Üniversite Öğrencilerinin Madde Kullanımına Yönelik Farkındalık Düzeylerini Belirleyecek Ölçeğin Geliştirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 1, 44 - 57, 26.01.2021

Zafer Yıldız Ahmet Sel

https://doi.org/10.33206/mjss.713008

Öz

Bu çalışmada, üniversite öğrencilerinin madde kullanımına yönelik farkındalık düzeylerinin belirlenmesi adına ölçek geliştirmektir. Elde edilen sonuçlar madde kullanımında üniversite öğrencilerinin güncel bakış açılarını ve farkındalık düzeylerini açıklamada yardımcı olacaktır. Böylelikle en önemli adım olan önleme faaliyetlerine destek olunabilecektir. Özellikle Türkiye’de üniversite öğrencilerinin madde bağımlılığına karşı farkındalık düzeyini araştıran bir ölçek çalışması bulunmamaktadır. Geliştirilen bu ölçek sayesinde geçerliliği ve güvenirliliği bulunan veriler ile araştırmalar anlamlı bir temele yaslanmış olacaktır. Ölçek geliştirmek için öncelikle soru havuzu oluşturulmuştur. Soru havuzunda yer alan 70 soru alanında uzman 20 kişiye gönderilmiştir. Lawshe tarafından geliştirilmiş olan uzman görüş formunda her maddenin uygun, kalabilir ve uygun değil seçenekleri verilmiştir. Uzman görüşlerine göre her bir maddenin CVI index değerleri hesaplanmış ve soru havuzunun son şekli 57 sorudan oluşan taslak anket hazırlanmıştır. Anket Sivas Cumhuriyet Üniversitesi öğrencisi olan 1031 kişiye uygulanmıştır. Ölçek geliştirme aşamasında açımlayıcı faktör analizi uygulaması sonucunda toplam varyansın %48’ini açıklayan 5 faktör ve 28 maddeden oluşan yapı elde edilmiştir. Ölçek için daha sonra doğrulayıcı faktör analizi yapılarak modelin iyi uyumlu olduğu gözlenmiştir. Çalışmada ölçeğin toplam Cronbach α değeri 0,880 bulunarak verilerin güvenilirliği ortaya konulmuştur. Bu çalışma sonucunda ‘’Üniversite Öğrencilerinin Madde Kullanımına Yönelik Farkındalık Düzeylerinin Belirlenmesi’’ adlı ölçek geliştirilmiştir. Bu ölçek alanla ilgili araştırmacılara bir yol gösterici olması için geliştirilmiş, araştırmacıların kullanımına sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Farkındalık Düzeyi, Madde Bağımlılığı, Ölçek Geliştirme, Yapısal Eşitlik Modeli

Developing a Scale to Determine the Awareness Levels of University Students for Substance Use

Öz

The aim of this study is to develop a scale in order to determine the awareness levels of university students towards drug use. There is no scale to determine the level of awareness of university students about drug abuse in Turkey To improve scale, a pool of questions has been created primarily. The 70 questions in the question pool were sent to 20 experts in the field. In the expert opinion form developed by Lawshe, each item is given options that are appropriate, viable and not appropriate. According to expert opinions, the CVI index values of each item was calculated and the final form of the pool of questions were prepared with a draft questionnaire of 57 questions. The survey was applied to 1031 people who were students in the 2019-2020 academic year of Sivas Cumhuriyet University. As a result of the application of clarifying factor analysis during the scale development phase, a structure consisting of 5 factors and 28 substances that explain 48% of the total variance was obtained. It was observed that the model was well-matched by subsequent confirmatory factor analysis for the scale. In the study, the total Cronbach α value of the scale was found to be 0.880. This research showed that this scale, developed to determine the level of awareness of drug use among university students, is accurate and reliable and that the scale can be used in field-related studies.

Anahtar Kelimeler

Awareness Level, Substance Abuse, Scale Development, Structural Equality Model, Lawshe Scope Validity

Kaynakça

• Akpınar Özdemir, G. (2011). Gazi Eğitim Fakültesi Birinci Sinif Öğrencilerinin Madde Bağimliliği ile İlgili Görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gazi Üniversitesi, Ankara
• Altıntaş, H., Temel, F., Benli, E., Çınar, G., Gelirer, Ö., Gün, F. A., ... & Kundakçı, N. (2004). Tıp Fakültesi Birinci Sınıf Öğrencilerinin Madde Bağımlılığı ile Ilgili Bilgi, Görüş ve Tutumları. Journal of Dependence, 5, 107-114.
• Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı Izleme Merkezi, Avrupa Uyuşturucu Raporu, 2017, http://www.emcdda.europa.eu/
• Bayram, Murat (2013). İnsan Hakları Açısından Madde Bağımlılığının Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İnsan Hakları Anabilim Dalı İnsan Hakları Programları, İstanbul.
• Buyukozturk, Ş. (2002). Sosyal Bilimler İcin Veri Analizi El Kitabı. 2. Baskı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Ceyhun, B., Oğuztürk, Ö., & Ceyhun, A. G. (2001). Madde Kullanma Eğilimi Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenilirliği. Klinik Psikiyatri, 4, 87-93.
• Eker, F., Akkuş, D., & Kapisiz, Ö. (2013). Ergenler İçin Madde Bağımlılığından Korunma Öz-Yeterlik Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Psikometrik Değerlendirilmesi. Journal of Psychiatric Nursing, Psikiyatri Hemşireleri Derneği, 4(1).
• Ersoy, Ö. (2015). Kahramanmaraş İl Merkezindeki Lise Son Sınıf Öğrencilerinde Madde Bağımlılığı ve Etkileyen Faktörler. Uzmanlık Tezi, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi.
• Havaçeliği Atlam, D., Yüncü, Z. (2017). Üniversite Öğrencilerinde Sigara, Alkol, Madde Kullanım Bozukluğu ve Ailesel Madde Kullanımı Arasındaki Ilişki. Klinik Psikiyatri Dergisi,20:161-170.
• İlhan, M., & Çetin, B. (2014). LISREL ve AMOS Programları Kullanılarak Gerçekleştirilen Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) Analizlerine Ilişkin Sonuçların Karşılaştırılması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 5(2), 26-42.
• Karagöz, Y. (2017). SPSS ve AMOS Uygulamalı Nitel-Nicel-Karma Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Yayın Etiği. Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Karagöz, Y., Bardakçi, S., Demir, B., Arslan, R., & Yemez, İ. (2016). İİBF Öğrencilerine Yönelik Matematik Tutum Ölçeği Geliştirilmesi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(2), 39-55.
• Köse, E. Ö., Gül, Ş., & Keskin, B. (2016). Ortaöğretim Öğrencilerinin Madde Bağımlılığı ile Ilgili Farkındalık ve Bilgi Düzeylerinin Incelenmesi. Bağımlılık Dergisi, 18(1), 8-15.
• Lawshe, C.H. (1975). A Quantitative Approach to Content Validitiy. Personnel Psychology, 28,563-575
• Nakip, M. (2006). Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS) Destekli Uygulamalar. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Polat, H., & Kök, B. Toplumda Madde Bağımlılığı Algısı: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması. Bağımlılık Dergisi, 20(3), 119-132.
• Potas N., Erçetin Ş., Yılmaz M., Açıkalın N., Güngör H., Akyol S., Karaman T., Menteşe M., İli K., (2015). Uluslararası Bilim Derneği, Gençlerin Madde Bağımlılığı ve Bağımlılarına İlişkin Bilgi, Farkındalık, Algı ve Damgalamalarının Belirlenmesi Projesi Raporu, Ankara. http://iscass.org/uploads/file/Madde-Bagimliligi-Proje-Raporu_Baski-1.pdf
• Schumacker, R. E. (2006). Conducting specification searches with amos. structural equation modeling. A Multidisciplinary Journal, 13 (1), 118-129.
• Tezbaşaran, A. A. (1996). Likert Tipi Ölçek Geliştirme Kılavuzu. Ankara: Psikologlar Derneği Yayınları.
• Ulusoy, K. (2016). Tarih öğretmenlerinin madde bağımlılığı ve medya bağımlılığı ile ilgili düşünceleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(1):385-400.
• Uzun, S., & Kelleci, M. (2018). Lise Öğrencilerinde Madde Bağımlılığı: Madde Bağımlılığından Korunma Konusundaki Öz Yeterlikleri ve İlişkili Faktörler. Düşünen Adam, 31(4), 356-363.