Osmanlı Özbekistan Siyasi İlişkileri (1514-1873)

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 4, 3977 - 4006, 15.10.2019

Halil Ülker

https://doi.org/10.33206/mjss.523155

Cited By: 3

Öz

Özbek Hanlıkları, dönemin en güçlü İslam
devleti ve Sünni Müslümanların halifesi olması dolayısıyla Osmanlı Devleti’nden
başta siyasi olmak üzere; askerî, dinî, sınaî vb. konularda yardım
istemişlerdir. 1514-1873 tarihleri arasında üç Özbek hanlığı da Osmanlı
Devleti’nin desteğini sağlamak amacıyla İstanbul’a defalarca elçilik heyeti
göndermişlerdir. Osmanlı Devleti’ne gelen elçilik heyetleri önce Osmanlı
sultanına bağlılıklarını bildirmişler ardından da sultandan siyasi, askerî,
dinî, sınai vb. isteklerini gerçekleştirilmesini rica etmişlerdir. Osmanlı
Devleti, Özbek hanlıklarının siyasi isteklerine başlarda destek olmuş ancak
ilerleyen dönemlerde Türkistan hanlıklarının birbirleriyle olan mücadelelerine
etki ederek Müslüman cemaatin zarar görmesi dolayısıyla, daha da ileriki
dönemlerde ise Rusya ile aralarındaki barışı bozacağı endişesi ile ihtiyatlı
yaklaşmıştır. Osmanlı Devleti, askerî, dinî, sınaî alanlardaki diğer istekleri
yerine getirmeye çalışmış, ancak Özbek hanlıkları
ile mesafenin uzaklığı ve dış politikadaki sıkıntılar sebebiyle bunu da tam
anlamıyla gerçekleştirememiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Özbek Hanlıkları, Hive, Hokand, Buhara

Political Relations Between Ottoman and Uzbekistan (1514-1873)

Öz

Since the Ottoman State was the most powerful Islamic state of the time and the caliph of Sunni Muslims, the Uzbek Khanates have asked for help from the Ottoman State in mainly political, military, religious, industrial, etc. issues. Between the years 1514-1873, all the three Uzbek Khanates sent embassy delegations to Istanbul in order to provide the support of the Ottoman State. The embassy delegations which arrived to the Ottoman State, first reported their devotion to the Ottoman sultan and then, they requested from the sultan that their political, military, religious and industrial demands be fulfilled. The Ottoman State initially supported the political demands of the Uzbek Khanates, however, cautiously approached in the later periods, due to the damage of the Muslim community by influencing the struggle between Turkestan Khanates, and in the further periods, due to concerns about disrupting peace with Russia. Ottoman State tried to fulfill other demands in military, religious, industrial areas, however, has not been able to fully realize this because of the distance to the Uzbek Khanates and the distress of foreign policy.

Anahtar Kelimeler

Uzbek Khanates, Hive, Hokand, Bukhara, Ottoman State

Kaynakça

• Macit, A. (2008). Başbakanlık Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında XIX. Yüzyıl Osmanlı Hokand Hanlığı Münasebetleri, Yüksek Lisans Tezi (Yayımlanmış) , Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Saray, M. (2017). Rus İşgali Devrinde Osmanlı Devleti ile Türkistan Hanlıkları Arasındaki Siyasi Münasebetler (1775-1875), Ankara, Türk Tarih Kurumu.
• Gündoğdu, A. (2002). “Şiban Han Sülalesi ve Özbek Ulusunun Teşekkülü”, Türkler, (Yeni Türkiye Araştırma ve Yayın Merkezi tarafından hazırlanan Türk Projesi), Cilt 3., Yeni Türkiye Yayınları: Ankara, s. 606-616.
• Schubel-Kılıç, N. XVI. Yüzyılda Orta Asya'da Politik Düzen: Maveraünnehir-Özbek Hanlığı (Şibanîler) Meşruiyet, Hâkimiyet ve Hukuk, Doktora Tezi (Yayımlanmış), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Hammer, J. (2003). Büyük Osmanlı Tarihi, İstanbul, Üçdal Neşriyat.
• Andican, A. (2009). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye ve Orta Asya, İstanbul, Doğan Egmont Yayıncılık
• KILIÇ, R. (1999). “Osmanlı-Özbek siyasi ilişkileri (1530-1555)”, Türk Kültürü Dergisi, YIL XXXVII, S. 437, Ankara, sf. 523-534.
• KILIÇ, R. (2000). “Kanuni Sultan Süleyman’ın Irakeyn Seferi (1533-1535) Öncesi Anadolu’da Ortaya Çıkan Bazı Gelişmeler”, Türk Kültürü Dergisi, YIL XXXVIII, S. 442, Ankara, ss. 85-102.
• Togan, Z. V. (1981). Bu Günkü Türkili (Türkitsan) ve Yakın Tarihi, C:1, İstanbul, Enderun Yayınları.
• Hayit, B. (1995). Türkistan Devletlerinin Milli Mücadeleleri Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yay. Ankara. 1995
• BOA, (2005), Belgelerle Osmanlı Türkistan İlişkileri (XVI-XX yüzyıllar), Ankara, Başbakanlık Basım Evi.
• BOA, (1992), Osmanlı Devleti ile Kafkasya, Türkistan ve Kırım Hanlıkları Arasındaki Münasebetlere Dair Arşiv Belgeleri, Ankara, Başbakanlık Basım Evi.
• Davani, N – Hatam, J. (2018) “Safavi döneminde Avrupa tarzı duvar resimleri: Bir sanat tarihi okuması”, İran Çalışmaları Dergisi, C:2 S:1, sf:121-196