Truman Doktrini’nin İlanı ve Türkiye’deki Etkileri

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 4, 1705 - 1715, 26.10.2022

Ulvi Ufuk Tosun

https://doi.org/10.33206/mjss.1137401

Öz

II. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru SSCB, yayılmacı bir politika izleyeceğinin ilk sinyallerini vermiştir. Bunu, Türkiye ile 1921’de tespit edilen sınırda kendi lehine değişiklikler yapılması talebi ve Boğazlar konusunu gündeme getirerek ortaya koymuştur. II. Dünya Savaşı sona erdiğinde Avrupa’da güç dengesi değişmiştir. Güç merkezi olarak geriye iki büyük devlet, yani SSCB ile ABD kalmıştır. Bu durumu fırsata çevirmek isteyen SSCB, yayılmacı politikalarına hız vermiştir. Belirtilen tehdide en fazla maruz kalan ülkeler, Yunanistan ve Türkiye olmuştur. SSCB’nin yayılmacı politikaları, ABD’yi rahatsız etmiştir. Çünkü bu durum, ABD ile Avrupa’nın çıkarlarına aykırı düşmüştür. Buna engel olmak için Başkan Truman, 12 Mart 1947’de Kongre’ye hitaben bir konuşma yapmıştır. Tarihe, “Truman Doktrini” diye geçen konuşmada, Yunanistan ile Türkiye’ye 400 milyon dolarlık bir askerî yardım yapılması için Kongre’den yetki istemiş ve bu talep kabul edilmiştir. Bu çalışmada; Truman Doktrini’nin ilanını gerekli kılan şartlar, doktrinin ilanı ve Türk kamuoyundaki yansımaları irdelenerek konunun daha sağlıklı anlaşılmasına bir nebze katkı sağlamak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Soğuk Savaş, Türkiye, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB), Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Truman Doktrini

Proclamation of Truman Doctrine and Its Effects in Turkey

Öz

Towards the end of World War II, Union of Soviet Socialist Republics (USSR) gave the first signals for expansionist policy. It was demonstrated by bringing the Straits question to the agenda demanding changes in its favour at the border of Turkey, determined in 1921. When WWII ended, the power balance in Europe changed. Two great powers, USSR and The United States of America (USA), remained as the centres of power. USSR, desiring to turn this emerging power vacuum into an opportunity, accelerated expansionist policies. The countries most exposed to this threat were Greece and Turkey. These policies of USSR disturbed USA as they are contrary to the interests of itself and Europe. To prevent, President Truman delivered a speech to Congress on March 12, 1947. In this speech, called as the "Truman Doctrine", he asked the Congress for authorization to provide 400 million dollars of military aid to Greece and Turkey, which was accepted. In this study, the conditions necessitating the proclamation of the Truman Doctrine, the proclamation of the doctrine and the reflections of these developments in Turkish public opinion were examined and it is aimed to contribute to healthier understanding of the subject.

Anahtar Kelimeler

Cold War, Turkey, Union of Soviet Socialist Republics (USSR), United States of America (ABD), Truman Doctrine

Kaynakça

• Akşam
• Anadolu Ajansı, 100 yıllık Türkiye 23 Nisan 1920-23 Nisan 2020, Anadolu Ajansı Yayınları, Ankara, 2021.
• Armaoğlu, F. (1994a). 20. yüzyıl siyasî tarihi 1914-1980. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Armaoğlu, F. (2003b). 19. yüzyıl siyasî tarihi (1789-1914). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Celep, B. (2020). Türkiye’ye Amerikan askerî yardım kurulu (Jammat) ve Türkiye’deki faaliyetleri. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Demiral, C. (1973). Türkiye’nin 42 hükümeti (25 Nisan 1920-15 Nisan 1973). Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Erkin, F. C. (1987). Dışişlerinde 34 yıl anılar-yorumlar - Cilt: I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Girgin, K. (1975). Çağdaş politika ve diplomasi (el kitabı). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gürün, K. (2010). Türk-Sovyet ilişkileri 1920-1953). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kissenger, H. (1998). Diplomasi (Çev. İ. H. Kurt). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Mansfield, P. (2000). Osmanlı sonrası Türkiye ve Arap dünyası. (Çev: S. Yurdakul). İstanbul: Söylem Yayınları.
• National Archives, President Truman’s Message to Congress, Marc 12, 1947, Document: 171, 80th Congress, 1st Session, Records of the United States House of Representatives, Record Group: 233.
• Sander, O. (2004a). Siyasi tarih 1918-1994. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Sander, O. (2016b). Türk-Amerikan ilişkileri 1947-1964. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Sharp, J. P. (2000). Condensing the cold war reader’s digest and American ıdentity. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Soysal, İ. (1997). Soğuk savaş dönemi ve Türkiye olaylar kronolojisi (1945-1975). İstanbul: İsis Yayımcılık.
• TBMM Tutanak Dergisi, 8. Dönem, 1. Toplantı, Cilt: 6.
• TBMM Tutanak Dergisi, 9. Dönem, 1. Toplantı, Cilt: 9.
• Uçarol, R. (2015). Siyasi Tarih (1789-2014). İstanbul: Der Yayınları.
• Ulus
• Ülman, A. H. (1961). İkinci cihan savaşının başından Truman doktrinine kadar Türk-Amerikan diplomatik
• münasebetleri (1939-1947). Ankara: Sevinç Matbaası.
• Vakit
• Westwell, I. (2012). Resimli harp tarihi I. dünya savaşı. (Çev: O. Etiman). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.