The Artistic İmportance of Borluk Valley Rock Paintings

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 3, 1177 - 1192, 17.07.2023

Murat Çiftçi

https://doi.org/10.33206/mjss.1299525

Öz

Kars, located in the northeastern part of the Anatolian geography, is a region rich in rock paintings. Borluk valley, located within the borders of Kars province, is a place where many different figures are drawn. In this research, the artistic aspect of the rock paintings in the Borluk valley was examined in terms of both their subject and drawing methods. While examining the artistic aspect of the Kars Borluk valley rock paintings, their similarities with the rock paintings found in other geographies of the world were also taken into account. The rock paintings of the Borluk valley and the rock paintings in other regions within the borders of Kars province were also compared. The results of the research showed that the rock paintings of Borluk valley are found in various parts of the Central Asian geography and reflect the artistic perspective of the nomadic people's understanding of life. This reflection shows itself in many different figures depicted on the rocks. In addition, these similar motifs engraved on stones in the geography of the Turkic world centered in Central Asia are the proofs of Turkish culture and art from the past to the present.

Anahtar Kelimeler

Kars, Borluk Valley, Rock Painting, Art, Culture

Borluk Vadisi Kaya Resimlerinin Sanatsal Açıdan Önemi

Öz

Anadolu coğrafyasının kuzeydoğu bölümünde yer alan Kars, kaya resimleri bakımından zengin bir bölgedir. Kars il sınırları içerisinde bulunan Borluk vadisi birbirinden farklı birçok figürün çiziminin bulunduğu bir yerdir. Bu araştırmada Borluk vadisinde yer alan kaya resimlerinin gerek konusu gerek çizim yöntemleri açısından sanatsal yönü irdelenmiştir. Kars Borluk vadisi kaya resimlerinin sanatsal yönü incelenirken dünyanın başka coğrafyalarında bulunan kaya resimleriyle benzerlikleri de dikkate alınmıştır. Borluk vadisi kaya resimleri ile Kars il sınırları içerisindeki diğer bölgelerdeki kaya resimleri de karşılaştırılmıştır. Araştırma sonuçları göstermiştir ki Borluk vadisi kaya resimlerinin benzerleri Orta Asya coğrafyasının çeşitli bölgelerinde bulunmakta olup göçer-konar insanların hayat anlayışının sanatsal bakış açısını yansıtmaktadır. Bu yansıma kayalar üzerine betimlenen birbirinden farklı birçok figürde kendini göstermektedir. Ayrıca Orta Asya merkezli Türk dünyası coğrafyasında taşlara işlenen bu benzer motifler Türk kültür ve sanatının geçmişten günümüze kanıtları niteliğindedir.

Anahtar Kelimeler

Kars, Borluk Vadisi, Kaya Resmi, Sanat, Kültür

Kaynakça

• Alok, E. (1988). Anadolu’da Kaya Üstü Resimleri. İstanbul.
• Anati, E. (1968). Anatolias Earliest Art. Archaeology. 22-35.
• Atalay, B. (1985). Divanü-Lugat’it-Türk I. (Çev. Besim Atalay). Ankara.
• Bednarik, R. G. (2020). Rock Art. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/358044944.
• Belli, O. (2007). Kars Bölgesinde Tespit Edilen Tarih Öncesi Döneme Ait Kaya Resimleri. Kars 2. Kent Kurultayı- Kafkasya’da Ortak Geleceğimiz. (Ed. O. Belli). İstanbul.
• Bingöl, A. (2003). En Eski Çağlardan Urartu’nun Yıkılışına Kadar Kars ve Çevresi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Bingöl, A. (2016). Yüzey Araştırmaları Işığında Borluk Vadisi Kaya Üstü Resimleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 39, 347-355.
• Bingöl, B. (2020). Kuzeydoğu Anadolu Petrogliflerindeki Dağ Keçisi Motifi (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Erzurum.
• Bourgeois, J. (2008-2009). Paard en Mens op de Centraal-Aziatische Petrogliefen. Belgium.
• Ceylan, A. (2002). Anadolu’daki İlk Türk Yerleşmelerinden Cunni Mağarası. Türkler Ansiklopedisi. 6. 425-429.
• Ceylan, A. (2006). Türk Dünyasında Yeni Kaya Resimleri. XV. Türk Tarih Kongresi. (11-15 Eylül). Ankara.
• Ceylan, A. (2008a). Doğu Anadolu Kaya Resimlerinin Türk Tarihi Açısından Önemi. Bilim ve Ütopya.163. 26-35.
• Ceylan, A. (2008b). Doğu Anadolu Araştırmaları I (Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır, 1998-2008). Erzurum.
• Ceylan, A. (2014). Türk Dünyasında Yeni Kaya Resimleri. XVII. Türk Tarih Kongresi. (15-17 Eylül). Ankara.
• Ceylan, A. (2015a). Çıldır Başköy Kaya Resimleri. Belgü, 2. 7-28.
• Ceylan, A. (2015b). Doğu Anadolu Araştırmaları II (Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır, 2008-2014). Erzurum.
• Ceylan, A. (2016). Geyiklitepe Kaya Resimleri ve Runik Yazıtları. III. Uluslararası Türk Şöleni Türk Kültürü Sempozyumu Bildirileri. Erzurum. 85-96.
• Ceylan, A. (2018). Doğu Anadolu’da Erken Dönem Türk İzleri III Kars-Digor (Dolaylı) Kaya Resimleri. XVIII. Türk Tarih Kongresi. 1-5 Eylül-Ankara. 1-30.
• Ceylan, A. (2022). Doğu Anadolu’da Erken Dönem Türk İzleri. Ankara.
• Ceylan, A. ve Aydın, T. (2021). Elmalı Kaya Resimleri. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi. 10 (1). 535-556.
• Ceylan, A. ve Bingöl, A. (2008). 2007 Yılı Erzincan, Erzurum, Kars, ve Iğdır İlleri Yüzey Araştırmaları. 26. Araştırma Sonuçları Toplantısı/2. Ankara.
• Ceylan, A. ve Bingöl, A. (2020). Kars Borluk Vadisi Kaya Resimleri. Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi. 402, 52-57.
• Ceylan, A. ve Günaşdı, Y. (2020). Erken Dönem Anadolu Türk Tarihinde Cunni Mağarasının Yeri ve Önemi. Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi. 400, 4-9.
• Ceylan, A. ve Karageçi, M. (2020). Doğu Anadolu Kaya Resimleindeki Süvari Tasvirleri. Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi. 68, 42-49.
• Ceylan, A. ve Özgül, O. (2018). Kars’ta Türk Kültürünün Erken Dönem İzleri ve Yeni Keşifler. Bilim ve Ütopya. 286. 69-71.
• Ceylan, A. ve Özgül, O. (2018). Orta Asya’dan Anadolu’ya Türk kültürünün Erken Dönem Şifreleri Kaya Resimleri. 16. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi.İstanbul. 626-632.
• Ceylan, A. ve Üngör, İ. (2020). Doğu Anadolu Kaya Resimlerinin Türk Kültür Tarihi Bakımından Önemi. Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi. 401. 36-43.
• Ceylan, N. (2016). Yağlıca Kalesi’nde Yılan Figürü ve Türklerde Yılan Simgesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 39. 409-421.
• Ceylan, N. (2018). Türk Kültüründe Geyik Kavramı ve Kuzeydoğu Anadolu Kaya Resimlerindeki Geyik Tasvirleri. IV. Uluslararası Türk Şöleni Türk Kültürü Sempozyumu Bildirileri. 871-890.
• Çoruhlu, Y. (1993). Türk Sanatının ABC’si. İstanbul.
• Çoruhlu, Y. (1999). Türk Mitolojisinin ABC’si. İstanbul.
• Çoruhlu, Y. (2007). Erken Devir Türk Sanatı (İç Asya’da Türk Sanatının Doğuşu ve Gelişmesi). İstanbul.
• Demir, M. (2013). Kars Kent Coğrafyası (Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Erinç, S. (1953). Doğu Anadolu Coğrafyası, İstanbul.
• Franfort, H. P. (1995). Les Petroglyphes de Tamgaly. Bulletin of the Asia Institute. 9. 167-207.
• Günaşdı, Y. (2016). Doğu Anadolu Kaya Resimleri Işığında Doyumlu Kaya Panoları. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 39. 391-407.
• Günaşdı, Y. ve Karcıoğlu, U. (2022). Traces of the Origin of Traditional Sports in Çıldır Başköy Rock Art. Journal of Pharmacutical Negative Results. 13 (8). 2062-2067.
• Hermann, L. (2011). Rock Art of Tamgaly Kazakhstan. Adoranten. 26-40.
• Karageçi, M. (2016). Borluk Vadisi Erken Demir Çağı Mezarı. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 1. 253-265.
• Karpuz, H. (1977). Çamuşlu’da Yontma Taş Çağı Kaya Resimleri. TÜBİTAK Bilim ve Teknik. 10. (212). 1-6.
• Khujanazarov, M. (2011). Rock Art Sites in Uzbekistan. Rock Art in Central Asia. Ed. Jean Clothes. 99-112. France.
• Kökten, İ. K. (1943). Kars’ın Tarih Öncesi Hakkında İlk Kısa Rapor. Belleten, VII/27, Ankara, 601-613.
• Mercan, A. Ö. (2019). Türk Kaya Resimlerinin Sanatsal Kabulü. Ulakbilge, 41. 755-765.
• Özey, R. (2002). Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği. İstanbul.
• Özgül, O. (2015). Erzurum Bölgesi Kaya Panoları. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 10. 169-198.
• Özgül, O. (2016). Erzurum/Şenkaya Petrogliflerindeki At/Geyik ve Güneş Kursu. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 39. 371-390.
• Özgül, O. (2018). Orta Asya Kaya Resimleri Işığında Kars-Ardahan Kaya Resimlerindeki Av ve Tuzak Sahneleri. IV. Türk Şöleni Bildirileri (893-911), Erzurum.
• Özgül, O. (2021). Artvin Arılı (Demirkapı) Yaylası Kaya Resimleri. Belleten. 304. 781-818.
• Özgül, O. ve Bingöl, B. (2021). Kuzeydoğu Anadolu Petrogliflerindeki Bir Gurup Dağ Keçisi Motifi. Art-Sanat. 491- 527.
• Sevindi, C. (1999). Sarıkamış’ın Coğrafi Etüdü (Basılmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Somuncuoğlu, S. (2011a). Sibiryadan Anadolu’ya Taştaki Türkler. İstanbul.
• Somuncuoğlu, S. (2011b). Saymalıtaş: Gökyüzü Atları. İstanbul.
• Tepfer, E. J. (2011). The Altai Mountains in Northwest Mongolia. Rock Art in Central Asia. Ed. Jean Clothes. 113-120. France.
• Tepfer, E. J. (2013). Late Pleistocene and Early Holocene Rock Art from the Mongolian Altai: The Material and its Cultural Implications. Arts. 2. 151-181.
• Uyanık, M. (1968) Le incisioni rupestri di Tirisin, Anatolia. Bollettino del Centro Camuno di Studi Preistorici. 3. 133- 148.
• Uyanık, M. (1972). Sat Rock-Drawing Centre, Eastern Anatolia. Almogaren. 3. 207-220.
• Üngör, İ. (2016). Orta Asya’dan Anadolu’ya Kayalara Yazılan Türk Kültürü (Dereiçi Kaya Resimleri). Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 39. 357-370.
• Üngör, İ. (2018). Türk Kültüründe Dağ Keçisi/Teke ve Doğu Anadolu Petrogliflerinde Bulunan Dağ Keçisi/Teke Figürleri Üzerine Görüşler. IV. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu Türk Şöleni Bildirileri. 325-345.
• Yılmaz, A. (2013). Saymalı Taş Petrogliflerindeki Toy (Şenlik) Sahneleri Üzerine. Tarih İncelemeleri Dergisi. XXVIII/1. 223-248.
• Yılmaz, A. ve Daşman, A. (2010). Saymalıtaş’ın Bronz Dönemi Petroglifleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5. 143.159.