун, тарыхый окуялардын, коомдук-этнографиялык кубулуштардын негизинде VII-X кылымдардагы байыркы түрк/кыргыз доору жатканын болжолдошкон. Чындыгында эле “Манас” эпосу менен байыркы түрк (руникалык) жазма эстеликтеринин, байыркы түрк доорунун ортосунда биртоп окшоштуктар бар. Алардын бири – бул эл башкарган бектердин, баатырлардын жанындагы жөкөрлөрү. Белгилүү болгондой, Манастын жанында ага тирек болгон кырк чоросу жүргөн. Ошол эле мезгилде Энесай жазма эстеликтеринде өмүр-баяны сүрөттөлгөн бектердин да кырк жигити болгон. Макалабызда мына ушул окшоштук каралып, кеңири иликтөөгө алынды.

Anahtar Kelimeler

“Манас” эпосу, Орхон-Энесай жазма эстеликтери, кырк чоро, кырк эр.

Kaynakça

• Acar, G. (2000). Tanzimat Dönemi Fikir ve Düşünce Hayatının Mimari Alana Yansıması, Mimar Sinan Üniversitesi Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul
• Akın, N. (1998). 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Galata ve Pera, Literatür Yayını, İstanbul.
• Akıncı, T. (2018). Beyoğlu Yapılar, Mekanlar, İnsanlar (1831-1923), Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Aykut, P., “Tokatlıyan Oteli”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, cilt:7, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul 2000, s. 272.
• Christie, A. (2009). Hayatım, çev. Azize Bergin, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul.
• N/A, (2018). Doğu Ekspresinde Cinayet, çev. Gönül Suveren, Altın Kitaplar Yayınevi, 22. Baskı, İstanbul.
• Çelebi Yakartepe, E., Binan, C., “İstanbul’un Modernleşme Dönemi Otelleri (1840-1914)”, Megaron, cilt: 6, sayı: 2 (2011), s. 79-94.
• Çelebi, M. E., “Galata ve Pera’da Otel Yapılarının Gelişimi (1840-1914)”, Yıldız Teknik Üniversitesi Sigma Dergisi, cilt: 3, sayı: 2 (2011), s. 300-307.
• Çıkla, S. (2004). Roman ve Gerçeklik Bağlamında: Kültür Değişmeleri ve Servet-i Fünûn Romanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Çilli, Ö. (2009). Tanzimat Sonrası Osmanlı Otel Mimarisi ve Pera Palas, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Freely, B., Freely, J. (2014). Galata, Pera, Beyoğlu: Bir Biyografi, çev. Yelda Türedi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Gülersoy, Ç. (1999). Beyoğlu’nun Yitip Gitmiş 3 Oteli, Çelik Gülersoy Vakfı Yayınları, İstanbul.
• İleri, S. (2000). Solmaz Hanım Kimsesiz Okurlar İçin, Oğlak Yayınları İstanbul.
• Mehmed Rauf (1927). Son Yıldız, Sühulet Kütüphanesi, İstanbul. Özkan, M. (2008). Transformation of the Arcades in Beyoğlu, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Pamuk, O. (1992). Kara Kitap, 9 Baskı, Can Yayınları, İstanbul.
• Sezer, S., Özyalçıner, A. (2010), Öyküleriyle İstanbul Anıtları-II Saray’dan Liman’a, Evrensel Basım Yayın, İstanbul.
• Turan, Ç., Özdemir Güzel, S., Baş, M., “Beyoğlu’nun Yitirilen Değeri Üzerine Kurum Tarihi Çalışması: “Tokatlıyan Oteli”, ASOS Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, yıl: 4, sayı: 34 (2016), s. 400-418.
• Üsdiken, B., “Beyoğlu’nun Eski ve Ünlü Otelleri-IV Tokatlıyan Oteli”, Tarih ve Toplum, cilt 17, sayı: 98 (Şubat 1992), s. 24-28.