Öğretmenlerde Mesleki Rekabeti Ortaya Çıkartan Faktörler ve Mesleki Rekabetin Yansımaları

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 3, 888 - 910, 08.07.2024

Mehmet Taner Özşahin , Taner Atmaca

https://doi.org/10.33206/mjss.1329431

Öz

Bu araştırmada, öğretmenlerin mesleki rekabetlerine etki eden faktörlerin incelenmesi ve mesleki rekabetin yansımalarının ortaya çıkartılması amaçlanmıştır. Araştırma, nitel metodoloji geleneği içerisinde yapılandırılmıştır ve fenomenoloji deseni kullanılmıştır. Çalışma grubunu “Maksimum Çeşitlilik ve Ölçüt Örneklemesi”ne uygun olarak belirlenen, 2022-2023 eğitim öğretim yılı içerisinde Düzce’de resmi ve özel eğitim kurumlarında çalışan 16 öğretmen oluşturmaktadır. Veriler yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır ve içerik analizi ile çözümlenmiştir. Analizlerde MAXQDA programından yararlanılmıştır. Araştırmanın bulguları, rekabetin en yoğun yaşandığı branş olarak ilk sırada sınıf öğretmenliğini ikinci sırada okul öncesi öğretmenliğini göstermektedir. Rekabeti ortaya çıkaran faktörler; kişilik özellikleri, takdir görme ihtiyacı, veli profili, okul ortamı, sosyal medya paylaşımları, öğrenciden kaynaklı faktörler, mesleki özellikler, etiketlenme korkusu, mesleki doyum elde etme ve veli baskısı olarak görülmektedir. Mesleki rekabetin öğretmenlerin mesleki pratiklerine olumlu yansıması, olumsuz yansımasına göre daha seyrek şekildedir. Velilere olumlu anlamda; değişim ve yenilik ile özveri şeklinde, olumsuz anlamda; öğretmenin işine karışma, kıskançlık ve huzursuzluk ile çocukları karşılaştırma şeklinde yansımaktadır. Rekabet, öğrencilere, olumlu anlamda; akademik başarıyı arttırma ve motivasyon sağlama şeklinde; olumsuz anlamda üstün performans beklentisi, hayal kırıklığı ve yarışçı davranışlar şeklinde etki etmektedir. Öğretmenler arasındaki ilişkilere, olumlu anlamda paylaşımı arttırma şeklinde, olumsuz anlamda; meslektaşlar arası ilişkilerin bozulması, birbirini küçümseme, etkinlikleri saklama ve birbirlerini taklit etme şeklinde yansımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mesleki rekabet, Rekabetçi tutum, Eğitim örgütleri

Etik Beyan

“Öğretmenlerde Mesleki Rekabeti Ortaya Çıkartan Faktörler ve Mesleki Rekabetin Yansımaları” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Gerekli olan etik kurul izinleri Düzce Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurulu’nun 20/10/2022 tarih ve 2022/422 sayılı toplantısında alınmıştır.

The Factors that Reveal Professional Competition of Teachers and Reflections of Professional Competition

Öz

This research aims to analyze the factors influencing teachers' professional competition and uncover the reflections of professional competition. The study is structured within the qualitative methodology tradition and utilizes a phenomenological design. The research sample consists of 16 teachers working in public and private educational institutions in Düzce during the 2022-2023 academic year, selected according to the "Maximum Diversity and Criterion Sampling" method. Data were collected using a semi-structured interview form and analyzed through content analysis. The MAXQDA program was used for analysis. The study indicates that primary school teaching ranks first, and preschool teaching ranks second as the discipline with the highest intensity of competition. The factors contributing to competition include personality traits, the need for recognition, parental profiles, the school environment, social media sharing, student-related factors, professional characteristics, fear of labeling, achieving professional satisfaction, and parental pressure. The positive impact of professional competition on teachers' professional practices is less frequent equaled to its negative impact. Concerning parents, competition is reflected positively through change, innovation, and dedication, while negatively it manifests as interference in teachers' work, jealousy, and comparing children. In terms of students, competition has a positive impact by increasing academic achievement and motivation, while negatively it leads to high-performance expectations, disappointment, and competitive behavior. Competition influences relationships among teachers by fostering positive sharing between them, but it has negative implications such as deteriorating collegial relationships, belittlement among colleagues, hiding activities, and imitating each other's activities.

Anahtar Kelimeler

Professional competittipn, Competitive attiutde, Educational organizations

Kaynakça

• Açar-Eskici, A. (2018). Örgütlerde bireyler arası rekabetin dinamikleri (Doktora Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Antalya, Türkiye.
• Akbayırlı, Y. ve Aydın, B. (2000). Bir ölçek geliştirme çalışması: Rekabetçi tutum ölçeği (RTÖ): Geliştirilmesi, güvenirliliği ve geçerliliği. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 12, 9-24.
• Akın, F., Şimşek, O. ve Erdem, F. (2007). Türkiye’de eğitim sorunu, toplumsal aktörlere göre eğitim sorunlarına bakış. Ankara: Türk Eğitim Sen Yayınları.
• Aksoy, N., Deniz, E.E . ve Algan, B. (2017). Kamu okullarındaki piyasalaşma. N. S. Baykal, A. Ural ve Z. Alica (Ed.), Eleştirel eğitim seçkisi içinde (ss. 9-31). Ankara: Pegem.
• Altan, M. Z. ve Özmusul, M. (2022). Geleceğin Türkiye’sinde öğretmen refahı: Öğretmenlik meslek kanununun kayıp parçası. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 24-42.
• Ateş, S., Çetinkaya-Özdemir, E. ve Taneri, A. (2019). İstenmeyen öğretmen davranışlarına ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 37-56.
• Beersma, B., Hollenbeck, J. R., Humphrey, S. E., Moon, H., Conlon, D. E. ve Ilgen, D.R. (2003). Cooperation, competition, and team performance: Toward a contingency approach. Academy of Management Journal, 46, 572-590.
• Belfield, C. R. ve Levin, H. M. (2002). The effects of competition between schools on educational outcomes: A review for the United States. Review of Educational Research, 72(2), 279–341.
• Buyruk, H. (2014). Öğretmen performansının göstergesi olarak merkezi sınavlar ve eğitimde performans değerlendirme. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 28-42.
• Çamlıyer, H. (1997). Çocuk hareket eğitimi ve oyun. Manisa: Can Ofset.
• Çetin, A. ve Ünsal, S. (2019). Merkezi sınavların öğretmenler üzerinde sosyal, psikolojik etkisi ve öğretmenlerin öğretim programı uygulamalarına yansıması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 304-323.
• Cretsinger, M. A. (2003). Academic competitiveness among graduate students. http://www2.uwstout.edu/content/lib/thesis/2003/2003cretsingerm.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Cropper, C. (1998). Is competition an effective classroom tool for the gifted student? Gifted Child Today Magazine, 21(3), 28-31.
• Deutsch, M. (1949). An experimental study of the effects of cooperation and competition upon group processes. Human Relations, 2(3), 199-231.
• Dewey, J. (1995). Eğitimde ahlak ilkeleri (Çev. F. Oğuzkan). Ankara: Şafak Matbaacılık.
• Dweck, C. (2000). Self-theories: Their role in motivation, personality, and development (Essays in Social Psychology). Philadelphia: Psychology Press.
• Eroğlu, O. (2005). Neoliberal politikaların eğitime etkileri. 80.251.40.59/education.ankara.edu.tr/aksoy/reform/reform/guz0506/eroglu.doc sayfasından erişilmiştir.
• Festinger, L. (1954). A theory of social comparison processes. Human Relations, 7, 117-140.
• Fitzgerald, L. (2015). Consequences of high-stake testing. Rochester, NY: St. John Fisher College, Fisher Digital Publications.
• Garcia, S. M., Tor, A. ve Schiff, T. M. (2013). The psychology of competition: a social comparison perspective. Perspectives on Psychological Science, 8, 634-650.
• Giddens, A. (2014). Modernite ve bireysel kimlik. İstanbul: Say.
• Gümüş, D. ve Kanbur, A. (2021). Çalışanların rekabetçi tutumu: Benlik saygısı ve kontrol odağının açıklayıcı rolü. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), 673-700.
• Güney, S. (2004). Açıklamalı yönetim-organizasyon ve örgütsel davranış terimler sözlüğü. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Hays, N. A. ve Bendersky, C. (2015). Not all inequality is created equal: effects of status versus power hierarchies on competition for upward mobility. Journal of Personality and Social Psychology, 108(6), 867- 882.
• Herzberg, F. (1968). One more time: how do you motivate employees. Harvard Business Review, 46, 53-62.
• Hilk, C. L. (2013). Effects of cooperative, competitive and individualistic learning structures on college student achievement and peer relationships: A series of meta-analyses (Doctoral Dissertation). University of Minnesota, USA.
• Jabbar, H., Fong, C. J., Germain, E., Li, D., Sanchez, J., Sun, W.-L. ve Devall, M. (2022). The competitive effects of school choice on student achievement: a systematic review. Educational Policy, 36(2), 247–281
• Johnson D.W. ve Johnson, R.T. (1982). Effects of cooperative, competitive and individualistic learning experiences on cross-ethnic interaction and friendships. The Journal of Social Psychology, 118(1), 47-58.
• Kahveci, H. (2021). Öğretmenlerin rekabetçi tutumlarının eğitim felsefesi inançları tarafından yordanma düzeyinin belirlenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 50(2), 1069-1099.
• Kaya, K. (2022). Okul öncesi eğitimde öğretmen veli çatışma durumlarının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Bozok Üniversitesi, Yozgat.
• Keskin, D. (2012). Bitmeyen sınavlar, yaşanmayan hayatlar. Eğitimde paradigma değişimi. Ankara: Dipnot Yayınları
• Kırkağaç, Ş. ve Bayrak, C. (2019). TEOG sınavının öğretmenler üzerinde yarattığı performans algısının incelenmesi: Kütahya örneği. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 9(2), 761-786.
• Kilduff, G.J., Elfenbein, H. A. ve Staw, B.M. (2010). The psychology of rivalry: a relationally dependent analysis of competition. Academy of Management Journal, 53(5), 943-969.
• Kohn, A. (1992). No contest: The case against competition. Boston New York: Houghton Mifflin.
• Kolawole, E.B. (2008). Effects of competitive and cooperative learning strategies on academic performance of Nigerian students in mathematics. Educational Research and Reviews, 3(1), 33-37.
• Köknel, Ö. (1995). Kaygıdan mutluluğa kişilik. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Köroğlu, A. (2008). Lise öğrencilerinin mükemmeliyetçilik özellikleri ile rekabetçi tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Krishnan, B. C., Netemeyer, N. G. ve Boles, J.S. (2002). Self-efficacy, competitiveness, and effort as antecedents of salesperson performance. The Journal of Personal Selling and Sales Management, 22(4), 285-295.
• Küçük, V. ve Koç, H. (2004). Psiko-sosyal gelişim süreci içerisinde insan ve spor ilişkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 131-141.
• Ladd, H. F. ve Fiske, E.B. (2003). Does competition improve teaching and learning? Evidence from New Zeland. Educational Evolution and Policy Analysis, 25(1), 97-112.
• Lam, V. L. ve Seaton, J. (2016). Ingroup/outgroup attitudes and group evaluations: The role of competition in British classroom settings. Child Development Research, 1-10.
• Malkoç, A. ve Erginsoy, D. (2008). Rekabetçi tutum, bilişsel çarpıtmalar ve çok boyutlu kıskançlık. Türk Psikiyatri Dizini, 28, 1-14.
• Mead, N. ve Maner, J. (2012). When me versus you becomes us versus them: how intergroup competition shapes ingroup psychology. Social and Personality Psychology Compass, 6(8), 566-574.
• Merriam, N. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (Çev. Ed. Selahattin Turan). Ankara: Nobel Yayınları.
• Mulvey, P. W. ve Ribbens, B. A. (1999). The effects of intergroup competition and assigned group goals on group efficacy and group effectiveness. Small Group Research, 30, 651-677.
• Navaro, L. (2011). Haset ve rekabet. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Nelson, R. ve Dawson, P. (2017). Competition, education and assessment: Connecting history with recent scholarship. Assessment & Evaluation in Higher Education, 42(2), 304-315.
• Okçabol, R. (2007). Küreselleşme ve eğitim (E. Oğuz ve A. Yakar, Editör). Küreselleşme ve eğitim (ss.141-163) içinde. Ankara: Dipnot.
• Ökmen, B., Şahin, Ş., Boyacı, Z. ve Kılıç, A. (2019). Rekabete dayalı eğitim anlayışı bağlamında bilgi yarışmalarına bakış. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 15(3), 253-266.
• Özsoy, S. (2009). Türk modernleşmesi, demokrasi ve eğitim: Dewey perspektifinden bir çözümleme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(4), 1895-1931.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (Çev. Ed. Bütün, M. ve Demir, S.B.). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Schrock, W. A., Hughes, D. E., Fu, F.Q., Richards, K. A. ve Jones, E. (2014). Better Together: trait competitiveness and competitive psychological climate as antecedents of salesperson organizational commitment and sales performance. Marketing Letters, 27(2), 1-10.
• Sheridan, S. ve Williams, P. (2011). Developing individual goals, shared goals, and the goals of others: Dimensions of constructive competition in learning contexts, Scandinavian Journal of Educational Research, 55(2), 145-164.
• Skon, L., Johnson, D. W. ve Johnson, R.T. (1981). Cooperative peer interaction versus individual competition and individualistic efforts: Effects on the acquisition of cognitive reasoning strategies. Journal of Educational Psychology, 73(1), 83-92.
• Spataro, S. E., Pettit, N. C., Sauer, S. J. ve Lount Jr., R. B. (2014). Interactions among same-status peers: Effects of behavioral style and status level. Small Group Research, 45(3), 314-336.
• Teng, S. S., Abu Bakar, M. ve Layne, H (2020) Education reforms within neoliberal paradigms: A comparative look at the Singaporean and Finnish education systems. Asia Pacific Journal of Education, 40(4), 458-471.
• Ural, A. (2016). Yarışmacı eğitim anlayışının etkileri üzerine bir çözümleme. Eleştirel Pedagoji, 43, 19-24.
• Üresin, B. (2012). Beden eğitimi derslerinde uygulanan bireysel rekabetçi ve işbirlikçi hedef yönelimlerinin ilköğretim 2. kademesinde okuyan öğrencilerin beden eğitimi derslerine yönelik tutumlarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Yenidünya, A. (2005). Lise öğrencilerinde rekabetçi tutum, benlik saygısı ve akademik başarı ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, K., Altınkurt, Y. ve Çokluk, Ö. (2011). Eğitim inançları ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(1), 335–350.
• Zembat, R. (2012). Okul öncesi öğretmenlerinin okul yöneticisi, meslektaşları ve aileler bağlamında algıladıkları çatışma durumlarının incelenmesi. Eğitim Bilim, 37(163), 203-215.
• Zhao, X. (2015). Competition and compassion in Chinese secondary education. New York: Palgrave Macmillan.