Religious Education and Religious Education Models in Kyrgyzstan

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 2, 407 - 423, 27.04.2023

Kadri Ağgün

https://doi.org/10.33206/mjss.1264325

Öz

After Kyrgyz Republic gained independance, the Supreme Council of the Kyrgyz Republic adopted the “Law on Freedom of Conscience and Religious Organizations” on 16 December 1991 for legal regulation, which guaranteed the rights and freedoms of citizens of Kyrgyzstan in the field of religion. This situation brought an understanding of secularism into religious-state relations, especially with the adoption of the constitution in 1993 and its referendum in 2007. Thus religious freedoms are guaranteed by law. Agreements with many international organizations, such as the Universal Declaration of Human Rights, the decisions of the European Parliament on human rights, the International Covenant on Civil and Political Rights and the Organization for Security and Cooperation in Europe, have also contributed to the legal framework in the field of religion. Comprehensive efforts to improve religious education and issues of religious education in Kyrgyzstan are highlighted. This study examined the historical process, development and current state of religious education and training in Kyrgyzstan using qualitative research methods.

Anahtar Kelimeler

Freedom of belief, Religious education, Independence, Education, Method

Kırgızistan’da Din Eğitimi ve Din(i) Eğitim Modelleri

Öz

Bağımsızlıkla birlikte Kırgızistan Cumhuriyeti’nde Yüksek Konsey tarafından 16 Aralık 1991 tarihinde yasal anlamda düzenleme adına “Vicdan Özgürlüğü ve Dini Kuruluşlar Kanunu” kabul edilerek Kırgızistan vatandaşlarının hangi dini inançtan olursa olsun din alanındaki hak ve özgürlükleri devlet güvencesi altına alındı. Bu durum 1993 yılında kabul edilen Anayasa ile ve bunun 2007 yılındaki referandumla değiştirilmiş olan yeni şekli, din-devlet ilişkilerinde laiklik anlayışını getirmiştir. Dini özgürlükler yasal güvence altına alınmıştır. Din alanındaki yasal çerçeveye insan hakları ile ilgili “İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’’ başta olmak üzere, Avrupa parlamentosunun insan haklarıyla ilgili kararları, Sivil ve Siyasi Haklarla İlgili Uluslararası Paktı ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı gibi çok sayıda uluslararası kurumlarla yapılan anlaşmalar da katkı sağlamıştır. Kırgızistan dini eğitiminin ve din eğitimi meselelerinin kapsamlı iyileştirme çabaları göze çarpmaktadır. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemleri kullanılarak Kırgızistan’da din eğitim ve öğretiminin tarihi süreci, gelişimi ve güncel durumu incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

İnanç özgürlüğü, Din eğitimi, Bağımsızlık, Eğitim, Yöntem

Kaynakça

• 1991 İnanç Özgürlüğü ve Dinî Kurumlar Kanunu (1992). Erkin Too. Bişkek.
• 2008 İnanç Özgürlüğü ve Dinî Kurumlar Kanunu (2009). Erkin Too 3. Bişkek.
• Akimcan Kızı, B. (2008). Bağımsızlık sonrası Kırgızistan ortaöğretim ders kitaplarında din anlatımı (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Akramova, D. (2000). Din eğitiminin genel eğitim içindeki yeri ve Kırgızistan’daki durum (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Akramova, D. (2006). Kırgızistan’da orto mektepterdeki “Adep Sabagı” dersinde din eğitimi ile ilgili amaçların gerçekleşme düzeyi (Oş Örneği) (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Aktaş, H. (2016). Kırgızistan’da son dönem din eğitimi gelişmeleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4 (36), 233-257. https://doi.org/10.16992/ASOS.11648
• Akyol, T. (1993). Cedîdcilik. TDV İslâm Ansiklopedisi, Erişildi [07.03.2023]: https://islamansiklopedisi.org.tr/cedidcilik
• Arslanbek, K. (2019). Kırgızistan’da din politikaları ve dini kurumlar (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Aydar, H. (2009a). Kırgızistan’da din eğitimi ve Araşan ilahiyat fakültesi. Bişkek: Başak Yayınları.
• Aydar, H. (2009b). Kırgızistan’da dindarlaşma. Bişkek: Başak Yayınları.
• Aydın, M. Z. (2002). Avrupa Birliği Ülkelerinde din öğretimi ve Türkiye ile karşılaştırılması. İçinde: 1. Avrupa Birliği'ne giriş sürecinde Türkiye'de din eğitimi ve sorunları sempozyumu, 80-92.
• Baktıbaev, Z. (2013). CK: Diniy uyumdardın cayıtına aylandık. https://www.azattyk.org/a/kyrgyzstan_religion_deputy_security_nov2013/25188524.html Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.
• Baktıbaev, Z. (2014). Prezident diniy kırdaaldı tataal dep Baaladı. https://www.azattyk.org/a/kyrgyzstan_politics_reliigion_security_jan2014/25251616.html Erişim tarihi: 16 Nisan 2022.
• Bazarkulov, S. (2019a). Kırgızistan’da din eğitimi. İçinde M. Köylü ve S. Bazarkulov (Ed.), Din Eğitimi (p.127-145). Bişkek: Manas Yayınları.
• Bazarkulov, S. (2019b). Kırgızistan’da yüksek din öğretimi: İlahiyat fakülteleri. İçinde M. Köylü ve S. Bazarkulov (Ed.), Din Eğitimi (p.147-163). Bişkek: Manas Yayınları.
• Berg, B. L. & Lune, H. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. H. Aydın (Çev.). Konya: Eğitim Kitabevi.
• Bulan Institut Inno-vatsıy dlya Ukrepleniya Mira (BİİUM) (2007). Religioznoe obrazovaniye v Kırgızstane: Medrese nuj-dayutsya v sroönoy reforme. Bişkek.
• Bulaninstitute (2017, October). O voprosakh reformirovaniya religiovedcheskogo i religioznogo obrazovaniya v Kyrgyzskoy Respublike, Gul'naz ISAYEVA, zaveduyushchaya otdelom analitiki Gosudarstvennoy komissii po delam religiy. Erişildi [26.03.2017]: http://bulaninstitute.org/ru/gulnaz-isaeva/
• Büyükalaca, O. N. (2003). Kırgızistan’da din eğitimi ve Kırgızistan Müslümanları dinî idaresi (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Cbd.minjust (t.y.). Gasudarstvennoy politiki Kırgızskoy Respubliki vı religioznoy sfere na 2021-2026 godı. Erişildi: http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/430711
• Cebeci, S. (2014). Kırgızistan’da dini durum ve din eğitimi: Durum analizi ve öneriler. Bişkek: Manas Yayınları.
• Colaliyeva, C. (2018). Kırgızistan liselerinde okutulan “din kültürü tarihi” dersi programının incelenmesi: bişkek örneği (Yüksek Lisans Tezi). Kırgızistan-Türkiye “Manas” Üniversitesi, Bişkek..
• Colaliyeva, C. (2018a). Din öğretiminin temelleri: Kırgızistan örneği. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(3), 279-295.
• Colaliyeva, C. (2018b). Kırgızistan liselerinde okutulan “Din Kültürü Tarihi” dersi programının incelenmesi: Bişkek örneği (Yüksek Lisans Tezi). Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Bişkek.
• Colaliyeva, C. (2020). Bağımsızlık yıllarında Kırgızistan okullarında din dersi denemeleri ve son dönemdeki gelişmeler. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22 (41), 173-196.
• Daniyarov, S. (1963). Kulturnoye Stroitelstvo v Sovetskom Kirgizstane (1919-1930). Frunze.
• Denzin, N. K. & Lincoln, Y. S. (1998). The lanscape of qualitative research: Theories and issues. Thousand Oaks: Sage.
• Erdem, M., (2001, Kasım), “Kırgızistan’da Dinî Hayat”, Türk Yurdu dergisi, c.21, sayı. 171, Ankara.
• Ergeşov, E. (2017). Sosyal yaşamda önyargıların aşılmasında din öğretimi program geliştirme çalışmaları (Rusya örneği) (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Golosislama (2011). Rossia i İslamskiy mir: vektorı modernizatsii na prostah SNG. Erişildi [1.02.2020]: https://golosislama.com/news.php?id=3376
• Iusupov, E. (2015). Kırgızistan’da din eğitimi (Doktora Tezi). Maramara Üniversitesi, İstanbul.
• İnanç Özgürlüğü ve Dinî Kurumlar Kanunu, 1. bölüm, 6. Madde. Bişkek, 1992.
• İnozpress (2016), Kyrgyzstan reformiruyet religioznoye obrazovaniye. Erişildi [16.04.16.]: http://inozpress.kg/news/view/id/48338
• İsaeva, G. ve Amirayev, R. (2012). Nekotone voprosı stanovleniye gosudarstvennoy politiki Kırgızskoy Respubliki V Religioznoy Sfere. Nauka İ Novıye Tehnology journal, 9, 242-247.
• Jusubaliev, A. (2011). Kırgızlarda islami eğitim üzerine tarihi bir bakış. Oş İlahiyat Fakültesi İlmi Dergisi, 14 (1), 75- 93.
• KC Adalet Bakanlığı (2006). Din Konsepti. http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/57409 Erişim tarihi: 19 Nisan 2022.
• KC Adalet Bakanlığı (2014). Din Konsepti. http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/68294 Erişim tarihi: 19 Nisan 2022.
• Kenensariev, T. (2011). İslam dinînin Kırgızstan’da taralış tarıhı, Araşan Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11 (2), 38-51.
• Konstitıtsya Kırgızskoy Respubliki, (1993). Bişkek.
• Konstitıtsya Kırgızskoy Respubliki, (2010). Bişkek.
• Konstitıtsya Kırgızskoy Respubliki, (2021). Bişkek.
• Kozukulov, T. (2020). Bağımsızlık öncesi ve sonrası kırgız toplumunda din ve dini kurumlar üzerine bir analiz. Journal of Divinity Faculty of Hitit University 19 (1), 173-206.
• Köylü, M. ve Bazarkulov, S.(2018). Din Pedagogikası. Bişkek: Kırgız-Türk “Manas” Universiteti Basılmaları.
• Kurbanova, N. (2014). İslamskoe obrazovanie V Kırgızstane. Tsentralnaya Aziya İ Kavkaz Dergisi, 17(1), 102-117.
• Kurbanova, N. U. (Edt.) (2016). Din madaniyatının tarıhı (9 klasstın okuuçuları üçün okuu kitebi). KR Bilim berüü jana ilim ministrligi, Bişkek:“Altın print”.
• Kutlu, S. (2012). Orta Asya’da Türkler ve İslâm Tasavvuru. İçinde M. S. Kafkasyalı (Ed.) Orta Asya’da İslam Temsilden Fobiye, 737-765. Erişildi: http://isamveri.org/pdfdrg/D226858/2012/2012_KUTLUS.pdf
• Maltabarov, B. (2017). Kırgızstandagı dinderdin ordu cana abalı. Alatoo Academic Studies Dergisi, 1, 409-415.
• Mamayusupov, O.Ş. (2004). O monitoringe deyatelnosti gosudarstvennıh organov v realizatsii geligioznıh prav i svobod, Oş: Gosudarstvennaya kommisiya pri pravitelstve Kırgızskoy Respubliki po Delam Religii. Bişkek.
• Moskva.bezformata (2019). VII Musul'manskiy forum «Rossiq i Islamskiy mir: vektorj modernizacii na prostranstve SNG. Erişildi [1.03.2021]: https://moskva.bezformata.com/listnews/musulmanskij-forum-rossiya- i-islamskij/1850638/
• Murzakulova, G. (2014). İsmail Gaspıralı ve Kırgızistan’da ceditçilik hareketi. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 11 (4), 268-283. https://doi.org/10.1501/MTAD.11.2014.4.54
• Murzaraimov, B. (2017). Kırgızistan’da dini kurumlar, din eğitimi ve cemaatler. İçinde C. Buyar (Ed.) Kırgızistan Tarih-Toplum-Ekonomi-Siyaset (122-143). Bişkek: BYR.
• Murzaraimov, B. (2018). Egemendulukton kiyin Kırgızistandagı diniy abal, Bişkek: Manas Yayınları.
• Murzaraimov, B. ve Köylü, M. (2019). Bağımsızlık sonrası Kırgızistan’da yaygın din eğitimi ve camiler. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23 (1), 193-211.
• Muxetdinov, D. V. (2023). Dzhadidizm kak novjy tip religioznosti: opjt predvaritel'noy konceptualizacii. Islam v Sovremennom Mire, 18(4), 43-64. https://doi.org/10.22311/2074-1529-2022-18-4-43-64
• Myrzabaev, M. (2009). ‘Kırgızistan’da din-devlet ilişkileri’ (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Religion (2017a). O provedenii akademiçeskovo seminara. Erişildi [03.11.17]: http://religion.gov.kg/KY/2017/06/30/о-проведении-академического-семинарa
• Religion (2017b). Din madaniyatının tarıhı attuu pil. Erişildi [03.11.17]: http://religion.gov.kg/KY/2017/02/17/дин- маданиятынын-тарыхы-аттуу-пил/
• Selçuk, M. (2009). Developing an Interfaith Dimension in RE: Theological Foundations and Educational Framework with Special Reference to Turkish Experience. Religious education in a world of religious diversity, 131-148.
• Topçubaev, K. (2012). Adep dersi öğretmenlerinin yeterlilikleri: Oş ili örneğinde bir alan araştırması (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Veçerniy Bişkek, Sozdanna raboçaya gruppa po reforme gospolitiki v religioznoy sfere. Erişildi: [09.04.2022]: http://www.vb.kg/doc/260645
• Wikipedia (2022). İşenalı Arabayev. Erişildi [25.10.2022.]: https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0%C5%9Fenal%C4%B1_Arabayev
• Yılmaz, H. (2007). Kırgızistan’da misyonerlik ve din eğitimi. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11(1), 123-145.
• Yılmaz, H. (2008). Çağdaş dünyada din öğretimi ve Kırgızistan’la karşılaştırılması. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(1), 162-183.